Željezni most princa Karla u Foči

Željezni most princa Karla u Foči
Željezni most princa Karla u Foči
	Željezni most princa Karla u Foči
Opšte informacije
Mesto	Foča
Opština	Foča
Entitet	Republika Srpska
Država	Bosna i Hercegovina
Vrsta spomenika	Most
Vreme nastanka	1884.
Tip kulturnog dobra	Nacionalni spomenik

Željezni most princa Karla u Foči na karti Bosne i Hercegovine

Željezni most princa Karla u Foči, izgrađen na mjestu nekadašnje prevozne skele preko rijeke Drine. Most su izgradili Austrougari. Njegova gradnja počela je u junu 1882., a dovršen je i pušten u promet 22. oktobra 1884. godine. Projektovao ga je austrougarski pionirski natporučnik Krichbamuer. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH, 2012. godine proglasila ga je nacionalnim spomenikom BiH. Most je dva puta rušen, prvi put u Drugom svjetskom ratu. 1942. godine, pa 6. septembra 1995. godine u NATO bombardovanju. Iako je od svog nastanka, pa do danas most u više navrata mijenjao svoj izgled, on posjeduje izuzetnu simboličku vrijednost, s obzirom da predstavlja mjesto okrutne masovne egzekucije više stotina stanovnika Foče i Gornjeg Podrinja tokom Drugog svjetskog rata. Obnovljen je 2018. godine.^[1]

Podaci o dobru[uredi | uredi izvor]

Željezni most princa Karla nalazi se iznad rijeke Drine u Foči, kod Kazneno-popravnog zavoda Opštine Foča.

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Nastanjenost užeg područja Foče može se pratiti još od predistorijskog perioda, a samo gradsko naselje od srednjeg vijeka. Prvi spomeni mostu preko Drine u Foči datiraju iz polovine osme decenije XVI vijeka, što ne znači da on nije nastao i znatno ranije. Most je morao nastati prije 1566. godine, tj. prije smrti Sulejmana Veličanstvenog, jer iz putopisa Evlije Čelebije znamo da je most na Drini u Foči podignut u njegovo ime. Ovaj most je sagrađen od drveta, ali na način koji je već u XVI vijeku predstavljao staru školu kako kaže Čelebija. Prema kazivanju starijih Fočaka, na mjestu mosta princa Karla, Austrijanci su najprije izgradili drveni most. Tokom NATO bombardovanja porušen je središnji dio mosta, između dva noseća stuba. Kao prelazno rješenje, nekoliko godina poslužio je pontonski most njemačkog SFOR-a koji su njemački vojnici odlaskom iz Foče odnijeli.

Opis dobra[uredi | uredi izvor]

O ranijem izgledu Mosta princa Karla u Foči, u stručnoj literaturi nema puno podataka. Izveden je kao mostovna konstrukcija sa tri noseća stuba (nekada su to bila četiri), ovalne osnove, izrađene od precizno klesanih kamenih blokova, složenih u horizontalne slojeve. Dužina mosta iznosi 180 m, a najviša tačka mosta je 9,13 m iznad dna rijeke. Most je povezivao zapadnu obalu rijeke Drine sa kasarnom koja je bila izgrađena nešto prije mosta, na lokalitetu koji se naziva Donje Polje. Ova kasarna je kasnije adaptirana u zatvor. Gornja površina mosta je horizontalna i čini je rešetkasta čelična konstrukcija koja je ujedno i ograda mosta. Na starim fotografijama, iz perioda izgradnje mosta, vidljivo je da je most bio sastavljen od četiri lučna rešetkasta nosača, od kojih su dva srednja bili skoro dva puta viša u odnosu na krajnje nosače. Srednji lučni nosači–uzvodni i nizvodni–bili su u gornjoj zoni mosta međusobno povezani. Ulaz na most je naglašen parom kamenih pilona sa obje strane rijeke. Ukupna širina mostovne konstrukcije iznosi 6 m. Most nema nikakve dekoracije, niti natpisa.