Zagrebačke punktacije

Zagrebačke punktacije, pun naziv Rezolucija Seljačko-demokratske koalicije, rezolucija je objavljena 7. novembra 1932. u Kraljevini Jugoslaviji, koja je osudila navodnu srpsku hegemoniju u toj zemlji i pozvala na povratak na politički život od prije 1918. godine.

Dokument je objavljen nakon proglašenja Šestojanuarske diktature kralja Aleksandra Karađorđevića koja je rezultirala novom administrativnom podjelom i novim ustavom. Rezolucija je imala podršku Seljačko-demokratske koalicije i Stranke prava. Nedugo nakon objave javilo se još par dokumenata sa sličnim ciljem, to su Novosadska rezolucija, Sarajevske punktacije (Jugoslovenska muslimanska organizacija) i Ljubljanske punktacije (Slovenačka narodna stranka). Lider Hrvatske seljačke stranke Vlatko Maček je bio u pritvoru tri godine, kao direktna posljednjica rezolucije.

Istorija

I pored Zakona o zaštiti države kojim su zabranjene stare političke partije koje su zasnovane na verskom, plemenskom ili pokrajinskom načelu, Seljačko-demokratska koalicije je nastavila delovati. Do usvajanja rezolucije Ante Trumbića poznate kao „Zagrebačke punktacije” ili „Punktacije Seljačko-demokratske koalicije” došlo je na sastanku vođstva koalicije u Zagrebu 7. novembra 1932. godine, u vreme kada je na čelu države bila prva vlada Milana Srškića. Punktacije su navodno bile direktive za dalji politički rad među biračima, ali su postale svojevrsni program opozicije protiv vlade. Koalicija je izjavila da smatra narod isključivim izvorom svakog političkog autoriteta. Seljaštvo, koje čini veliku većinu naroda, treba biti temelj vlasti. Punktacije su uperene protiv navodne „srpske hegemonije” nad Hrvatskom, zbog čega se traži povratak na 1918. godinu kao na ishodičnu tačku (vidi: Hrvatsko pitanje). Punktacijama je koalicija osudila centralističku politiku i „nazovi-ustavni režim”. Iako najznačajnije, Zagrebačke punktacije nisu bile jedini dokument te vrste donet u godinama nakon Oktroisanog ustava. Nešto ranije donete su „Slovenske punktacije” od strane Slovenske ljudske stranke. Njima se predlaže reorganizacije Kraljevine Jugoslavije po federalističkom principu. U toj državu posebna državnopravna oblast bila bi Slovenija.

Zagrebačke punktacije imale su snažan politički odjek. One su udarale na osnove države politike. Vladu su podstakle na oštar istup protiv opozicije. Opozicija reaguje uglavnom u inostranstvu. Ustaštvo se počinje ispoljavati upravo tih godina. Na proslavi državnog praznika, 1. decembra, na tri mesta u Zagrebu postavljene su bombe. Srškićeva vlada odgovara progonima sumnjivaca.

Literatura

• Čulinović, Ferdo (1961). Jugoslavija između dva rata: 2 (na jeziku: hrvatski). JAZU. Pristupljeno 3. 12. 2021.