Zapadno ratište Američkog građanskog rata
| Zapadno ratište Američkog građanskog rata | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Američkog građanskog rata | |||||||
 Zapadno ratište Američkog građanskog rata (1861-1865). | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 SAD |
 Konfederativne Američke Države | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Julisiz Grant Vilijam T. Šerman Dejvid Feregat |
Albert Džonston † Pjer Boregar | ||||||
| Jačina | |||||||
| 15.000-60.000[1] | 40.000 (1862) - 30.000 (1863)[1] | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| znatni[1] | teški[1] | ||||||
Zapadno ratište Američkog građanskog rata (engl. Western Theater of the American Civil War) obuhvata ratne operacije u slivu reke Misisipi i zapadnim državama Konfederacije u toku rata 1861-1865. Dok su najpoznatije bitke građanskog rata bez izuzetka vođene na istočnom ratištu, u Virdžiniji, gde je Konfederacija koncentrisala najveći deo snaga u nameri da ugrozi Vašington i tako iznudi kraj rata, na zapadu su za to vreme operisale znatno manje, lokalne snage, koje su se borile za kontrolu nad plovnim putevima u slivu reke Misisipi. Međutim, dok je na istoku u prve tri godine vojska Konfderacije pod komandom Roberta Lija zadržala strategijsku inicijativu i postigla niz pobeda (sve do bitke kod Getisburga), na zapadu je inicijativa sve vreme ostala na strani vojske Unije, kojom je komandovao najsposobniji general Severa, kasniji glavnokomandujući Julisiz Grant.
Ratne operacije u 1861. godini[uredi | uredi izvor]
Borbe u Misuriju i Misisipi[uredi | uredi izvor]
Dok su se na istočnom ratištu, u Virdžiniji, okupljale velike vojske i vodila odlučujuća bitka kod Bul Rana (21. jula), na zapadu su vođene manje borbe lokalnog značaja. Lokalne trupe Konfederacije iz Arkensoa pobedile vojsku unije na Vilsons Kriku u državi Misuri (10. avgusta). Na gornjem Misisipiju od maja se organizovala rečna flotila Unije od drvenih topovnjača, gvozdenih brodova i bombardi pod nazivom Zapadna flotila. Ona je više od godinu dana bila u organskom sastavu trupa severa u državama Misuri i Kentaki, koje su do kraja 1861. sasvim potisnule trupe Juga iz Misurija. Za to vreme, na ušću Misisipija su trupe Juga uspele sredinom oktobra da potisnu eskadru Severa.[1]
Ratne operacije u 1862. godini[uredi | uredi izvor]
Kentaki i Tenesi[uredi | uredi izvor]
Početkom 1862. na zapadu su trupe Severa preduzele ofanzivu niz reku Misisipi i uz reku Tenesi (engl. Tennessee River) i Kamberlend (engl. Cumberland River). General Julisiz Grant je 1. februara sa 15.000 ljudi i Zapadnom rečnom flotilom krenuo uz reku Tenesi i 6. februara zauzeo Fort Henri (engl. Fort Henry). Posle toga rečna flotila je uništila ratni materijal Juga i brodove u gradnji u državi Alabama i vratila se u reku Ohajo (engl. Ohio River). Odatle je otplovila u reku Kamberlend, gde je sa trupama Granta 16. februara zauzela Fort Donelson (engl. Fort Donaldson). Trupe Juga pod Albertom Džonstonom bile su prinuđene da se povuku prema svojoj drugoj liniji odbrane duž železničke pruge Memfis - Čatanuga. Linkoln je naredio da se tokom marta glavnina snaga priključi Grantovim trupama kod Pitsburg Lendinga (engl. Pittsburg Landing, Tennessee) na reci Tenesi. Na strani Juga su Džonston i Boregar kod Korinta koncentrisali oko 40.000 ljudi i pošli prema Pitsburg Lendingu da bi napali Granta pre dolaska pojačanja. Grant ih je tukao 6. i 7. aprila u bici kod Šajloa. Tu je poginuo južnjački komandant Albert Džonston. Secesionističke trupe su se posle bitke pod Boregarom povukle prema Korintu.[2]
U međuvremenu je general Džordž Poup, komandant snaga Severa u Misuriju, uz pomoć zapadne flote zauzeo Nju Medrid (engl. New Madrid) i pojačao ostale snage koje su sporo i oprezno nastupale prema Korintu. 30. maja zauzele su Korint, odakle su secesionisti odstupili, a 3. juna i Memfis. Rečna flotila Severa krenula je niz Misisipi i sa naizmeničnom srećom borila se sa baterijama, utvrđenjima i rečnom flotilom Juga koju je porazila 6. juna kod Memfisa. Ofanziva Severa okončana je zauzećem područja Kentakija i zapadnog Tenesija, zaposedanjem železničke pruge Memfis-Čarlston, uspostavljanjem veza južnih sa zapadnim regionima i oslobođenjem doline Misisipija do Viksburga.[2]
Posle osvajanja Korinta unionisti su propustili da svim snagama gone trupe Juga koje su se povlačile. Docnije su, nadirući prema jugu, izvojevali nekoliko uspeha. Grant je stigao pred Viksburg i započeo opsadu.[2]
Lujzijana[uredi | uredi izvor]
Flotila Severa određena za forsiranje ulaza u Misisipi pod komandom Dejvida Feregata stigla je 18. marta pred ušće Misisipija i sjedinila se sa flotilom bombardi. Operacija forsiranja ulaza u Misisipi počela je 24. aprila posle višednevnog bombardovanja ulaznih forova. Nju Orleans, najveći grad i luka Konfederacije, predao se bez borbe 1. maja 1862. Zbog nedovoljnih snaga kopnene vojske i nemogućnosti da dobije pojačanja, Feregat nije uspeo da uspostavi kontrolu nad srednjim tokom Misisipija do kraja 1862. Blokadna i operativna flota Severa vodile su u toku godine uspešna dejstva na obalama Meksičkog zaliva, potpomagale pri osvajanju područja na jugu Lujzijane, u operacijama protiv luka i zaliva secesionista na obalama Atlantskog okeana, i obezbedile trupama kopnene vojske da dejstvuju u pozadini secesionista u Severnoj Karolini.[2]
Ratne operacije u 1863. godini[uredi | uredi izvor]
Osvajanje Misisipija i rascep Konfederacije[uredi | uredi izvor]
Početkom februara 1863. rečna flotila Severa (117 brodova) stigla je do Viksburga na levoj obali reke Misisipi, gde je Grant koncentrisao svoju armiju od gotovo 60.000 vojnika. Viksburg je zauzet 4. jula 1863, posle 5 meseci opsade, zahvaljujući tesnom sadejstvu Grantove armije i rečne flotile.[3]
U isto vreme admiral Dejvid Feregat je operisao na donjem toku Misisipija radi likvidiranja utvrđenja koja su u toku zime podigli secesionisti, i radi obezbeđenja plovidbe Misisipijem. Osvajanjem Viksburga i Port Hadsona (9. jula), snage Severa su obezbedile prevlast na celom toku reke Misisipi.[3]
Istočne države Konfederacije bile su konačno odvojene od zapadnih i pitanje ishrane vojske Juga postalo je veoma teško.
Osvajanje Tenesija[uredi | uredi izvor]
Pojačanja koja je Džeferson Dejvis uputio u istočni Tenesi izvojevala su Konfederaciji 19. i 20. septembra pobedu na reci Čikamogi (engl. Chickamauga River), ali je Grant, koji je postao komandant svih snaga Severa na zapadu, pobedom kod Čatanuge (23-25. novembra) priključio Uniji svu oblast do Aligenskih planina (engl. Allegheny Mountains).[3]
Ratne operacije u 1864. godini[uredi | uredi izvor]
Pomorska blokada južne obale[uredi | uredi izvor]
Eskadra pod komandom admirala Feregata stigla je u januaru pred Mobil, jedinu veću luku Konfederacije (u državi Alabama) u Meksičkom zalivu, preko koga su se po gubitku Misisipija snabdevale trupe Konfederacije u basenu Tenesija, i otpočela blokadu. Po dolasku monitora, 5. avgusta, flota Unije forsirala je ulaz u luku,[3] uništivši sve brodove Konfederacije u Mobilu (1 oklopnjaču i 4 topovnjače). Padom Mobila Konfederacija je izgubila svoje jedino veće uporište na južnoj obali, a njena ratna mornarica prestala je da postoji.[4]
Tenesi, Džordžija i Šermanov pohod[uredi | uredi izvor]
Pošto vrhovni komandant Unije, Henri Helek (engl. Henry Halleck), nije za 18 meseci uspeo da koordinira pokrete daleko nadmoćnijih armija Severa, Linkoln je na njegovo mesto postavio Granta, koji se u dosadašnjem toku rata pokazao kao daleko najsposobniji general Unije. Na zapadnom ratištu nasledio ga je general Vilijem Tekumseh Šerman, koji je sa tri armije stajao protiv Džozefa Džonstona (engl. Joseph E. Johnston), koji je preuzeo komandu nad tučenom armijom Juga u Tenesiju. Šerman je osvojio Tenesi i prodro u Džordžiju sve do Atlante, ali je dozvolio da se armija Juga povuče. Nezadovoljan Džonstnovom oklevajućom taktikom, predsednik Konfederacije Džeferson Dejvis zamenio ga je Džonom Hudom (engl. John Bell Hood), koji je do kraja jula izgubio tri bitke i najzad evakuisao Atlantu. Posle toga je krenuo prema zapadu da napadne Šermanove komunikacije, ali je 15. decembra napadnut koncentrisanim snagama unionista kod Nešvila i pobeđen u dvodnevnoj bici. Hud se povukao preko Tenesija, ali je njegova armija praktički prestala da postoji. Šerman je 15. novembra krenuo iz Atlante sa 60.000 ljudi i izveo do 21. decembra glasoviti marš kroz Džordžiju prema moru (Šermanov pohod) u Sevenu, jednu od poslednjih luka Konfederacije na obali Atlantika, pustošeći krajeve iz kojih se Jug snabdevao hranom. Iako je Šerman krenuvši na istok ignorisao preostale snage Konfederacije na zapadnom ratištu, preostale jedinice Juga na zapadu bile su krajem 1864. lišene snabdevanja municijom (zbog blokade Mobila i Misisipija) i hranom (zbog Šermanovog pustošenja ruralnih područja Džordžije). Bez municije i hrane, većina preostalih južnjačkih jedinica ubrzo se rasturila, a organizovani otpor Konfederacije na zapadu uglavnom je prestao.[3]
Pobeda Unije na zapadnom ratištu[uredi | uredi izvor]
Šermanovim prodorom kroz Džordžiju sve do Atlantika i osvajanjem Savane (21. decembra 1864), borbe na zapadnom ratištu Američkog građanskog rata bile su praktično završene. Jedine oblasti pod kontrolom Konfederacije u kojima se mogao pružati organizovani otpor bile su Virdžinija i obe Karoline, dok se na zapadu otpor secesionista sveo na sitne i nepovezane akcije razbijenih gerilskih odreda. Tako je glavnina snaga Unije pod Šermanovom komandom početkom 1865. prešla na istočno ratište, gde su učestvovale u osvajanju Južne i Severne Karoline.[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d Gažević, Nikola (1970). Vojna enciklopedija (knjiga 1). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 118.
- ^ a b v g Gažević, Nikola (1970). Vojna enciklopedija (knjiga 1). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 119.
- ^ a b v g d đ Gažević, Nikola (1970). Vojna enciklopedija (knjiga 1). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 121.
- ^ Gažević, Nikola (1972). Vojna enciklopedija (knjiga 5). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 546.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 1), Vojnoizadavački zavod, Beograd (1970).
- C.R.Fish, American Civil War, New York, 1937.
- Barron Deadrick, Strategy in the Civil War, Harrisburg, 1951.
- American Military History, izdanje ministarstva kopnene vojske SAD, Washington, 1956.