Kraljevina Kahetija

Kraljevina Kahetija 1490. godine

Drugo kraljevstvo Kahetije (gruz. კახეთის სამეფო) je bila kasnosrednjevekovna-ranonovovekovna kraljevina u istočnoj Gruziji, prvo sa glavnim gradom Gremijem, a posle Telavijem. Nastala je u procesu trodeobe Kraljevine Gruzije 1465. godine. Postojala je, sa kraćim prekidima, sve do 1762. godine, kada su Kahetija i susedna gruzijska kraljevina Kartli spojene dinastijskim sukcesijama loze Bagrationi. Kroz većinu svoje burne istorije, Kahetija je bila podložna Persijancima, čija su nastojanja da održe gruzijsko kraljevstvo pod njihovom sferom uticaja, rezultovali nizom sukoba i deportacija.

Ranija istorija

Prethodno kraljevstvo Kahetije nastalo je u 8. veku nakon uspešne pobune gorskih plemena Canarije, koji su oslobodili velik deo Gruzije od arapske kontrole.

Obnova kraljevstva

Ponovno stvarnje Kraljevine Kahetije bio je prvi korak ka podeli Kraljevine Gruzije, koja je bila upletena u bratoubilačke ratove od sredine 15. veka. To se desilo nakon što je Giorgi VIII, i sam uzurpator gruzijskog prestolja, bio zarobljen od mešketskog vojvode Kvarkvare III 1465. godine, a koji ga je svrgnuo u korist Bagrata III On se tada postavio kao nezavisan vladar u svojoj bivšoj kneževskoj apanaži Kahetiji, najistočnijem delu Gruzije, u dolinama reka Alazani i Iori, gde je ostao do svoje smrti 1476. godine. Preplavljen takvim teškoćama, Konstantin II, kralj teritorijalno smanjene Gruzije, bio je dužan uvesti novi poredak. Priznao je Aleksandra I, sina Giorgija VIII kao kralja Kahetije na istoku, a 1491. Aleksandra II, sina Bagrata VI kao kralja Imeretije. On sâm, nastavio je da vlada Kartlijom. Na ovaj način zaokružuje se trodeoba Gruzije.

Za razliku od drugih gruzijskih političkih tvorevina, Kahetija je bila pošteđena od velikih stranih upada i značajnijih unutrašnjih nemira. Nalazila se i na putanji puta svile. Kahetsko vodstvo je aktivno je učestvovalo u trgovini usko vezavši kraljevstvo za ekonomski život istočne Transkavkazije i Irana. Izuzetno plodna zemlja, u kombinaciji sa jermenskim, židovskim i persijskim kolonijama u trgovačkim gradovima, rezultovali su ekonomskim progresom, za razliku od drugih delova podeljene Gruzije. Ova relativna stabilnost jačala je moć monarha i povećavala broj pristalica među plemstvom.

Pretnja se pojavila nastankom velikih carstava na istoku – Osmanskog i Safavidskog. Sklapanjem osmansko-safavidskog mirovnog sporazuma 1555. godine, stavio je Kahetiju u sferu safavidsko-iranskog uticaja, ali su lokalni vladari i dalje zadržavali znatnu nezavisnost pokazujući spremnost na saradnju sa svojim safavidskim gospodarima. Ipak, 1589. godine, kralj Aleksandar II obećao je vernost ruskom caru Fjodoru I, ali savez zapravo nikad nije proveden u delo. Iranci su podstakli bunu protiv Aleksandra, koji biva ubijen, kako bi na prestolje došao Konstantin I, preobraćenik na islam. Narod Kahetije odbio je da prihvati ocoubistvo i svrgnuli su ga, prisiljavajući safavidskog šaha Abasa I da na prestolje postavi Konstantinovog nećaka Teimuraza I, što je ovaj nerado uradio 1605. godine. Tada počinje duga vladavina Teimiraza (1605—1648) ispunjena brojnim sukobima sa Safavidima.

Iranska hegemonija

Sredinom 1610-ih, šah Abas je radio dodatne napore kako bi čitavu Gruziju stavio u podložnost svojem carstvu. Podvrgnuo je Kahetiju konstantnim provalama 1614–1616.

U mnogim gruzijskim pobunama i iranskim osvetama poginulo je 60.000—70.000 ljudi, a više od 100.000 Kahećana je izgnano u Iran. Populacija Kahetije smanjila se za dve trećine: jednom razvijeni gradovi, Gremi i Zagemi, smanjeni su na veličinu beznačajnih sela. Poljoprivreda je stagnirala i došlo je do zastoja trgovine. Do 1648. neumorni Teimuraz konačno je izbačen iz Kahetije. Safavidi su pooštrili kontrolu nad Kahetijom i provodili zamenu domaćeg stanovništva sa nomadskim turkijskim plemenima. U isto vreme, dagestanski gorštaci počeli su da napadaju i kolonizuju kahetsku zemlju.

1659. godine Kahećani su organizovali masovnu bunu. Masakrirali su nomade i predali zemlju Vahtangu V, muslimanskom kralju Kartlija, koji je uspeo da dobije dozvoljenje šaha da postavi svog sina Arčila za kralja Kahetije. Na neko vreme, dva kraljevstva istočne Gruzije bila su ujedinjena pod šahom Navazom i njegovim sinom, te je usledio period mira. Telavi postaje glavni grad, umesto Gremija koji je bio razoren u iranskim invazijama. Međutim, idila nije dugo potrajala. Arčilov dolazak u Kahetiju bio je početak rivalstva dve grane Bagrationi dinastije – Muhrani, kojoj je pripadao Arčil i Kuće Kahetije, izvlaštene od krune od vremena Teimuraza I. Potonji su uspeli, delom i zbog njihova prelaska na islam, ponovo da zavladaju 1703. godine.

Od 1724. do 1744. godine, Kahetija je podvrgnuta nizom okupacija od strane Iranaca i Osmanlija. Kahetski princ Teimuraz II služio je šahu Naderu u borbi protiv Osmanlija, pa ga je ovaj oslobodio plaćanje teških daća 1743. godine. Nader je omogućio Teimurazu II da ojača svoju moć u Kahetiji i Kartliju, pa su Kartli priznali njega za svog kralja, a Kahećani njegovog sina Ereklusa II kao svojega. Oba vladara krunisana su 1745. godine, u skladu sa hrišćanskom tradicijom. Oni su iskoristili nemire u Iranu, koji su usledeli nakon atentata na Nadera 1747. godine, te su vladali skoro kao nezavisni vladari. Njihova vladavina stabilizovala je zemlju. Privreda je živnula, a i smanjili su se napadi Dagestanaca, iako ne potpuno. Kada je Teimuraz umro 8. marta 1762. godine, nasledio ga je Ereklus, što je ujedinilo Gruziju po prvi puta, nakon tri veka.

Literatura

• Siril Tumanof (1949–1951). "The fifteenth-century Bagratids and the institution of collegial sovereignty in Georgia". Traditio 7: 169–221. . JSTOR 27830207.  .
• Suny, Ronald Grigor (1994). The Making of the Georgian Nation (2nd izd.). str. 26—27. ISBN 978-0-253-20915-3. 
• Kit Hičins. Georgia (II): History of Iranian-Georgian Relations. Encyclopædia Iranica Online Edition. Pristupljeno 14. 1. 2008.