Majanski jezici
 |
| Civilizacija Maja |
|---|
| Istorija |
| Špansko osvajanje Maja |
Majanski jezici (engl. Mayan languages), grupa od preko 30 živih jezika sa više od 6 miliona govornika u Srednjoj Americi.[1] Veruje se da su nastali evolucijom izvornog majanskog jezika tokom duge istorije naroda Maja.[2]
Podela[uredi | uredi izvor]
Majanski jezici mogu se po srodnosti podeliti na četiri grupeː zapadnu, istočnu, jukatansku i huastečku. Istočna i jukatanska grupa međusobno su najsličnije, a huastečka grupa najviše se razlikuje od ostalih. Iz ovoga bi se moglo zaključiti da se huastečka grupa Maja odvojila od glavnine naroda Maja u dalekoj prošlosti, verovatno još pre formiranja majanske civilizacije (preklasični period). Po istoj logici, zapadna grupa odvojila se nešto kasnije, verovatno u klasičnom periodu (317-987. godine), dok su se istočna i jukatanska grupa razdvojile tek u postklasičnom periodu Maja (987-1697. godine).[3]
Zapadna grupa[uredi | uredi izvor]
Zapadna grupa majanskih jezika govori se uglavnom u meksičkim državama Tabasko i Čijapas. Najveći jezici ove grupe su jezici naroda Čol (130.000 govornika), Celtal (265.000) i Cocil (215.000 govornika), svi u državi Čijapas, kao i naroda Čontal (oko 55.000 govornika) u državi Tabasko. Ovoj grupi pripada i izolovani jezik naroda Čort na krajnjem istoku majanskog govornog područja, koji se govori u istočnoj Gvatemali i zapadnom Hondurasu, (oko 30.000 govornika).[2]
Istočna grupa[uredi | uredi izvor]
Istočna grupa majanskih jezika najbrojnija je i po broju jezika, i po broju govornika. Govori se u Gvatemali i na jugoistoku meksičke države Čijapas, na granici sa Gvatemalom. Najveći jezici ove grupe sujezik naroda Kekči (800.000 govornika), Kiče (oko milion govornika), Mam (oko 500.000 govornika) i Kakčikel (oko 400.000).[2]
Jukatanska grupa[uredi | uredi izvor]
Najbrojniji u ovoj grupi je jukatečki majanski jezik (oko 800.000 govornika) u meksičkim državama Jukatan, Kampeče i Kitana Ro. Ovoj grupi pripadaju i nekada brojni, a sada gotovo izumrli jezici naroda Ica (u Petenskom basenu), Mopan (u Belizeu) i Lakandon (u državi Čijapas).[2]
Huastečka grupa[uredi | uredi izvor]
Vastečki (huastečki) jezik potpuno je teritorijalno odvojen od ostalih majanskih jezika, i govori se daleko na severu, u meksičkim državama Verakruz i San Luis Potosi (oko 110.000 govornika). Najviše se razlikuje od ostalih majanskih jezika, i veruje se da se ranije odvojio od zajedničkog, starog majanskog jezika.[2]
Stari zapisi[uredi | uredi izvor]
Znatne razlike među majanskim jezicima postojale su već u vreme otkrića i španskog osvajanja Maja (1519-1697). Tako su najstariji sačuvani majanski zapisi iz 16. i 17.veka ostali zabeleženi na različitim dijalektima Maja. Knjige Čilam Balam napisane su na jukatečkom majanskom jeziku iz 16. veka, dok je knjiga Popol Vuh napisana jezikom Kiče iz istog perioda.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Mayan | Ethnologue Free”. Ethnologue (Free All) (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-03-01.
- ^ a b v g d Brejnerd 1956, str. 15-20.
- ^ Morli 1946, str. 15-20.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Morley, Sylvanus Griswold; Brainerd, George W. (1956). The Ancient Maya [Stare Maje od S. G. Morlija, preradio i dopunio Dž. V. Brejnerd] (3 izd.). STANFORD, CALIFORNIA: STANFORD UNIVERSITY PRESS.
- Morley, Sylvanus Griswold (1946). The Ancient Maya [STARE MAJE od S. G. Morlija]. STANFORD, CALIFORNIA: STANFORD UNIVERSITY PRESS.