Necelijačna senzitivnost na gluten

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Necelijačna senzitivnost na gluten
SinonimSenzitivnost na gluten
Poređenje veličina: virus AIDS -a (levo) naspram glutena (desno). Toksični peptidi u glutenu mogu proći i crevnu barijeru i krvno-moždanu barijeru i pristupiti i oštetiti bilo koji organ ili tkivo.
Specijalnostigastroenterologija, interna medicina, neurologija[1]
Simptominelagodnost u trbuhu, nadimanje, meteorizam, proliv, zamor, maglovit um, glavobolja, bol u zglobovima. [2]
Vreme pojavebilo koji uzrast[3]
Uzrocinepodnošenje brašna pšenice, raži i ječma
Lečenjedijeta bez glutena
Frekvencija0,5 — 13%

Necelijačna senzitivnost na gluten (skraćeno NCGS) jedan je od tri klinička entiteta uzrokovana nepodnošenjem brašna pšenice, raži i ječma, u koje spadaju još celijačna bolest i alergija.[4] Dominantnu ulogu u nastanku bolesti (za koju je patofiziologija i dalje nepoznanica), ima urođeni imuni odgovor, koji sa drugim faktorima kao što je upala creva sa promenama u crevnoj mikrobioti i propusnost imaju važnu ulogu.

Bolest se klinički manifestuje gastrointestinalnim i ektraintestinalnim simptomima koji se javljaju ubrzo nakon konzumiranja glutena i povlače se nakon dijete (ishrane) bez glutena.

U dijagnozi bolesti nedostatak adekvatnih biomarkera je i dalje glavni ograničavajući faktor u kliničkim studijama, zbog čega je teško razlikovati NCGS od drugih stanja uzrokovanih konzumacijom glutena. Buduće studije bi trebalo da definišu smernice i daju odgovore na pitanja vezana za patogenezu, dijagnozu i terapijski pristup sindromu necelijačne senzitivnosti na gluten.[5]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Necelijačna senzitivnost na gluten opisana je prvi put pre pre 40 godina, kao prikaz sindroma od strane Ellis-a i Linaker-a kod žene stare 43 godine. sa simptomima koji prolaze posle dijete bez glutena i ponovo se javljaju sa njegovim uvođenjem u ishranu u odsustvu celijakije, sa normalnom duodenalnom biopsijom na dijeti i pre nje.

Opšte informacije[uredi | uredi izvor]

Gluten predstavlja belančevine iz grupe prolamina prisutne u endospermu pšenice, raži i ječma. Gluten u pšeničnom brašnu čine glijadin (45%) i glutenin (45%). Pored toga, u pšeničnom brašnu se pored glutena nalaze i drugi proteini, kao što su albumini, globulini, beta-amilaza, alfa-amilaza, tripsin inhibitor, lipidni transfer protein i puroindolini.[4][6]

Necelijačna gluten senzitivnost (u nastavku teksta NCGS), opisuje osobe sa simptomima koji prolaze sa isključivanjem pšenice iz ishrane, a vraćaju se sa njenim ponovnim konzumiranjem, a bez mukoznih oštećenja na duodenalnoj biopsiji kod kojih je dijagnoza celijakije ili alergije na brašno negativna. Iako se ovaj naziv još uvek koristi, on je neprikladan, uzet zbog relacije sa ingestijom glutena, ali termin „senzitivnost„ je proizvoljan i neosnovan.

Epidemiologija[uredi | uredi izvor]

Zbog nedostatka obkjektivnih dijagnostičkih parametara za tačnu dijagnozu bolesti, teško je definisati prevalencu NCGS, koja je predmet rasprave. Zato je prava prevalenca ovih stanja još nedovoljno poznata. Prema raspoloživim (ograničenim) podacima prevalencija ove bolesti je npr: u Engleskoj 13%, Australija 7,3%, Sjedinjenim Američkim Državama 0,6%.[7]

Patofiziologija[uredi | uredi izvor]

Šema crevnog zida sa povećanom propustljivošću . Dva najmoćnija faktora koji ga uzrokuju su određene crevne bakterije i gliadin17 (glavna toksična frakcija glutena), bez obzira na genetsku predispoziciju, odnosno i kod pacijenata sa celijakijom i kod pacijenata koji nisu celijakiji. Ovo omogućava prolaz supstanci nekontrolisano u krvotok, sa posledičnim mogućim razvojem autoimunih bolesti, zapaljenja, infekcija, alergija ili karcinoma, crevnih i drugih organa
Nadutost trbuha i meteorizam dominiraju kliničkom slikom

Patofiziologija ovog stanja ostaje do dana nejasna, mada postoji nekoliko hipoteza koje podrazumeaju povećanu crevnu permabilnost uzrokovanu glijadinom, stečeni imuni odgovor sa porastom antiglijadinskih antitela u pojednih pacijenata. ili aktivnost urođenog imuniteta sa nalazom pojačane intestinalne ekspresije TLR posebno TLR1 i TLR4.[8][9]

Nauci je još uvek nejasno koji je ekstrakt pšenice odgovoran za kliničke simptome, iako je gluten proglašen za glavnog krivca ne treba isključitii odgovornost za pojavi ove bolsti i drugih proteinskih komponenti zrna žita (alfa amilaza tripsin inhibitor) kmogu biti odgovorne.[10]

Kako nije dokazana uloga imunog odgovora u NCGS mnogo je prikladiji naziv za ovu bolest sindrom intolerancije pšenice (SIP).

Istraživanja sprovedena s početa 21. veka, skrenula su pažnju na fermentabilne oligosaharide, disaharidne monosaharide i poliolil (FOODMAP) kao na moguće učesnike u izazivanju simptoma kod pacijenata samoproglašenih kao NCGS. Ova istraživanja su pokazala da dijeta siromašna u FOODMAP vodi ka značajnoj redukciji simptoma čak i tamo gde gluten nije eliminisan iz ishrane. Kako su mnoge dijete bez glutena istovremeno siromašne u FOODMAP i obrnuto, hrana sa glutenom bogata je u FOODMAP, ovo saznanje može značiti...da pacijenti koji se prepoznaju kao NCGS, su zapravo ekspresija Sindroma iritabilnog creva sa simptomima nastalim kao posledica konzumiranja FOODMAP-a ne glutena.[11]

Klinička slika[uredi | uredi izvor]

Najčešći simptomi NCGS su:

  • nelagodnost u trbuhu,
  • nadimanje, meteorizam,
  • proliv (dijareja),
  • zamor,
  • maglovit um, glavobolja,
  • bol u zglobovima.[7]

Dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Dijagnostički algoritam za potvrdu necelijačne osetljivosti na gluten

Dijagnostički kriterijumi za NCGS, su otežani zbog nepostojanja bilo kojih biomarkera iako je poznato da su antitela na glijadin malo češća u organizmu ovih pacijenata. Međutim u dijagnostici se kod ovih pacijenata može i mora isključiti celijačna bolest i alergija na pšenicu.

U kliničkoj praksi mnogi „samoproglašeni” pacijenti gluten netolerenatni su na GFD i ne žele da je napuste. U tom slučaju se savetuje obavezan algoritam ispitivanja.[7]

Iako je postignut veliki napredak u prepoznavanju NCGS, metodom konfokalne laser endomikroskopija — kojom se direktno sagledavaju promene na crevnom epitelu posle uzimanja odeređene hrane (mleko, pšenica, soja, gljive), za sada se još uvek dijagnoza zasniva jedino na isključujućim kriterijumima, eliminaciji celijačne boleste i alergija na pšenicu, pored duplo slepe radnomizovane placebo-kontrolisane probe, jer iako je ova metoda idealne, ona je teško dostupne u svakodnevnoj kliničkoj praksi.[12]

Dijagnostički kriterijumi za necelijačnu senzitivnost na gluten (NCGS), celijakiju i alregiju na pšenicu
NCGS Celijakija Alregiju na pšenicu
Vreme ispoljavanja simptoma
nakon unosa glutena		 Sati — dani Dani — nedelje Minuti — sati
Patogeneza Urođena imunost Autoimunost/stečena imunost Alergijski imunski odgovor
HLA —DQ2/DQ8 genotip 50% Da Ne
Autoantitela 50% AGA IgG DEA (TTG. EMA, DGP) Ne
Enteropatija Minimalna Da Minimalna
Simptomi Intestinalni i
ekstraintestinalni		 Intestinalni i
ekstraintestinalni		 Intestinalni i
ekstraintestinalni

Terapija[uredi | uredi izvor]

Čovek sa glutenskom ataksijom: pre i posle 3 meseca dijete bez glutena
Broj ljudi u Sjedinjenim Državama koji izbegavaju da jedu gluten
Broj ljudi u Kanadi koji izbegavaju da jedu gluten

Kod potvrđene dijagnoze pacijentu se preporučuje dijeta bez glutena koja dozvoljava konzumiranje cerealija (pirinač, kukuruz) i leguminoza (kinoa, soja). Nakon bezglutenska dijeta brzo dolazi do gubitka simptoma kod najvećeg broja pacijenata, mada se kod jednog broja simpto­mi i dalje održavaju.

Kod jednog dela pacijenata moguće je ponovno uvođenje glutena u ishranu, i to obično nakon dve godine, dok kod drugog dela ponovna konzumacija glutena dovodi do pogoršanja zdravstvenog stanja.[13]

Kako nije poznato da li je necelijačna senzitivnost na gluten stanje koje je privremeno ili trajno, deo istraživača preporučuje ponovno postepeno uvođenje glutena u ishranu nakon 6 — 12 meseci.[14] Važno je napomenuti da pacijenti ne bi trebalo da uključuju bezglutensku dijetu samoinicijativno bez prethodne konsultacije sa lekarom, jer je takva dijeta opravdana samo u onim slučajevima u kojima postoji dokazana povezanost glutena i patološkog stanja. Kao razlog navodi se to što neopravdano uvođenje bezglutenske dijete može dovesti do različitih nutritivnih poremećaja, sa posledičnom gojaznošću i drugim komorbiditetima.[15]

Najveći problem u terapiji, kao i u dijagnostici je taj što za sada ne postoje smernice za praćenje pacijenata sa necelijačnom senzitivnosti na gluten.

Prognoza[uredi | uredi izvor]

Kod većine pacijenat simptomi se povlale nakon bezglutenske dijeta, zato što su eliminisali gluten, dok kod drugih oporavku doprinosi izbegavanje neproteinskih komponenti žita, kao što su šećeri koji pripadaju kategoriji fermentabilnih oligosaharida, disaharida monosaharida i poliola.

Stvorena konfuzija o dobrobiti bezglutenske dijet je za posledicu imala njeno masovno usvajanje kao najpopularnijeg režima ishrane u SAD danas, koju prati multimilionska industija bezglutenske hrane. Iako je isključivanje glutena iz ishrane od esencijalne važnosi za dokazanu celijačnu bolest i alergiju na pšenicu, činjenica je da svi oni zajedno predstaljaju samo mali procenat onih koji su trtenutno na bezglutenskoj dijete, a da većina to čini iz personalnih, a ne medicinskih razloga.[16]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Zis P, Hadjivassiliou M (26. 2. 2019). „Treatment of Neurological Manifestations of Gluten Sensitivity and Coeliac Disease.”. Curr Treat Options Neurol (Review). 21 (3): 10.
  2. ^ Catassi C (2015). „Gluten Sensitivity.”. Ann Nutr Metab (Review). 67 Suppl 2 (2): 16—26. PMID 26605537. S2CID 3696518. doi:10.1159/000440990. open access publication - free to read
  3. ^ Watkins RD, Zawahir S (2017). „Celiac Disease and Nonceliac Gluten Sensitivity.”. Pediatr Clin North Am (Review). 64 (3): 563—576. PMID 28502438. doi:10.1016/j.pcl.2017.01.013. 
  4. ^ a b Meijer CR, Shamir R, Mearin LM. Coeliac disease and noncoeliac gluten sensitivity. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2015; 60:429–32.
  5. ^ Dušanka Marković1, Bojko Bjelaković2,3, Marko Jović2, Dragana Ilić3, Danijela Popović4, Necelijačna glutenska senzitivnost – dijagnostički i terapijski izazov Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. septembar 2020) Časopis Udruženja za preventivnu pedijatriju Srbije Godište 4, April 2018, Sveska 1-2
  6. ^ Hill DI, Fasano A, Guandalini S, et al. NASPGHAN clinical report on the diagnosis and treatment of gluten-related disorders. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2016; 63:156–65.
  7. ^ a b v Jericho H, Assiri A, Guandalini S. Celiac disease and wheat intolerance syndrome: A critical update and reappraisal. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2017; 64:15–21.
  8. ^ Fasano A, Sapone A, Zevallos V, et al. Nonceliac gluten and wheat sensitivity. Gastroenterology. 2015; 148:1195–204
  9. ^ Leonard MM, Sapone A, Catassi C, et al. Celiac disease and nonceliac gluten sensitivity A review. JAMA. 2017; 318(7):647-56.
  10. ^ Reig-Otero Y, Manes J, Manyes L. Amylase–trypsin inhibitors in wheat and other cereals as potential activators of the effects of nonceliac gluten sensitivity. J Med Food. 2018;21(3):207-14.
  11. ^ Catassi C, Elli L, Bonaz B, et al. Diagnosis of non-celiac gluten sensitivity (NCGS): The Salerno Experts’ Criteria. Nutrients 2015; 7:4966–77.
  12. ^ Francavilla R, Cristofori F, Verzillo L, et al. Randomized double-blind placebocontrolled crossover trial for the diagnosis of non-celiac gluten sensitivity in children. Am J Gastroenterol. 2018;113(3):421-30.
  13. ^ Volta, Umberto; Caio, Giacomo; Karunaratne, Tennekoon B.; Alaedini, Armin; De Giorgio, Roberto (2017). „Non-coeliac gluten/Wheat sensitivity: Advances in knowledge and relevant questions”. Expert Review of Gastroenterology & Hepatology. 11 (1): 9—18. PMID 27852116. S2CID 34881689. doi:10.1080/17474124.2017.1260003. 
  14. ^ Caio, Giacomo; Riegler, Gabriele; Patturelli, Marta; Facchiano, Angela; De Magistris, Laura; Sapone, Anna (2017). „Pathophysiology of non-celiac gluten sensitivity: Where are we now?”. Minerva Gastroenterology. 63 (1): 16—21. PMID 27808487. doi:10.23736/S1121-421X.16.02346-1. 
  15. ^ Leccioli, Valentina; Oliveri, Mara; Romeo, Marcello; Berretta, Massimiliano; Rossi, Paola (2017). „A New Proposal for the Pathogenic Mechanism of Non-Coeliac/Non-Allergic Gluten/Wheat Sensitivity: Piecing Together the Puzzle of Recent Scientific Evidence”. Nutrients. 9 (11): 1203. PMC 5707675 Slobodan pristup. PMID 29099090. doi:10.3390/nu9111203 Slobodan pristup. 
  16. ^ Biljana Vuletić, Gluten-senzitivni sindrom, XXI SEMINAR PEDIJATRIJSKE ŠKOLE SRBIJE Zlatibor, 10 – 16. jun 2018. Beograd, 2018. str. 119-124

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Нецелијачна_сензитивност_на_глутен&oldid=27441897”