Novomirgorod
| Novomirgorod ukr. Новомиргород | |
|---|---|
 | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Ukrajina |
| Oblast | Kirovogradska oblast |
| Osnovan | 1740. |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 11.677 |
| — gustina | 131,82 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 48° 47′ 00″ S; 31° 39′ 00″ I / 48.783333° S; 31.65° I |
| Vremenska zona | UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST) |
| Površina | 88,58 km2 |
  Novomirgorod Novomirgorod na karti Ukrajine | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Jakiv Nemirovskij |
| Veb-sajt | |
| novomirgorod.at.ua | |
Novomirgorod (ukr. Новомиргород) grad je u Kirovogradske oblasti centralne Ukrajine, u južnom delu srednjeg Dnjepra oblasti, oko 230 km južno od glavnog grada Kijeva. To je administrativno središte Novomirgorodskog rejona.
Novomirgorod se nalazi na obalama reke Velika Vis. Prema proceni iz 2011. bilo je oko 11. 677 stanovnika.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prvi spomen naselja kao sela je iz 1740. godine, a osnovali su ga zaporoški kozaci. Između 1752-1764. godine grad ima izrazito srpski etnički karakter i militarski status.
Trgovački ceh u mestu je osnovan 1764. godine. Tu je 1760. godine komanda i garnizon "Crnog husarskog puka" tj. bivšeg Horvatovog srpskog husarskog puka (koji je preimenovan). Nakon dve decenija postojanja grada u njemu je oko 600 domova i tri pravoslavne crkve. Novomirgorod je 1775. godine ušao u sastav Azovske gubernije, tada osnovane.
Godine 1787. u gradu su gradski i okružni sud. General major grof Podgoričanin je bio na čelu policije.
Grad je dva puta 1820. i 1821. godine dok je tu u okolini bio izgnanik, slavni ruski pesnik Puškin. Grad je dobio svoj grb 6. oktobra 1845. godine.[1]
Od 1923. godine Novomirgorod je bio okružni centar Jelisavetgradskog okruga. Od 1959, grad ima regionalnu podređenost.
Kabinet Ministara Ukrajine od 26. jula 2001, grad Novomirgorod navodi pod istorijska naselja Ukrajine. U 2010, je bio njen 270-godišnji jubilej.
Prestonica Nove Srbije[uredi | uredi izvor]
Između 1752. i 1764, Novomirgorod je bio prestonica Nove Srbije.[2] Smešten je u dolini pored tadašnje poljske granice. Tu se nalazio štab osnivača i komandanta Nove Serbije generala Jovana Horvata. Horvat se od strane Rusa smatra osnivačem Mirgoroda kao grada (1852), gde su dotad bile razbacane kozačke kolibe.
Postojala su dva srpska puka, u čijem sastavu je bilo po 20. rota (četa) sa graničarskim naseljima. Komadant Horvat je tu 4. decembra 1753. godine ustrojio i vojni garnizon, u koji su ušli doseljeni Srbi vojnici, pre svega oni iz Crne Gore. Zapadni deo grada se zato i sada zove "Crna Gora", po njima. U središtu grada je napravljeno u to vreme zemljano utvrđenje, sa pet bastiona i dve kapije, opkoljeno rovovima i nasipima, u kojem se nalazalo vojno skladište. U središtu te tvrđave bio je posed Horvatov "okružen alejama lipa i negovanim vrtom, kao i stajama za 50 konja." U zgradi komande gde je pre bila kancelarija Husarskog puka, osnovana je 9. marta 1759. godine i Novo-Srbska kancelarija sa pripadajućom kasom. Pod jednim krovom bili su smešteni, osim kancelarija: kafana sa bilijarom, četiri gostinske sobe sa kuhinjom, čest trgovačkih dućana gde su se bavili rentijeri trgovci. a na gradskom trgu je bio glavni pijačni prostor i 14 dućana pod jednim krovom.
U gradu tada šancu bilo je sedište Novosrbskog vojnog korpusa.[3] Korpus su 1759. godine činila četiri puka i mesni vojni garnizon. Komandir korpusa bio je 1752-1763. godine general lajtant Jovan Horvat. Nakon njegove suspenzije zbog istrage 1762. godine na tom mestu se nalazilo nekoliko Rusa, da bio zamenik komandira 1763-1764. godine bio Srbin, brigadir Maksim Zorić (1719-1775). U Glavnoj kancelariji Novosrbskog korpusa (1759—1764) bili su i Srbi i Rusi oficiri i drugi nameštenici. Načelnik general Jovan Horvat (1759—1763), a Srbi potčinjeni su bili tada: Jovanov sin podpukovnik Anton Horvat asesor (rođ. 1749), premijer major Lazar Serezlija asesor, kapetan Samuil Horvat (Marković) asesor, premijer major Nikola Tretinović asesor, i kapetan Vujić asesor. U Vojnom sudu su bili: predsednici premijer majori Nikola Cvetanović, pa Lazar Serezlija. Asesori u tom sudu: Jovan Horvat, Josif Horvat, Lazar Serezlija, kapetan Popović i drugi. Glavni lekar bio je od 1759. godine Anton Lau. u Novomirgorodskom garnizonu je plac-lajtant bio Arsenije Stanković.
Kapetan Petar Serezlija pisao je prijatelju u Veliki Varadin: Ovde nas niko ne naziva šizmaticima... Ovde je naše carstvo i naša vlada.[4]
U gradu je posed imao i general Petar Tekelija, kojeg su posećivali mnogi Srbi putnici, među kojima sinovac Sava Tekelija i književnik Dositej Obradović. Imanje sa ogromnim dvorištem u čijem je središtu bio veliki dvor sa 20 soba, od hrastovine, bio je lusuzno opremljen i ukrašen.[5] Uz glavni drum koji je prolazio pored imanja bilo je 70 kuća Crnogoraca vojnika. General Tekelija je 1788. godine postradao od pada sa konja, zbog čega je dugo bolovao. Dao je 1790. godine ostavku na aktivnu službu i vratio se u Novomirgorod na svoj posed. Umro je 1792. godine i sahranjen u gradskoj pravoslavnoj crkvi Sv. Nikole. U hramu u čijoj je gradnji znatno učestvovao se nalazi njegov mermerni nadgrobni spomen.[6] Tekelijin veliki dvor nasledio je njegov nezakoniti sin, koji ga je upropastio pa izgubio. Dvor je 1811. godine po sećanju sinovca Save bio "sablasno pust".
Crkva i škola[uredi | uredi izvor]
U vreme kada je osnovan šanac u Mirgorodu, započela je decembra 1752. godine gradnja pravoslavne saborne crkve Sv. Nikole, od kamena.[7] Gradili su je pravoslavni Srbi doseljenici. Parohijani te crkve su 1852. godine proslavili stogodišnjicu hramovnu. Srpski sveštenik pop Petar Bulić (doseljenik iz Banata) je 1753-1763. godine paroh u Mirgorodu. Kada je 1763. godine u Novomirgorodu osnovana Novomirgorodska protopopija,[8] pop Bulić je bio prvi prota (1763—1796). Nakon njega novi prota bio je pop Grigorije Saražinović.
Nađena je gramata data pop Maksimu, od strane kijevskog mitropolita Timoteja za izgradnju drugog pravoslavnog hrama, od drveta, posvećenog Rođenju Presvete Bogorodice. Stojala je ta bogomolja u sredini "kreposti", između 1776-1823. godine, pa prenesena u selo Buličievo-Petrovka.
Čuvena Svetoilinska kamena crkva podignuta je 1786. godine, i danas je najstariji kulturno-istorijski spomenik u toj oblasti. Zanimljivo je da na spomen-ploči u hramu stoji kao godina izgradnje 1766. a što je navodno greška. Njen ktitor je bio trgovac Nikola Hadžija.[9]
Pravoslavnu Petropavlovsku crkvu, drvenu je podigao 1782. godine o svom trošku general Petar Tekelija. Uništena je 1820. godine.[7] Crkva ta je služila naseljenicima Crnogorcima kao bogomolja.[10]
Jovan Horvat je radio na osnivanju jedne nove srpske pravoslavne episkopije sa sedištem u Novomirgorodu. Kada je 1758. godine u Novu Srbiju došao dalmatinski episkop Simeon Končarević iskrsla je prilika za realizaciju te ideje. Velika srpska delegacija išla je u Moskvu da to izdejstvuje i mada su dobili podršku Senata, ruski Sinod je sve odbio. Građani Novomirgoroda su zbog toga javno protestovali u središtu naselja.
Odmah po dolasku u Novomirgorod Horvat je otvorio Srpsku narodnu školu. Nastavu je prvo držao đakon Pavle. Za celu oblast je uspeo da obezbedi tri svršena učenika Kijevske Duhovne akademije. Prvi poznati učitelji bili su Isaija Novaković, Pavle Vujičić i Josif Černec.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Gorodska poseljenija u carskoj Rusiji", Sankt-Petersburg 1865.
- ^ Mita Kostić: "Srpska naselja u Rusiji", Beograd 1923.
- ^ http://www.reenactor.ru/ARH/PDF/Makidonov_00[mrtva veza].
- ^ Ljubivoje Cerović: "Jovan Horvat - vođa prve seobe Srba u carstvo Rusko",
- ^ Nil Aleksandrovič Popov: "Savva Tekeli v Rossii",
- ^ "Serbski letopisi", Budim 1833.
- ^ a b Zapisi odesskago obscestva istoriji i drevnosti. (Commentarii odessanae societatis historicae et archaeologicae.) Odessae: Typr. civitatis, 1848
- ^ Stefan Patenko: "Grad Novomirgorod, njegovi hramovi i duhovna administracija", Novomirgorod 1880.
- ^ Zapisi odesskago obscestva istoriji i drevnosti. (Commentarii odessanae societatis historicae et archaeologicae.)Odessae: Typr. civitatis, 1848
- ^ "Letopis Matice srpske", Novi Sad 1876.
-
Položaj nekadašnje Nove Srbije i Novomirgoroda na području današnje Kirovogradske oblasti
Gradovi-pobratimi[uredi | uredi izvor]
