Optimati (Vizantija)
| Vizantijska vojska | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Rani period (395-610) | ||||||||
|
||||||||
| Srednji period (610-1081) | ||||||||
|
||||||||
| Kasni period (1081-1453) | ||||||||
|
||||||||
Optimati (grč. ὀπτιμάτοι, od lat. optimates, najbolji, najplemenitiji) su s početka predstavljali elitni vizantijski puk. Docnije, sredinom 8. veka degradirani su u intendantske i logističke korpuse i dodeljeni temi koja je nazvana po njima — Optimata. Ova je opstala kao administrativna jedinica sve do turskog osvajanja ovih prostora u prvoj polovini 14. veka.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Optimate je prvi uveo krajem 5. veka (otprilike 575) Tiberije II Konstantin.[1] Prema Mavrikijevom Strategikonu, oni su predstavljali elitni puk federata, najverovatnije gotskog porekla.[2] Bio je to korpus konjanika, koji je brojao negde između 1.000-5.000 ljudi; činili su deo rezernih snaga, a njihov komandant je nosio jedinstvenu titulu taksijarha.[3][4] Teofan Ispovednik pominje njihove potomke, „Goto-Grke“, u Bitiniji, koji su živeli početkom 8. veka.[5] U to vreme korpus je brojao 2.000 ljudi, što verovatno odgovara njihovoj prvobitnoj veličini, budući da se zna da su tematske trupe u koje su ulazili pretrpele lakše gubitke.[3]
Pošto je ugušio ustanak stretega teme Opsikija, Artavazda, jednu od mera bezbednosti koju je preduzeo Konstantin V bila je ta da tematskim vojskovođama smanji moć, te je degradirao i optimate. Izdvojio ih je iz teme Ospikija u kojoj su ranije prebivali i dodelio ih novoosnovanoj temi Optimata, koja je obuhvatala poluostvro naspram Konstantinopolja sve do ušća reke Sangarije, protežući se na obe obale Nikomedijskog zaliva. Sedište joj se nalazilo u Nikomediji.[2][6] Prvi pomen o temi Optimata kao zasebnoj administrativnoj jedinici u izvorima datira iz 774/775,[7] ali nema sumnje da njen nastanak pada u godinama nakon suzbijanja Artavazdovog ustanka;[8] u isto vreme došlo do je do daljeg rasprčavanja i smanjivanja nekada moćne teme Opsikija osnivanjem teme Bukelarija.[9]
Tema Optimata otada za razliku od ostalih ne pruža više trupe, nego korpus od 4.000 mazgara skupa sa njihovim životinjama. Ovi su kao intendantska kolona snabdevali carigradske tagme.[10] Nisu se delili na turme i drunge, što je podvukao Konstantin VII Porfirogenit kao znak njihove podređenosti.[2][11] Shodno tome, njihov pretpostavljeni domestik nosio je najniži čin od svih provincijskih stratega u carskoj hijerarhiji.[2] Kao i u ostalim temama, domestik je uz sebe imao zamenika (topotirit), glavnog finansijskog zvaničnika (hartularije) i sekretarijat kojim je predsedavao protokankelarije.[12]
Tema Optimata pretrpela je pustošenje Turaka-Seldžuka nakon bitke kod Mancikerta, ali se njeno sedište Nikomedija održalo. Za vreme Aleksija I Komnina ponovo je vraćena pod okrilje Vizantije.[13][14] Potom su je posle Četvrtog krstaškog rata (1204) zauzeli Latini, da bi se pod Jovanom III Vatacom obnovila (1240)[2] i opstala sve dok je u većem delu nisu pokorile Osmanlije u prvoj polovini 14. veka.[14]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Haldon 1999, str. 196.
- ^ a b v g d Kazhdan 1991, str. 1529.
- ^ a b Treadgold 1995, str. 96–97
- ^ Kazhdan 1991, str. 2018.
- ^ Lounghis 1996, str. 32–33
- ^ Treadgold 1995, str. 99.
- ^ Theophanes the Confessor & Turtledove 1982, 446–447 (p. 134).
- ^ Haldon 1984, str. 222–227
- ^ Lounghis 1996, str. 29–31
- ^ Haldon 1999, str. 158.
- ^ Lounghis 1996, str. 34.
- ^ Treadgold 1995, str. 105.
- ^ Treadgold 1995, str. 218.
- ^ a b Kazhdan 1991, str. 1483–484.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Haldon, John F. (1984). Byzantine Praetorians: An Αdministrative, Ιnstitutional and Social Survey of the Opsikion and the Tagmata, c. 580-900. 3. Bonn, Germany: R. Habelt. ISBN 978-3-7749-2004-0.
- Haldon, John F. (1999). Warfare, State and Society in the Byzantine World, 565-1204. London, United Kingdom: University College London Press (Taylor & Francis Group). ISBN 978-1-85728-495-9.
- Kazhdan, Alexander Petrovich, ur. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York, New York and Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Lounghis, T. C. (1996). „The Decline of the Opsikian Domesticates and the Rise of the Domesticate of the Scholae”. Byzantine Symmeikta (10): 27—36. ISSN 1105-1639. Arhivirano iz originala 21. 11. 2015. g. Pristupljeno 20. 11. 2011.
- Theophanes the Confessor; Turtledove, Harry (1982). The Chronicle of Theophanes: Anni mundi 6095-6305 (A.D. 602-813). Philadelphia, Pennsylavnia: University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0812211283.
- Treadgold, Warren T. (1995). Byzantium and Its Army, 284–1081. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3163-8.