Privilegija
Privilegija (lat. privilegium — „vlastiti zakon”, od privus — „vlastiti” i lex — „zakon”)[1] je izvorno zakon o povlastici koja se odnosi samo na pojedinu ličnost (kod Rimljana); isključivo pravo; prednost, prvenstvo, preimućstvo; prirodan dar; kum privilegio (cum privilegio ) sa dopuštenjem, sa dozvolom, sa povlašćenjem.[2]
Etimologija[uredi | uredi izvor]
U ranom Rimskom carstvu „Privus lex“, vlastiti ili lični zakon, od koje nastaje riječ privilegija prvobitno i prevashodno pokazuje značaj ličnosti koja daje privilegiju. Privilegovani je tek na drugom mjestu. To je zato što sistem privilegija ima svoj korijen u patrimonijalnom shvatanju apsolutne vlasti. [1] Povlašteni položaj pojedinaca, kasta, staleža zasnovan je na privilegijama koje daje vladar i visoki crkveni i svjetovni poglavar. Nekada, i sami otuđeni moćnici, sebi daju određene privilegije. U programima gotovo svih svjetskih revilucija bila je radikalna borba protiv privilegija shvatanih kao najdirektniji trajni akt protiv jednakosti i svake demokratičnosti. [1]
Današnji smisao riječi privilegija ne podrazumijeva njeno obavezno postojanje u formalnom smislu, tj. da se ona ostvaruje kao društvena norma pod prijetnjom sankcije. Pod ovim pojmom podrazumijeva se svaka povlašćenost u odnosu na uobičajen red stvari i vrijednosti (povlašćen učenik, povlašćena ideja, povlašćeni novinari...).
Postoje i privilegije koje se široko primjenjuju kao sredstva pozitivne diskriminacije kojima se štite društvene manjine (rasne, etičke, vjerske, seksualne i sl.) od strane većine u nekom društvu od zlostavljanja i zanemarivanja. [3]
Privilegije za vojne zasluge na Balkanu kroz istoriju[uredi | uredi izvor]
Aserijati su bili ilirsko pleme koje je "uživalo imunitet" [4] u Aseriji, antičkom gradu na uzvisini nad prometnim putem. (str. 23) [5] "Imunitet se u pravilu stjecao posebnim zaslugama za Rim, ponajprije u ratnim okolnostima. Razumljivo, ne možemo utvrditi kojom su prilikom Aserijati stekli tolike zasluge u očima Rimljana." [6]
Serežani, pogranični vojni policajci na prostoru Vojne Krajine u 18. i 19. vijeki su bili oslobođeni bilo kakvih radnih obveza i nekih drugih poreza, a ako su se tokom godine posebno istakli, dobivali su nagrade kao procenat od zaplijenjenih predmeta razbojnika i krijumčara.
Srbi su za privilegije naseljavani kao krajišnici, graničari duž austrijsko-turske granice u vrijeme Osmanskog carstva [7] Zbog gubitka nekih privilegija mnogi Srbi iz Banata, Bačke... su polovinom 18. veka odlazili u Rusiju, kao graničari, pa su osnovali Novu Srbiju i Slavenosrbiju.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Grupa autora, Enciklopedija leksikografskog zavoda, Leksikografski zavod, Zagreb, 1962. g.
- ^ Vujaklija M, Rečnik stranih reči i izraza, Prosveta, Beograd, 1954. g.
- ^ Grupa autora, Sociološki leksikon, Savremena administracija, Beograd, 1982. g.
- ^ Čače, Slobodan (2002). Aserija u antičkim pisanim izvrima, pp. 11.
- ^ http://kula-jankovica.unizg.hr/files/file/Bukovica/Hrvatski_PRIPREMA_web.pdf
- ^ Čače, Slobodan (2002). Aserija u antičkim pisanim izvrima, pp. 13.
- ^ Grbić, Manojlo (1891). Karlovačko vladičanstvo, knjiga prva, pp. 11, 16, 18, 24, 252, 310, 311, 313... Karlovac.
