Radijacioni rizik
Radijacioni rizik je opasnost ozračivanja jonizujućim zračenjima, izražena kao proizvod verovatnoće nastanka nuklearnog udesa i efektivne doze zračenja[a], koju bi pri tom udesu primilo najizloženije lice izvan lokacije nuklearnog objekta.
Procenjuje se da čovek, u proseku godišnje, primi efektivnu dozu jonizujućeg zračenja od 2,5 mSv od prirodnog zračenja, ali su opažena i mnogostruko veća ozračenja nekih pojedinaca u opštoj populaciji. Procenjuje se da je radijacioni rizik od prirodnog zračenja (radioaktivnosti) takav da u proseku uzrokuje 12 do 13 slučajeva tumora na 1.000 stanovnika, što je oko 4 posto od svih malignih oboljenja.[1][2][3][4]
Značaj[uredi | uredi izvor]
Iako postoje brojni radijacioni rizici povezani sa izlaganjem dejstvu jonizujućeg zračenja, postoje i brojne koristi od primene nuklearne energije u medicini, industriji, nauci. Zato se SZO zalaže za izradu brojnih programa i svestranih procena radijacionog rizika, koji treba da imaju za cilj da istovremeno; osiguraju korist od primena savremenih radijacionih tehnologija i pri tome predloženim merama zaštite i prevaziđu sve poznate radijacione rizike.[5][6][7]
| „ | Upotreba radijacije u medicini umnogome je poboljšala, unapredila i olakšala dijagnostiku i lečenje brojnih bolesti ljudi. Godišnje se širom sveta izvede; više od 3.600 miliona rendgen preglede, 37 miliona procedura u nuklearnoj medicine, više od 7,5 miliona radioterapija tumora itd. Zbog velikih prednosti za pacijente primena začenja u medicini stalno se povećava. Dok razvoj savremene zdravstvene tehnologije omogućava nove bezbednije aplikacije, njihova neodgovarajuće primena može dovesti do ozračenja nepotrebnim i nenamernim (akcidentalnim) dozama zračenja, što za posledicu može imati potencijalnu opasnost po zdravlje pacijenata i medicinskog i nemedicinskog osoblja).[8] | ” |
Osnovne postavke[uredi | uredi izvor]
Radioaktivnost je spontani proces u kojem se atomsko jezgro, emitujući jednu ili više čestica ili kvanata elektromagnetnog zračenja, preobražava u drugo jezgro. Prvobitno nije bila poznata priroda zračenja nego se zbirno govorilo o radijaciji pa je ova pojava „raspada“ jezgra nazvana radioaktivnost, a jezgra koja emituju čestice ili zračenje radioaktivna jezgra ili, ispravnije radioaktivni izotopi.[9]
Ljudi su izloženi radijaciji od postanka vrste. Prvo prirodnom zračenju na koje se sa razvojem ljudske civilizacije i nuklearne tehnologije nadovezalo i veštačko, ljudskom rukom stvoreno jonizujuće zračenje. Hiljade pogodaka jonizijućih čestica svake sekunde (ili milijarde godišnje) su impresivne vrednosti kojima je svaki čovek izložen, ali njegov organizam raspolaže urođenim mehanizmima regeneracije oštećenih ćelija. Samo mali procenat jonizujućeg zračenja izaziva ireverzibilna (nepopratna) oštećenja genetičkog materijala u ćelijama. U većini organa i tkiva tela gubitak čak i značajnog broj ćelija ne utiče na njihov poremećaj i gubitak funkcija.[10]
Međutim, ako je broj izumrlih ćelija dovoljno veliki, oštećenja će biće vidljiva i mogu dovesti do smrti organizma. Takva povreda se javlja kod pojedinaca koji su bili izloženi radijaciji preko graničnog praga. Zato su naučnici pedesetih godina 20. veka uveli pojam radijacioni rizik ili jednostavnije rečeno, procenu verovatnoće pojave i moguće posledice izlaganja radijacionoj opasnosti.
Radijacionim rizikom se označavaju svi ugrožavajući zdravstveni efekti, nastali pri izlaganju jonizujućim zračenjima (radijaciji) bilo koje vrste, uzimajući pri tome u obzir i verovatnoću (potencijalni rizik) takvog izlaganja, ili bilo koji rizik vezan za bezbednost, uključujući i ekosisteme u životnoj sredini.
Radijacioni rizik može nastati:
- kao posledica direktnog izlaganja jonizujućim zračenjima (npr. u medicini),
- prisustvom radioaktivnih materijala u životnom sredini uključujući i radioaktivni otpad, ili njegovo ispuštanje u životnu sredinu,
- gubitak kontrole nad jezgrom nuklearnog reaktora, nuklearnom lančanom reakcijom, radioaktivnim izvorom ili bilo kojim drugim izvorom jonizujućeg zračenja.
Aktuelni stavovi o radijacionom riziku[uredi | uredi izvor]
U brojnim zdravstvenih studijama s kraja prve decenije 21. veka navode se naučni dokazi o pozadini i problemima potrebe stalnog menjanja regulatorne prakse u oblasti radijacionog rizika i navodi se:[11]
- Da su novi teorijski i eksperimentalni dokazi pokazuju da su zdravstveni efekti elementa uranijuma masovno potcenjeni. Uranijum je i dalje taj koji najviše zagađuje svet nakon njegovog korišćenja kao oružja i sirovina za nuklearnu industriju.
- Da su utvrđeni kasni zdravstveni efekti černobiljske nesreće ogromni, sa povećanjem broja prijavljenih slučajeva obolelih od raka iz udaljenih zemalja kao što su Švedska i Velika Britanija.
- Da je i značajano veći broj obolelih od raka, kod ljudi koji žive u blizini priobalnim područja Irskog mora, kontaminiranih iz fabrike Sellafield za preradu otpada
- Da postoje dokazi da su i male doze radijacije opasne, jer nose u sebi rizik za pojavu raka kod dece na nuklearnim lokacijama u Evropi. Nedavna istraživanja koje je sprovela nemačka vlada od 1980. do 2005. pokazuje da je tri puta veći rizik od pojave leukemije kod dece uzrasta od 0 do 4 godine koja živi u zoni od 5 kilometara na svim nuklearnim lokacija u Nemačkoj.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Pretpostavlja se da je radijacioni rizik od posledica toga ozračenja približno srazmeran dozi.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ (jezik: engleski) Idaho State University, Radiation and Risk, „Radiation Information Network's”. Arhivirano iz originala 06. 04. 2017. g. Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ B.L Cohen and I.S. Lee, "Catalogue of Risks Extended and Updates", Health Physics, Vol. 61, September 1991.
- ^ (jezik: engleski) Kenneth L. Mossman, Marvin Goldman, Frank Masse, William A. Mills, Keith J. Schiager, Richard L. Vetter Radiation Risk in Perspective, Health Physics Society Position Statement March, 1996 [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. decembar 2012), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ Zakon o zaštiti od jonizujućih zračenja i o nuklearnoj sigurnosti Službeni glasnik RS”, br. 36 od 15. maja 2009, 93 od 28. septembra 2012
- ^ G.N. Souchkevitch and M.Repacholi (Eds.). Ivanov V, Tsyb A, Ivanov S, Souchkevitch G. Low doses of ionizing radiation health effects and assessment of radiation risks for emergency workers of the Chernobyl accident. WHO/SDE/OEH/01.4. WHO, Geneva 2001.
- ^ Turai I, Souchkevitch G: International organizations for medical assistance of radiological emergencies. in: Proc. of the IAEA-IPSN Training Course on “Medical Emergencies in Case of Radiological Accidents”, Section 10, pp. 1-2, IPSN, Fontenay-aux-Roses, France, Dec. 1998.
- ^ Bennett B, Repacholi M, Carr Z (eds), Heath Effects of the Chernobyl Accident and Special Health Care Programmes - Report of the UN Chernobyl Forum Expert Group "Health", WHO, Geneva, 2006.
- ^ (jezik: engleski) „Ionizing radiation, Medical radiation exposure,”. WHO Global Initiative on Radiation Safety in Health Care Settings. Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ ECRR 2003: Recommendations of the European Committee on Radiation Risk: Health Effects of Ionising Radiation Exposure at Low Doses for Radiation Protection Purposes. Regulators' Edition Green Audit. ISBN 978-1-897761-24-3. Also available in French. ISBN 978-2-87671-449-6.
- ^ ECRR 2010: The Health Effects of Ionising Radiation Exposure at Low Doses and Low Dose Rates for Radiation Protection Purposes: Regulators’ Edition Green Audit. ISBN 978-1-897761-16-8.
- ^ (jezik: engleski) Radiation Risk: The new era begins Presentation by Prof. Chris Busby, ECRR Scientific Secretary at Academy of Science, Seezhu Zaale, Riga 13.00 - 16.00, 14th August 2009. Meeting convened by Baltic Sea Region office of the European Committee on Radiation Risk [2] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. jul 2013), Pristupljeno 17. 3. 2013
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- (jezik: engleski) Evropski komitet za radijacioni rizik, zvanični sajt
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
