Sporazum iz Fontenbloa (1814)
Sporazum iz Fontenbloa je sporazum zaključen u Fontenblou u Francuskoj 11. aprila 1814. između Napoleona i predstavnika Austrije, Rusije i Pruske. Ugovor je potpisan u Parizu 11. aprila od strane opunomoćenika obe strane, a ratifikovao ga je Napoleon 13. aprila.[1] Ovim ugovorom saveznici su okončali Napoleonovu vladavinu kao cara Francuza i poslali ga u izgnanstvo na ostrvo Elba.
Pozadina[uredi | uredi izvor]
U Ratu šeste koalicije (1812–1814), koalicija Austrije, Pruske, Rusije, Švedske, Ujedinjenog Kraljevstva i Rajnske konfederacije proterala je Napoleona iz Nemačke 1813. a 1814, dok su Ujedinjeno Kraljevstvo, Španija i Portugal izvršile invaziju na Francusku preko Pirineja; Rusija, Austrija i njihovi saveznici su izvršili invaziju na Francusku preko Rajne i, posle bitke za Pariz, ušli u pregovore sa članovima francuske vlade za abdikaciju Napoleona.
Dana 31. marta, Koalicija je izdala sledeću deklaraciju Francuskoj:
Savezničke sile su zauzele Pariz, spremne su da prime deklaraciju francuske nacije. Oni izjavljuju da bi, kada bi bilo neophodno da uslovi mira sadržavali jače garancije kada je bilo potrebno okovati Napoleonove ambicije, postali povoljniji kada bi, povratkom na mudriju vladu, sama Francuska ponudila garanciju za pokoj . Saveznički suvereni izjavljuju, shodno tome, da se više neće ophoditi sa Napoleonom niti sa bilo kim od njegove porodice; da oni poštuju integritet stare Francuske, kakva je postojala pod njenim legitimnim kraljevima – oni mogu čak ići dalje, jer oni uvek ispovedaju princip, da je za sreću Evrope neophodno da Francuska bude velika i moćna; da priznaju i da će garantovati takav ustav kakav francuska nacija sebi može dati. Oni, shodno tome, pozivaju senat da imenuje privremenu vladu, koja bi mogla da obezbedi potrebe za administracijom, i uspostavi takav ustav koji bi mogao da odgovara francuskom narodu. Namere koje sam upravo izneo zajedničke su mi sa svim savezničkim silama. Aleksandar, Pariz, 31. mart 1814 : Three P.M.[2]
Dana 1. aprila, ruski car Aleksandar obratio se lično francuskom konzervatoru Senata i izložio slične uslove kao i u deklaraciji od prethodnog dana. Kao gest dobre volje najavio je da će 150.000 francuskih ratnih zarobljenika koje su Rusi držali još od Napoleonove invazije na Rusiju, dve godine ranije, odmah biti oslobođeno. Sledećeg dana, Senat se složio sa uslovima Koalicije i doneo rezoluciju o smenjivanju Napoleona.[3] Oni su takođe doneli dekret od 5. aprila, kojim opravdavaju svoje postupke i završavaju:
... senat izjavljuje i dekrete ovako:—1. Napoleon Bonaparta je zbačen sa prestola, a pravo nasledstva u njegovoj porodici je ukinuto. 2. Francuski narod i vojska oslobođeni su zakletve vernosti njemu. 3. Ovaj dekret će se dostaviti odeljenjima i vojskama i odmah proglasiti u svim krajevima prestonice.[4]
Napoleon, koji je bio u dvorcu Fontenblo, 3. aprila 1814. dobio je vest da ga je francuski Senat svrgnuo sa trona. Pošto su koalicione snage objavile svoj stav da je njihov rat bio sa Napoleonom, a ne sa francuskim narodom, on ih je nazvao blefom i abdicirao u korist svog sina, sa caricom Marijom Lujzom kao regentom.
Tri opunomoćenika uzela su ovu uslovnu abdikaciju koalicionim suverenima:
Savezničke sile su proglasile da je car Napoleon jedina prepreka ponovnom uspostavljanju mira u Evropi, – car Napoleon, veran svojoj zakletvi, izjavljuje da je spreman da siđe sa prestola, da napusti Francusku, pa čak i sam život, za dobro zemlje, koja je neodvojiva od prava njegovog sina, caričinog regentstva i održavanja zakona carstva.
— Napoleon: Fontenblo, 4 April 1814[5]
Dok su opunomoćenici putovali da predaju svoju poruku, Napoleon je dobio vest da je Ogist Marmon stavio svoj korpus u beznadežan položaj i da je njihova predaja neizbežna. Koalicioni suvereni nisu bili raspoloženi za kompromis i odbili su Napoleonovu ponudu. Car Aleksandar je rekao:
Regentstvo sa caricom i njenim sinom, dobro zvuči, priznajem; ali Napoleon ostaje – tu je teškoća. Uzalud će obećati da će ostati tih u skloništu koje će mu biti dodeljeno. Vi čak bolje od mene znate njegovu aktivnost proždiranja, njegovu ambiciju. Jednog lepog jutra on će se postaviti na čelo regentstva, ili na njegovo mesto: tada će se rat ponovo pokrenuti, i cela Evropa će biti u plamenu. Sam strah od takve pojave primoraće saveznike da svoje armije drže pešice i tako osujetiti sve njihove namere u sklapanju mira.[6]
Uz odbijanje njegove uslovne abdikacije i nijednu vojnu opciju za njega, Napoleon je prihvatio neizbežno:
Nakon što su savezničke sile izjavile da je car Napoleon jedina prepreka za ponovno uspostavljanje opšteg mira u Evropi, car Napoleon, veran svojoj zakletvi, izjavljuje da se odriče, za sebe i svoje naslednike prestola Francuske i Italije. ; i da nema lične žrtve, čak ni samog života, koju on nije voljan da podnese za interese Francuske.
— Napoleon: Fontenblo, 6. april 1814.[7]
Tokom narednih nekoliko dana, pošto je Napoleonova vladavina Francuskom sada pri kraju, formalni sporazum se pregovarao i potpisali su ga opunomoćenici u Parizu 11. aprila, a Napoleon ga je ratifikovao 13. aprila.
Uslovi[uredi | uredi izvor]
Sporazum je sadržao ukupno 21 član. Prema najznačajnijim uslovima sporazuma, Napoleonu su oduzeta ovlašćenja kao vladara Francuske imperije, ali je i Napoleonu i Mariji Lujzi bilo dozvoljeno da zadrže svoje titule cara i carice.[8] Štaviše, svim Napoleonovim naslednicima i članovima porodice bilo je zabranjeno da dođu na vlast u Francuskoj.[9]
Ugovorom je takođe ustanovljeno ostrvo Elba kao posebna kneževina kojom će upravljati Napoleon.[10] Suverenitet i zastava Elbe su garantovane priznanjem od strane stranih sila u sporazumu, ali samo Francuskoj je bilo dozvoljeno da asimiluje ostrvo.[11]
U drugom principu sporazuma, vojvodstvo Parma, vojvodstvo Pjaćenca i vojvodstvo Gvastala su ustupljene carici Mariji Lujzi. Štaviše, direktni muški potomak carice Marije Lujze bio bi poznat kao princ od Parme, Pjaćence i Gvastale.[12] U drugim delovima ugovora, godišnji prihod carice Žozefine smanjen je na 1.000.000 franaka[13] i Napoleon je morao da preda francuskoj kruni sva svoja imanja u Francuskoj,[14] a sve krunske dragulje preda Francuskoj.[15] Dozvoljeno mu je da sa sobom povede 400 ljudi koji će služiti kao njegova lična straža.[16]
Potpisnici su bili Armand Avgustin Luj od Kolenkura, maršal Etjen Makdonald, maršal Mišel Nej, princ Klemens Vencel fon Meternih, grof Karl Neselrod i baron Karl Avgust fon Hardenberg.[17]
Britanska opozicija[uredi | uredi izvor]
Britanski stav je bio da je francuska nacija u stanju pobune i da je Napoleon uzurpator. Robert Stjuart je objasnio da neće potpisati u ime kralja Ujedinjenog Kraljevstva jer bi time priznao legitimitet Napoleona kao cara Francuza i da bi ga proterao na ostrvo nad kojim je imao suverenitet, samo na maloj udaljenosti od Francuska i Italija, koje su imale jake jakobinske frakcije, lako bi mogle dovesti do daljeg sukoba.[18]
Krađa dokumenta[uredi | uredi izvor]
Francuski sud je 2005. godine optužio dvojicu Amerikanaca, bivšeg profesora istorije Džona Vilijama Runija (tada 74 godine) i Maršala Lorensa Pirsa (tada 44 godine) za krađu kopije sporazuma iz Fontenbloa iz francuske nacionalne arhive između 1974. i1988. Krađa je izašla na videlo 1996. godine, kada je kustos francuske nacionalne arhive otkrio da je Pirs stavio dokument na prodaju u Sotbisu. Runi i Pirs su priznali krivicu u Sjedinjenim Državama i kažnjeni su (1.000 dolara za Runija i 10.000 dolara za Pirsa). Međutim, oni nisu izručeni Francuskoj da im se tamo sudi. Kopiju ugovora i niz drugih dokumenata (uključujući pisma Luja XVIII) koje su Runi i Pirs preuzeli iz francuske nacionalne arhive Sjedinjene Države su vratile dokument Francuskoj 2002.[19][20]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Sporazum iz Šomona (1814) – odbijeno primirje koje je ponudila Šesta koalicija
- Pariski mir (1814) – mirovni ugovor na kraju ratova Šeste koalicije
- Konvencija iz Sen Kloda (1815) – predaja Pariza na kraju Bitke kod Vaterloa
- Pariski mir (1815) – mirovni ugovor posle Bitke kod Vaterloa
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Napoleon and the Marshals of the Empire, J. B. Lippincott of Philadelphia, 1855. p. 284
- ^ Alison. p. 185
- ^ Alison. pp. 187–188
- ^ Alison p. 190
- ^ Alison. 197
- ^ Alison. p. 199
- ^ Alison. 205
- ^ Alphonse de Lamartine, p. 202. (Article II) Their Majesties the Emperor Napoleon and the Empress Marie-Louise, will preserve their titles and qualities to enjoy them during their lives. The mother, brothers, sisters nephews and nieces of the Emperor shall equally preserve, wherever they may be sojourning, the titles of princes of his family.
- ^ Alphonse de Lamartine, p. 202. (Article I) His Majesty the Emperor Napoleon renounces, for himself, his successors and descendants as well as for each of the members of his family, all right of sovereignty and domination, as well as over the French Empire and the kingdom of Italy as over all other countries.
- ^ Alphonse de Lamartine, p. 203. (Article III) The island of Elba, adopted by his Majesty the Emperor Napoleon, for the place of his residence, shall form, during his life, a separate principality, which shall be possessed by him in all sovereignty and property.
- ^ Alphonse de Lamartine, p. 203. (Article IV) All the allied powers engage themselves to employ their good offices cause to be respected, by the Barbary powers, the flag and territory of the island of Elba, so that in its relations with the Barbary powers it should be assimilated to France.
- ^ Alphonse de Lamartine, p. 203. (Article V) The Duchies of Parma, of Piacenza, and of Guastalla shall be given, in all property and sovereignty, to her Majesty the Empress Marie-Louise. They shall pass to her son and to his descendants in direct line. The prince her son shall take, from this time, the title of Prince of Parma, of Piacenza, and of Guastalla.
- ^ Alphonse de Lamartine, p. 204. (Article VII) The annual income of the Empress Josephine shall be reduced to 1,000,000f., in domains, or in inscriptions on the grand livre of France. She shall continue to enjoy, in full property, all her estates real and personal, and may dispose of them in conformity with the laws of France.
- ^ Alphonse de Lamartine, p. 204. (Article IX) The estates which his Majesty the Emperor Napoleon possesses in France, whether of extraordinary or private domain, shall revert to the crown. Of the sums funded by the Emperor Napoleon, whether in the grand livre, or in the Bank of France, whether in canal shares, or in any other manner, and which his Majesty gives up to the crown, there shall be reserved a capital which shall not exceed 2,000,000f., to be disposed of in gratuities in favour of persons who shall be inscribed in the list that shall be signed by the Emperor Napoleon, and which shall be remitted to the French government. – "Bonaparte offered the pope a pension of two millions of francs, being the precise sum he himself was thus obliged to accept!" (de Bourrienne p. 362
- ^ Alphonse de Lamartine, p. 204. (Article X) All the crown jewels shall revert to France.
- ^ Alphonse de Lamartine, p. 206. (Article XVII) His Majesty the Emperor Napoleon can take with him, and keep for his guard, 400 men, volunteers, officers, subofficers, and soldiers.
- ^ Alphonse de Lamartine, pp. 206–207. (Article XXI). The present treaty shall be ratified, and the ratifications of it shall be exchanged at Paris in the term of two days, or sooner, if possible. Done at Paris, the 11th April, 1814 (Signed) CAULAINCOURT, Duke of Vicenza. The Marshal Duke of Tarentum, MACDONALD. The Marshal Duke of Elchingen, NEY (Signed) The Prince of METTERNICH. The same articles have been signed separately, and under the same date, on the part of Russia, by the Count of Nesselrode, and on the part of Prussia, by the Baron of Hardenburg.
- ^ John Abbott The Life of Napoleon Bonaparte, Kessinger Publishing, 2005, ISBN 978-1-4179-7063-6 p. 481
- ^ Paris to try US citizens 24 November 2005 Arhivirano 14 decembar 2007 na sajtu Wayback Machine
- ^ JS Online: Former professor may be doomed to repeat history: Man was already convicted in U.S. for taking historic treaty, now France wants to try him too (Author: Megan Twohey; Date: 18 January 2006)
Reference[uredi | uredi izvor]
- Džon Stivens Kabot Abot. Život Napoleona Bonaparte, Kessinger Publishing, 2005,ISBN 978-1417970636 .
- Arčibald Aliso . Istorija Evrope od početka Francuske revolucije do restauracije Burbona 1815. godine, izdanje: 10, W. Blackwood, 1860.
- Luj Antoan Fauvelet de Burin. Memoari Napoleona Bonaparte, R. Bentley, 1836.
- Alfons de Lamartin (preveo Majkl Rafter). Istorija obnove monarhije u Francuskoj. H. G. Bohn, 1854 (Njujorška javna biblioteka).
- AA.VV. Napoleon i maršali imperije, Lipinkot, 1855.