Fort Tajkonderoga

Fort Tajkonderoga danas

Fort Tajkonderoga (engl. Fort Ticonderoga), ranije Fort Karijon, je velika zvezdasta tvrđava iz 18. veka koje su izgradili Francuzi u suženju u blizini južnog kraja jezera Šamplejn, na severu današnje države Njujork u Sjedinjenim Državama. Izgradio je kanadsko-francuski vojni inženjer markiz od Lotbinijera između oktobra 1755. i 1757. za vreme Sedmogodišnjeg rata, odnosno Francuskog i indijskog rata kako se često naziva u SAD. Tvrđava je bila od strateškog značaja tokom kolonijalnih sukoba 18. veka između Velike Britanije i Francuske, a opet je igrala važnu ulogu tokom Američkog revolucionarnog rata.

Tvrđava je kontrolisala kopnenu vezu pored brzacima ispunjene reke Lašut između jezera Šamplejn i Džordž i bila je strateški postavljena u sukobima zbog kontrole nad trgovačkih puteva između doline reke Hadson pod britanski kontrolom i dolini reke Sen Loren pod francuskom kontrolom. Teren je pojačao značaj tvrđave. Oba jezera su duga i uska, orijentisana u pravcu sever-jug, isto kao što se mnogi grebeni Apalača koji se protežu ka jugu sve do Džordžije, stvarajući skoro neprohodan planinski tereni istočno i zapadno od doline Velikih Apalača od mesta kojim je tvrđava gospodarila. Ime Tajkonderoga potiče od irokeške reči tekontaró:ken, što znači „na raskrsnici dva plovna puta“.

Tokom bitke kod Karijona iz 1758., 4000 francuskih branilaca je uspelo da u blizini tvrđave odbije napad 16.000 britanskih vojnika. Britanci su se vratili 1759. i isterali malobrojni francuski garnizon tako što su prosto zauzeli uzvišenje koje je ugrožavalo tvrđavu. Tokom Američkog revolucionarnog rata, zutvrđenje je ponovo napadnuto u maju 1775, kada su Zeleni planinski momci i milicije drugih država pod komandom Itana Alena i Benedikta Arnolda zauzeli tvrđavu u iznenadnom napadu. Zarobljeni topovi su prebačeni u Boston, gde je njihov razmeštaj prinudio Britance da napuste grad u martu 1776. posle višemesečne opsade Bostona. Amerikanci su držali tvrđavu do juna 1777, kada su britanske snage pod generalom Džonom Bergojnom ponovo zauzeli uzvišenje iznad tvrđave i ugrozili pripadnike Kontinentalne vojske, što ih je preselilo da se povuku iz tvrđave i okolnih odbrambenih položaja. Jedini direktan napad na tvrđavu je izveden u septembru 1777, kada je Džon Braun doveo 500 Amerikanaca u neuspešnom pokušaju da zauzmu tvrđavu od oko 100 britanskih branitelja.

Britanski napustila tvrđavu nakon neuspeha Saratoške kampanje, i tvrđava je prestala da bude od vojnog značaja posle 1781. Tvrđava je postajala ruševina, što je omogućilo nekim ljudima da skinu korisno kamenje, metal i drvo. Tvrđava je postala turistička destinacija u 19. veku. Njeni vlasnici su početkom 20. veka obnovili tvrđavu. Jedna fondacija sada vodi tvrđavu kao turističku atrakciju, muzej i istraživački centar.