Шкрипавац
| Cerioporus squamosus | |
|---|---|
| |
| |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | C. squamosus
|
| Binomno ime | |
| Cerioporus squamosus | |
| Sinonimi[1] | |
|
Sinonimi vrste
| |
Škripavac ili škripac (lat. Cerioporus squamosus, poznata i kao Polyporus squamosus) jedna je od češćih vrsta pečuraka u šumama Severne Amerike, Australije, Azije i Evrope. Vrsta je prvi put opisana 1778. godine od strane britanskog botaničara Vilijama Hadsona. Javlja se s kraja proleća i početka leta, dok je u drugim godišnjim dobima retka ili potpuno odsustvuje. Parazit je koji raste u usamljena ili u buketima na drvetu listopadnih vrsta, najčešće vrba (Salix), jasena (Fraxinus), bresta (Ulmus), javora (Acer) i bukve (Fagus) izazivajući intenzivnu belu trulež. Osim Evrope, naseljava i veći deo Severnoameričkog kontinenta, a redak je na prostoru Azije i Australije. Škripavac je veoma bitna vrsta u šumskim ekosistemima jer intenzivno učestvuje u razlaganju drvne mase i samim tim doprinosu kruženju materije. Retko se nalazi kako parazitira na zdravim primercima drveća.[2]
Da bi živela i rasla, obično se vezuje za mrtve trupce ili panjeve. Bazidiokarp je 8 do 30 centrimetara u prečniku i do 10 centrimetara debeo. Može biti od žute do braon boje i ima skvamule na gornjoj strani. Na donjoj strani se nalaze pore, karaktesristične za ceo rod Cerioporus, sastavljene od cevčica koje su čvrsto spojen i dužine 1 do 12 milimetara. Drška je čvrsta i kratka, do 5 centimetara visine.[3]
Mogu se naći pojedinačno, u grupama od dva ili tri, ili na gomili u obliku polica. Mladi primerci su mekani, ali vremenom očvrsnu.
Stanište i rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]
Cerioporus squamosus je vrlo česta vrsta i areal njenog rasprostranjenja obuhvata Severnu Ameriku, veći deo Evrope, Australiju i Aziju. Takođe je prisutna u Australiji i Aziji. U šumama se može naći tokom proleća i tokom jeseni. Igra važnu ulogu u šumskom ekosistemu razlaganjem mrtvih delova drveta ali povremeno je parazit na živom drveću. Druga stabala koja mogu biti domaćini ovoj vrsti gljive su jasen, bukva, divlji kesten, orah, lipa, javor, platan, and vrba.[4]
Upotreba[uredi | uredi izvor]
Ova vrsta gljive je jestiva. Kuvari i priručnici koji se bave pripremom hrane, uglavnom preporučuju prikupljanje jedinki ove vrste dok su mlade, rezanje ih na male delove i kuvanje na niskoj temperaturi. Miris ove gljive podseća na koru lubenice.[3]
Opis plodnog tela[uredi | uredi izvor]
Plodno telo je konzolastog tipa, braonkaste boje prečnika do 40, ređe i do 60 cm, lepezastog (bubrežastog) do kružnog oblika. Debljina varira od 2 do 5 cm. Površina, gledajući od gore, pomalo je udubljena u sredini i pokrivena je karakterističnim krljuštima (ljuspama). Himenijumska površina je krem boje, dok se cevčice spuštaju niz dršku. Pore su izdužene i uglaste. Meso je belo, debelo i kod mlađih primeraka mekano, a kasnije elastično. Blagog je ukusa, a miris je jak i podseća na užeglo brašno, krastavac ili ređe na med. Drška je kratka, lateralno postavljena tvrdda i mrko-crna idući ka osnovi.
Mikroskopija[uredi | uredi izvor]
Spore kod škripavca su izduženog eliptičnog oblika, glatke, hijaline. Veličine su 10–16 x 4–6 µm.
Otisak spora[uredi | uredi izvor]
Otisak spora je bele boje.
Slične vrste[uredi | uredi izvor]
Škripavac nema sličnih vrsta sa kojima bi se mogao pomešati.
Galerija[uredi | uredi izvor]
- Polyporus squamosus
-
Formiranje „polica” na strani drveta -
Polyporus squamosus -
Polyporus squamosus -
Polyporus squamosus -
Škripavac -
Škripavac -
Pore -
Škripavac -
Mlađi i stariji primerci
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Species synonymy for Polyporus squamosus (Huds.) Fr.”. Index Fungorum. CAB International. Pristupljeno 28. 5. 2010.
- ^ Hudson W. (1778). Flora Anglica (2 ed.). p. 626.
- ^ a b Spahr, DL. (2009). Edible and Medicinal Mushrooms of New England and Eastern Canada. Richmond, Calif: North Atlantic Books. str. 131—35. ISBN 978-1-55643-795-3. Pristupljeno 28. 5. 2010.
- ^ Schmidt O. (2006). Wood and Tree Fungi: Biology, Damage, Protection, and Use. Berlin: Springer. str. 199. ISBN 978-3-540-32138-5. Pristupljeno 28. 5. 2010.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gljive Srbije i zapadnog Balkana. Uzelac B. BGV Logic Beogad, 2009.
- Mushrooms. Phillips R. Macmillan London, 2006
- Koja je ovo gljiva? prepoznavanje, sakupljanje, upotreba.Flik M. Marso Beograd, 2010
- Atlas gljiva. Giuseppe P. Prosvejta Zagreb, 1997
