Štampujit
| Štampujit | |
|---|---|
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Negotinska Krajina i priobalje Dunava, mesta Korbovo, Dušanovac, Jabukovac i Kladovo |
| Predlagač | Etno mreža |
| Datum upisa | 21.12.2023 |
| Veb sajt | Nematerijalno kulturno nasleđe Srbije |
Štampujit je tehnika dekorativnog veza „po pismu“ kojim se u Negotinskoj Krajini i priobalju Dunava ukrašava svečana ženska nošnja. Štampujit je 2023. godine uvršten u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa u Srbiji.[1]
Tehnika izrade veza[uredi | uredi izvor]
Štampujit je vrsta veza koji se izvodi tehnikom omčastog boda na plišu, kojim se ukrašava svečana ženska nošnja, najčešće vlaška narodna nošnja.[2] Tehnikom štampujit dekorišu se zadnje pregače (opreg), prednje kecelje (pristalka), svečane suknje (kracan) i obodi i prednja vertikala na manje svečanim tkanim suknjama (fistan).[3]
Tehnika štampujit je dobila ime zbog načina prenošenja šare koja je nalik štampanju.[4]Ova vrsta veza se izvodi vertikalnom ubodnom polumehaničkom iglom različite debljine (numeracije), tako što se na crnom plišu, prema iscrtanoj šemi, veze izrazito dekorativna šara, sa dominantnim floralnim motivima, pretežno u crvenoj i zelenoj boji.[1] Gustim ubodima, tananim koncem, na naličju tkanine prema šemi gradi se šara na crnom plišu spreda.[5][3] Glavni dekorativni elementi su floralnog karaktera, a najčešće je to raskošna ruža koja se ponavlja u bokorima ili buketima.[6]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Ova tehnika veza je u podunavski deo Srbije stigla iz zapadne Evrope u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka. U ove krajeve su je prenele i donele žene koje su sa svojim supruzima, brodarima, zajedno plovile Dunavom, na relaciji od Radujevca, preko Budimpešte pa sve do Beča. [5] Trgovina vodenim putem – Dunavom, kao i razmena dobara u to doba bila izuzetno živa u ovom kraju. Takav vid trgovine i komunikacije bitno je uticao i na nošnju Vlaha u ovom području. Nova faza dekoracije svečane ženske nošnje Vlaha u dunavskom priobalju i Timočkoj krajini, nastaje nakon susreta sa zapadnom kulturom i novim zanatskim tehnikama.
U prošlosti su, delovi ženske nošnje vlaškog i srpskog stanovništva sa prostora priobalja Dunava, Negotinske i Timočke Krajine, izrađivani od vune, zatim ukrašavani trakama od pliša sa izvezenim floralnim motivima, a tokom XX veka pojavljuju se i pojedini komadi koji su u celini načinjeni od pliša. Uvođenje pliša u izradu nošnje rezultat je društvenih promena, a njegova upotreba odražava materijalni status porodice.[6]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Nematerijalno kulturno nasleđe Srbije”. nkns.rs. Pristupljeno 16. 5. 2024.
- ^ „Predstavljanje tehnike „štampujit“ veza članicama UG entuzijasti Kučeva”. ekucevo.rs. Pristupljeno 16. 5. 2024.
- ^ a b „Predstavljena stara zanatska tehnika i u Negotinu”. ngportal.rs. Pristupljeno 16. 5. 2024.
- ^ „Raskošni vez štampujit upisan u registar nematerijalnog kulturnog nasleđa”. rtv.rs. Pristupljeno 16. 5. 2024.
- ^ a b „Raskošni vlaški vez “štampujit“ otrgnut od zaborava”. danas.rs. Pristupljeno 16. 5. 2024.
- ^ a b „NEGOTINSKE PRIČE: OČUVANJE VEZA ŠTAMPUJIT”. mbportal.rs. Pristupljeno 16. 5. 2024.
