Jovan Ristić Bečkerečanin
Jovan Ristić Bečkerečanin | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1835. |
| Datum smrti | 22. april 1910. |
Jovan Ristić Bečkerečanin (1835 — 22. april 1910) bio je trgovac, književnik i prevodilac.[1] Nadimak Bečkerečanin je dobio od Đorđa Popovića Daničara, koji ga je tako prozvao da se ne bi mešao sa istoimenim srpskim državnikom.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rodio se 1835. godine u Velikom Bečkereku (Zrenjanin), kao najstariji sin u staroj trgovačkoj kući. Otac Gligorije bio je imućan i ugledan bečkerečki trgovac, a majka Stefanija (Jelisaveta) je kćerka Marka Drakulića trgovca iz Čente.
Kada mu je bilo sedam godina umire njegov otac Giga. U Bečkereku je nakon završene osnovne škole započeo tamošnju gimnaziju, ali Mađarska buna je prekinula njegovo školovanje. Po smirivanju građanskog rata, učio je trgovačku školu prvo u Pančevu (1850), a zatim i Pešti (1851—1852) — kod poznatog profesora Antona Hampela. Iz peštanske trgovačke škole ušao je po povratku u zavičaj u trgovinu.
Sa majkom ili samostalno se zatim selio po Srpskom vojvodstvu zbog posla. Put ga je vodio kroz Pančevo, Zemun, Beograd, Novi Sad, Čentu, Peštu i Veliki Bečkerek. U Pančevu je prvo stupio u trgovačku radnju Mite Živanovića, a kada je ovaj zatvorio radnju, mladi Ristić se obreo u Novom Sadu. Radio je tamo izvesno vreme u Gvozdenovićevoj trgovačkoj radnji, sve dok gazda nije izvršio samoubistvo.
Jovan je zbog takve situacije nastavio život u Velikom Bečkereku. Preuzeo je trgovačku radnju u rodnom gradu, koju je nastavila da vodi majka udova. Uz put pomagao je kao pisar u tamošnjim advokatskim kancelarijama. Više godina je radio i kao glavni gradski knjigovođa u opštini Bečkerečkoj. Zatim je prešao u službu kod Srpske štedionice u gradu na Begeju. Kada je dr Bogdan Medaković u Novom Sadu pokrenuo list „Napredak”, Ristić stupa u uredništvo gde radi 1863—1866. godine. Pokušao je u vreme kada se intenzivno bavio novinarstvom da pređe u Kneževinu Srbiju, ali nije dobio dozvolu za preseljenje. Vratio se razočaran u rodni grad, gde se bavio na porodičnom imanju. Umro u dubokoj starosti u Velikom Bečkereku.
Dela i posrbe[uredi | uredi izvor]
Učestvovao je na omladinskim skupštinama,[2] i bio aktivan u svojoj sredini. Uz traženje posla počeo se baviti i pisanjem; tokom života se javlja kao plodan stvaralac. Sarađivao sa tadašnjim srpskim listovima i časopisima. Znao je dobro mađarski i nemački jezik, a služio se ruskim i francuskim jezikom; dok je samo kao gimnazijalac učio latinski i grčki jezik. Prevodio je na srpski jezik strane književne radove, koje je (kao i svoja originalna dela) objavljivao često bez potpisa. Radovi su mu izlazili u časopisima „Danica” i „Sedmica”, kao i listovima „Napredak” i „Vidovdan”. Pominje ga u svojoj „Istoriji srpske književnosti” samo Jovan Grčić. Zahvaljujući novosadskom časopisu „Danici”, u kojoj je objavljivao dela postao je poznat u srpstvu. Postoje dva perioda u njegovom životu: novinarstvom se bavio do 1865. godine, a zatim do smrti književnim radom.
Imao je afinitet za prevođenje i adaptiranje stranih dramskih dela na srpski jezik, za potrebe repertoara Srpskog Narodnog pozorišta u Novom Sadu. Bile su to popularne posrbe[3] — pozorišni komadi — predstave koje su prerađene i prilagođene prema domaćem miljeu: sa promenjenim posrbljenim imenima, mestima, menjanim sadržajem. Termin „posrbe” odgovara pojmu lokalizacija koja je postojala u drugim državama i narodima.
Sve njegove radove skupio je objavio 1911. godine Velimir Rajić.[4] Tu su 11 pripovedaka (među kojima najbolja „Krvava svadba”, dve humoreske (Moja ženidba; Lek od ljubavi), jedna rasprava o našim književnicima, tri romanska odlomka. Napisao je četiri dramska teksta.
Prvi njegov rad bila je pripovetka iz 1858. godine „Ispod stola”. Pozorišno delo „Bontonirani ćifta”,[5] objavio je u novosadskoj „Danici”, 1861. godine. Radilo se o preradi Molijerovog komada „Građanin plemić”. Šaljivu igru „Dve varalice”, (preradio J.R.B.) napisanu za dva čina, premijerno je izveo SNP — 6. avgust 1861. godine.[6]// Istu je Ristić adaptirao po Sterijinom komadu „Laža i paralaža”. A šaljivu igru „Bolje je umeti nego imati”, (preradio J.R.B.) koja se igrala u dva čina, premijerno je izvelo SNP — 10. jun 1862. godine. Komad „On i ona”, (prevod J.R.B.) premijeru je imao na vovosadskoj sceni 20. jula 1862. godine. Radilo se ovde o preradi šaljive igre Karla Nereja.
Dela[uredi | uredi izvor]
Pripovetke Jovana Ristića su:
- Bogataš,
- Vojislav,
- Sirota,
- Krvava svadba,
- Uskok,
- Ženomrzac,
- Crne duše,
- Neverna žena,
- Hajduci,
- Dvor Erdedijev.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Jovan Skerlić: „Pisci i knjige”, Beograd 1964.
- ^ Aleksandar Stanojlović: „Petrovgrad”, Petrobgrad 1938.
- ^ Petar Marjanović: „Posrbe”, Beograd 1987.
- ^ „Dela J.R. Bečkerečanina”, Srpski književni glasnik, Beograd 1912/28—872.
- ^ Adamović Jovan: „Dela Jovana Ristića Bečkerečanina”, Pravda, Beograd 1912/br.253
- ^ Monografija „Zrenjanin”, Zrenjanin 1966.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Popović, Miodrag (1985). Istorija srpske književnosti - Romantizam, Knj. 2. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva - Beograd. str. 362.
