Jutrenje
Jutrenje (grč. όρθρος) je vrsta crkvenog bogosluženja koje se vrši izjutra, a u prošlosti je počinjalo pre svitanja.
Prvi ga u svojim spisima pominje Plinije, u svom pismu caru Trajanu između 111. i 114. godine. Jutrenje je počinjalo noću, jer su hrišćani u starini očekivali da će se Drugi Hristov dolazak dogoditi noću, tropar prva tri dana Strasne sedmice: "Gle, Ženik dolazi u ponoć...", koji se peva i na polunoćnici.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Ο jutarnjem bogosluženju u 3. veku govore Tertulijan i Testament Gospoda Isusa Hrista koji govori ο arhijerejskom i prezviterskom jutrenju. Apostolske ustanove ograničavaju jutrenje samo na molitve. Međutim, jutrenje je moralo imati u svom sastavu i psalme, a takođe i druge pesme koje su se pevale. Opširan opis jutrenja daje i Simeon Solunski 1429; a takođe i tipici koji su kasnije nastali. Jutrenje se služi kao samostalna akolutija, a takođe i kao sastavni deo, i to najvažniji, svenoćnog bdenija po Jerusalimskom tipiku. Jutrenje se sastoji od čitavog niza psalama, pesama i molitava u kojima se slavi Rođenje Isusa Hrista, njegovo Vaskrsenje, a takođe i njegovi svetitelji kroz koje se on proslavlja i koji su ga proslavili svojim hrišćanskim životom ili mučeničkom smrću.
U Crkvi ima nekoliko vidova jutrenja koja se služe u toku liturgičke godine:
- Posvednevno, na kome se čita malo slavoslovlje.
- Praznično na kome se peva veliko slavoslovlje.
- Praznično na kome se peva polijelej i veliko slavoslovlje.
- Vaskrsno-nedeljno jutrenje i pashalno jutrenje koje se služi na Pashu - Vaskrs i cele Svetle sedmice.
Sva jutrenja počinju anđelskom pesmom koja se čula prilikom Hristovog rođenja: "Slava na visini Bogu i na zemlji mir, među ljudima dobra volja." (Lk 2,4) Nekad se jutrenje služi u nastavku polunoćnice, nekad u sastavu svenoćnog bdenija, a na navečerje praznika Hristovog rođenja, Bogojavljenja i Blagovesti u sastavu velikog povečerja. Praznično jutrenje ima polijelej, veličanije i Jevanđelje koje se čita na carskim dverima, a na vackrsnom jutrenju jedno od jedanaest vaskrsnih Jevanđelja čita se na časnoj trpezi, koja simvolički predstavlja Hristov grob. S obzirom na to da jutarnja vaskrsna Jevanđelja imaju posebno mesto u bogosluženju, njih čita sveštenik, a đakon čita Jevanđelje na Liturgiji.[2]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ "Offer up your prayers in the morning, at the third hour, the sixth, the ninth, the evening, and at cock-crowing" (Constitutions of the Holy Apostles Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. avgust 2006), VIII, iv, 34)
- ^ Cabrol, Fernand. "Matins." The Catholic Encyclopedia. Vol. 10. New York: Robert Appleton Company, 1911. 2 May 2014
