Biblioteke kod Asiraca
Biblioteke kod Asiraca su jedne od prvih biblioteka koje su posedovale odgovarajuće prostorije za biblioteku, kao i sistem katalogizacje bibliotečke građe. U bibliotekama su se nalazila književna dela kao što je Ep o Gilgamešu i Ep o Postanju.
U blizini Mosula, na teritoriji današnjeg severnog Iraka, na brdu Kujundžik, oko 1850. godine rađenja su arheološka istraživanja koja su otkrila istoriju Asiraca, koji su bili pod vlašću Vavilonskog, a zatim i Mintaskog kraljevstva tokom drugom milenijuma, ali su u 14. veku p.n.e stekli nezavisnot. Nakon ovoga Asirci su nastavili sa razvijanjem i širenjem svoje teritorije. U 9. veku p.n.e Asirci su zauzimali centralni deo Bliskog istoka, a između 721. i 705. p.n.e bili su na vrhuncu vojničke moći, koja je ubzo nakon toga propala. Odlikovali su se po svojim graditeljskim sposobnostima, što su i pokazala arheološka istraživanja u gradovima Ninivi, Ašuru i Nimrudu.[1]
Biblioteka Tiglata-Pilasara Prvog i Asurbanipalova biblioteka[uredi | uredi izvor]
Biblioteka Tiglata-Pilasara Prvog[uredi | uredi izvor]
Postoje dve biblioteke u Asirskom kraljevstvu za koje postoje ubedljivi dokazi, iako je postojalo dosta znakova da je više asirskih kraljeva imalo biblioteke. Prvu i stariju biblioteku kod Asiraca osnovao je Tiglat-Pilasar Prvi, vladar Asiraca, od 1115. do 1076. godine p. n. e. u verskoj prestonici Ašuru. Smatra se kao prvi osnivač biblioteke čije je ime poznato. U njegovoj biblioteci nađene su glinene pločice koje su sadržale priručnike rečničkog tipa, popisa biljaka, životinja, bogova, pored ovoga sadržale su i pločice za proricanje budućnosti, pločice koje su govorile o uticaju zvezda i nebeskih tela na sudbinu i neke književne tekstove. Asurbanipal, vladar Asirije (668.-627. p. n. e.), preneo je ovu kolekciju posle četiri veka i učionio je delom kraljevske kolekcije.[2]
Asurbanipal i njegova kraljevska biblioteka[uredi | uredi izvor]
Smatra se da je još od vremena Sargona Drugog, asirskog kralja, postojala nasledna kraljevska kolekcija, koja je najveći procvat imala za vreme asirskog kralja Asurbanipala. Veliki deo ove kolekcije sačuvan je i do danas i predstavlja drugu asirsku biblioteku o kojoj možemo govoriti sa velikom sigurnošću. Od svojih predaka nasledio je ideju o svetskoj imperiji i prostranu državu. Kao prestonicu izabrao je grad Ninivu, gde je i otkrivena velika biblioteka asirskog kralja. Otkopano je čak 30000 hiljada glinenih pločica, kao i nekoliko hiljada naslova dela iz nekoliko prostorija biblioteke. U fondu biblitoeke nalazila su se razni medicinski, magisjki i religijski spisi, školski tekstovi, kao i državni ugovori, povelje i pločice za predskazivanje budućnosti. Iz kolofona znalo se njihovo poreklo, ko ih je prepisao, po čijoj naredbi kome pripadaju. Pored navedenog, u kolofonima se spominje i Asurbanipalovo interesovanje za stare zapise i istoriju, za poznavanje pisarske veštine i učenosti. Asurbanipal je veći deo bibliotečke građe stekao zaplenom, o čemu svedoči pisana naredba iz 648. godine p. n. e. Nakon što je preuzeo vlast u Vavilonu od svoga brata, po uredbi, nalagalo se oduzimanje privatnih zbirki naučnika, kao i biblioteka i arhiva pri hramovima, sve u korist biblioteke. Pouzdano se zna da je se uz biblioteku nalazila i prepisivačka radionica, koja je se sastojala od prepisivača, redaktora i korektora, koja je radila radi stalnog obogaćivanja biblioteke. Asurbanibal je imao želju da sakupi sva napisana dela do tad, a na organizovanom prikupljanju građe unajmio je svoje oblasne starešine i njihove činovnike.[3]
Ep o Gilgamešu i Ep o postanju[uredi | uredi izvor]
U Vavilonu nađena su najznačajnija dela drevne vavilonske književnosti za koja danas znamo, među srazmerno malo književnih u to vreme. To su bili Ep o Gilgamešu i Ep o postanju. Najstariji zapis priče o Gilgamešu potiče iz 18. veka p.n.e, a predanje o potopu, nađeno u biblioteci, a preneto iz vavilonske tradicije, već tada bilo je staro 11. vekova. Asurbanipal je uticao na kulturu osvajača preko pisara, učitelja i naučnika, iako je pedeset godina Vavilon bio pod vlašću Asiraca.[3]
Organizacija Asurbanipalove biblioteke[uredi | uredi izvor]
Glinene pločice su se nalazile u više prostorija, u četiri ili pet zgrada, odnosno nisu bile povezane. Dela su sortirana po tematskoj srodnosti. U jednoj prostoriji nalazile su se državna dokumenta i istorijski spisi, u drugoj popisi božanstva, molitve, bajalice, u trećoj trgovački ugovori, a jedna soba je bila posvećena geografiji. Na ulazu u svaku prostoriju isipisan je naslovni katalog, koji je pored naslova pločice, sadržao i broj pločica na kojima je delo ispisano, početne reči lokacijski podatak i broj redova u delu. Pločice su se razlikovale i po obliku, poljoprivredne pločive su bile okrugle, što je predstavljalo jednu od karakteristika sortiranja. Asirci su biblioteku zvali girginaki, a upravika biblioteke rab girginaki. Nakon Asurbanipalove smrti, kolekcija se ubrzo raspala. Dvorski kompleks kao i grad Ninivu kome je pripadala biblioteka, razorili su kralj Kjaksares i njegovi saradnici 612. godine p. n. e. Danas se oko 20000 hiljada pločica čuva u Britanskom muzeju u Londonu.[4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Stokić-Simončić, Gordana (2017). Biblioteka kroz vreme. Pančevo: Pančevo. str. 15. ISBN 978-86-85131-31-8.
- ^ Stipčević, Aleksandar (1985). Povijest knjige. Zagreb. str. 15—20.
- ^ a b Stokić-Simončić, Gordana (2017). Biblioteka kroz vreme. Pančevo: Pančevo. str. 16. ISBN 978-86-85131-31-8.
- ^ Stokić-Simončić, Gordana (2017). Biblioteka kroz vreme. Pančevo: Pančevo. str. 17. ISBN 978-86-85131-31-8.