Galaktički Halo
Galaktički Halo je region svemira koji okružuje spiralne galaksije, a naročito našu galaksiju, Mlečni put. Misli se da je u suštini sačinjen od zvezda, gasa i crne materije. U eliptičnoj galaksiji ne postoji jasan prelaz između dela galaksije i Halo-a.
Zvezde Halo regiona[uredi | uredi izvor]
Većina zvezda spiralne galaksije je smeštena u jednoj jedinstvenoj ravni (galaktička ravan) u orbiti koja je više-manje u krugu oko centra galaksije (galaktičko jezgro) ili, u jednoj kupoli, lukovici oko galaktičkog jezgra. Međutim, neke zvezde su smeštene u sferoidni Halo koji okružuje galaksije. Orbitalno ponašanje tih zvezda je još uvek diskutabilno, ali one mogu da ispišu retrogradne orbite ili jako nakrivljene, ili da se ne kreću po regularnim orbitama. Zvezde Halo regije mogu da potiču iz malih galaksija koje su najpre zarobljene a zatim progutane od strane spiralne galaksije - na primer galaksija Strelac je u trenutku spajanja sa Mlečnim putem ; posmatranja govore da je naša galaksija već usisala neke njene zvezde.
Suprotno galaktičkom disku, Halo izgleda da ne sadrži međuzvezdanu prašinu. Štaviše, zvezde galaktičkog Halo-a su populacije II, mnogo starije i sa jednim mentalitetom mnogo manjim od njihovih rođaka iz populacije I koje su iz galaktičkog diska (već više liče na one iz galaktičke sfere, lukovice). Galaktički Halo takođe sadrži i loptaste klastere.
Kretanje zvezda Halo-om ih navodi na prolaženje kroz galaktički disk i neki crveni patuljci slični Suncu unose sumnju da su poreklom iz galaktičkog Halo-a, kao na primer zvezde Kaptejn i Grumbridž 1830. Zbog njenog neregularnog kretanja oko centra galaksije - ako se radi o tome - te zvezde imaju značajno sopstveno kretanje.
Crna materija Halo-a[uredi | uredi izvor]
Preko vidljivog dela unutrašnje zone galaktičkog Halo-a postoji još širi region poznat pod imenom tamna Halo zaravan, ili galaktička korona koja sadrži velike količine crne materije.
Prisustvo crne materije u Halo-u je prvi put primećeno zbog njenog gravitacionog uticaja na krivudanje kretanja jedne spiralne galaksije. Bez značajne mase u Halo-u, brzina rotacije galaksije bi opadala na delovima dalekim od galaktičkog jezgra. Međutim, posmatranja spiralnih galaksija, naročito radio opservacija spekatrnog zraka čistog atomskog vodonika (poznat pod imenom HI u astronomskom žargonu) pokazuje da krivudanje rotacije većine spiralnih galaksija ostaje nepromenjena, ravna i izvan vidljive materije. Izostanak vidljive materije uključuje nevidljivu materiju (nazvana kao tamna ili crna). Pretpostavkom da crna materija ne postoji, došli bismo u situaciju da kažemo da je prihvaćena teorija gravitacije pogrešna, što je možda tačno ali većina naučnika bi tražila još dokaza pre prihvatanja te eventualnosti.
Priroda crne materije u galaktičkom Halo-u spiralnih galaksija je još uvek neodređena, ali teorija koja je najmodernija predviđa da tamni Halo sadrži veliki broj malih tela zvanih MAKO ili masivne partikule koje su slabo integrisane poznate pod imenom VIMP. Opservacije Halo-a Mlečnog puta imaju za zadatak da na kraju otkriju gravitaciono sočivo, ali su pokazale da broj MAKO nije dovoljan.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- Diemand, Dž., Mur, B. i Stadel, Dž. (27. januar 2005). Haloi tamne materije sa zemljanom masom kao prve struktuje u ranom univerzumu. U Prirodi, 433, 389 – 391.
