Geografija Kragujevca

U srcu Srbije, na stotinak kilometara južno od Beograda nalazi se grad Kragujevac. U kotlini između krajnjih ogranaka Rudnika, Crnog vrha i Gledićkih planina, na reci Lepenici smeštena je nekadašnja prestonica Srbije, grad automobila, prirodni, politički, društveni, zdravstveni, privredni i kulturno-obrazovni centar Centralne Srbije. Kragujevac je podignut obalama reke Lepenice, u kotlini između krajnjih ogranaka Rudnika, Crnog vrha i Gledićkih planina. Grad se nalazi na nadmorskoj visini od 173 - 220 m, sa geografskim položajem +44° 22' ; +20° 56', gde vlada umereno-kontinentalna klima. Na kraćem rastojanju na području Grada Kragujevca u pogledu reljefa razlikuju se tri dela: viši planinski, srednje pobrđe i niski ravničarski deo. Planine obuhvataju zemljište preko 500 m nadmorske visine, koje ulazi u sastav Gledićkih planina i Crnog vrha. Crni vrh nalazi se na istoku od Kragujevca između Lepenice, Ždraljice, Belice i Velike Morave. To je niska šumadijska planina, nadmorske visine 707 metara.

Na području Grada Kragujevca pružaju se ogranci Crnog vrha koji čine istočni okvir Kragujevačke kotline. To su poznatiji vrhovi: Selakovo brdo (541) u Velikoj Sugubini, Kotrljane (570) m u Bukorovcu, Drenak (553 m) u Gornjim Komaricama, Pečene Livade (500 m) u Donjim Komaricama i dr. Crni vrh je dobio ime zbog crnog planinskog izgleda. Na njemu se nalazi relejni TV predajnik. Krajnji ogranci Crnog vrha prema Kragujevcu su: Metino brdo i Košutnjak sa Ilinom vodom.

Gledićke planine pružaju se u pravcu sever-jug od Zapadne Morave do Kragujevca, gde se završavaju Gospodarevim brdom, južno od fabrike automobila „Zastava“.

Planinskom zemljištu Gledićkih planina na području Grada Kragujevca pripadaju uzvišenja od Donje Sabante, Baljkovca, Grošnice i Goločela do Velikih Pčelica i Dulena. Na tom delu poznatiji vrhovi su: Stražara (652 m) u Donjoj Sabanti, Guvnište (657 m) u Velikim Pčelicama, Klik (517 m) u Grošnici, Vučja kosa (587 m), Adžinim Livadama, zatim u Dulenu Crni vrh (895 m), Gomile (793 m), Iverak (777 m), Veliki vis (778 m) i dr.

Pobrđe čini prelaz izmedu planina i ravnica, tj. izmedu najvišeg i najnižeg zemljišta. Ono zahvata najveće prostranstvo na području Grada Kragujevca. Pripada mu zapadni obod Kragujevačke kotline od Đurisela do Lužnica i pobrđe istočnog oboda od Trmbasa do Botunja, kao i pobrđe po dnu kotline. Visoko pobrđe javlja se po dnu i obodu Gornjolevačke kotline u Velikim Pčelicama, Gornjoj Sabanti, Velikoj Sugubini i Donjoj Sabanti.

Za razliku od Gornjolevačke kotline, u Kragujevačkoj kotlini na većem prostranstvu javlja se niže pobrđe - brežuljci po dnu kotline od Korićana do Resnika s leve strane Lepenice i do Botunja s desne strane. Od njih su poznatije: Gospodarevo brdo (288 m), Metino brdo (252 m), Košutnjak (266 m), Samar (242 m) u Kormanu, Kapovac (270 m) u Botunju, Guribaba (229 m) u Resniku ...

Poznatija brda na području Grada Kragujevca su: Žeželj (481 m) u Donjoj Sabanti, Livada (480 m) u Gornjoj Sabanti, Golija (450 m) u Bukorovcu, Gradina (416 m) u Donjim Grbicama, Šljivovačka glavica (495 m) u Šljivovcu, Rujevica (472 m) u Drači i dr.

Pobrđe je raščlanjeno u rečnim dolinama pa daje utisak blago zatalasanog zemljišta, karakterističnog za Šumadiju.

Pošto pobrđe na području Grada Kragujevca čine organci Rudnika, Crnog vrha i Glidićkih planina, zanimljivo je istaći gde je tromeđa kranjih tačaka ovih planina. Rudnik preko Stanovljanskog polja, Crni vrh preko Metinog brda, a Gledićke planine preko Gospodarevog brda svojih krajnjih tačkama stiču se na ušću Ždraljice u Lepenicu (178m). Ovo je bilo od uticaja na položaj Kragujevca i predstavlja retkost da se neki grad nalazi na stecištu ogranaka triju planina.