Gimnazijum u Delfima
Gimnazijum u Delfima danas arheološki lokalitet, u antičkoj Grčkoj bio je jedna od javnih institucija koja se koristila za vežbanja duha i tela.[1] Istorijski gledano postojanje i rad gimnazijuma odvijao se kroz dva perioda: antički i rimski. Gimnazijum je činilo veći broj građevina koje su se sastojale od fiskulturne sale, palestre (rvališta) i kupatila.[2]
Izgrađena je u 4. veku pre nove ere, i od tada je prošao kroz nekoliko modifikacija u rimskom periodu kada je obnovljen i dodate su mu rimske terme sa toplom vodom.[3][4] Tokom helenističkog perioda gimnazijum je korišćen za intelektualne i kulturne manifestacije, pre svega predavanja poznatih govornika, filozofa i pesnika.[5]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Arheološki ostataci gimnazijum nalaze se na padini planine Parnas, u okviru polukružne izbočine poznate kao Ferdijade, oko 15 km jugozapadno od grada-luke Kira u Korintskom zalivu.
Prva arheološka iskopavanja[uredi | uredi izvor]
Nakon zlanog doba u antičkom i rimskom periodu, Delfi su opljačkane, dok je njegovo blago odneseno, kako bi ukrašavalo gradove njegovih osvajača, međutim, konačni poraz je doživeo 385 godine nove ere, kada je vizantijiski car Teodosije, naredio njegovo ukidanje (zamiranje). Nakon toga niz vekova Delfi su bili potpuno zaboravljeni, kao i mnogi antički gradovi.
Tek u 19. veku javilo se veliko zanimanje francuskih arheologa za Delfe.Prva iskopavanja u Delfima započela je Laurent 1838. godine, dok su obimnija istraživanja i iskopavanja nastavljena u 1892. godini i sa prekidima su trajala sve do 1939. godine.
Među istraživačima posebno su se istakli „đaci” francuske arheološke škole u Atini: J. Bousquet, P. Amandry i drugi.[6]
U Delfima ne postoji nikakav trag o urbanističkim izmenama ili rušenjima od prvih arheoloških otkrića. U ovom, kao i u drugim svetilištima dodavani su novi arheološki lokaliteti ali se, ili nije nikad diralo u njihovu autentičnost, ili se popravljalo i verno rekontruisalo ono što bi vreme, nemarnost ili prirodne nepogode oštetile.[7]
Kraća istorija Delfa[uredi | uredi izvor]
Delfi se kao selo javljaju već u rano bronzano doba, uporedo sa naseljima kao što su Tirint, Mikena, Orhomenos (Beotija) i druga. Vrlo rano postali su mesto kulta. Bilo je to u kasnomikenskom periodu, koje je pripadalo božanstvima Geji i Posejdonu.
Grci su Delfe smatrali ne samo središtem Helade nego i sveta. Kao svetilište i središte Apolonovog kulta u antici, prihvata se od 8. veka p. n . e. Ono je pronelo slavu Delfa po čitavom antičkom svetu, jer se sa njim nije moglo meriti ni jedno drugo proročište, pa ni ono Zevsovo u Dodoni u Epiru, niti ono u Didimi u Maloj Aziji.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Grci, kao stanovnici zemlje koja se prostirala južnim delom Balkanskog poluostrva, u antičko doba ovekovečeni legendama i bogateom mitologijom, oblikovali su okolinu i društvo u kojem su živeli, na njima svojstven način. Vrlo važan deo okoline bila su grčka svetišta ili proročišta. Svetišta nisu imala samo religioznu ulogu, već i vrlo važnu svetovnu ulogu. U njima su se organizovala sportska nadmetanja, poput Olimpijskih igara u Olimpiji i Pitijskih igara u Delfima, i književno - pozorišna nadmetanja. Svetišta su pored sakralnih objekata, imala i mnogo objekata u kojima su boravili hodočasnici, sportisti i umetnici.
Istorijski gledano postojanje i rad gimnazijuma odvijao se kroz dva perioda: antički i rimski. Prvi gimnazijum izgrađen je u severozapadnom delu Marmarije, a u legendarnim zapisima iz antičkog perioda spominje se kao vežbalište. Pravi antički gimnazijum, kao gimnastičko i atletsko vežbalište u Delfima, sagrađen je u 4. veku p. n. e., a rekonstruisan je i dograđivan u rimskoj epohi (oko 120. godine). Takvi objekti su bili najčešće gimnazijumi, stadioni, pozorišta, leonidaion (hotel), buleuterion (većnica) itd.
Gimnazijumom je upravljao gimnazijarh, a o moralnom ponašanju brinuo je sofronist, dok je nadzor nad gimnastičkim vaspitanjem imao gimnazijast. Nadzor gimnazijuma je bio poveren javnim službenicima odgovornim za vođenje sportskih igara na javnim priredbama.[8]
U gimnazijumu su se kasnije održavala predavanja i rasprave o filozofiji, književnosti i muzici, a u blizini njih su bile javne biblioteke.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
_(4910975102).jpg)
Arhitektonski gledano gimnazijum je bio razmešten na dve terase sa palestrom (grč. palestra - rvalište, škola za rvanje) na donjoj, i zimskim vežbalištem na gornjoj terasi. Sa severozapadne i južne strane gimnazijum bilo je više prostorija i dvorana različite namene, a u ruševinama palestra, danas se mogu videti i ostaci crkve sa apsidom iz novijeg doba.[9]
Palestra je bila je kvadratnog oblika i lepih proporcija sa unutrašnjim dvorištem čije su stranica 13,85 h 13,85 m. Krov palestre nosilo je 8 stubova razmeštenih po dva na sve četiri strane vežbališta.
Severno od palestre je dobro očuvana kružna cisterna, čiji su ostaci konzervirani. Uz njen severni zid nalazila se velika fontana sa 11 manjih bazena, koji su se snabdevali vodom sa izvora Kastalije. U fontanama su se mladi atletičari mogli osvežavati i umivati u hladnoj vodi. Izvor Kastelija nalazi se poviše gimnazijuma u steni na približno 538 m nadmorske visine. Arhajski izvor Kastalija otkriven je slučajno prilikom proširenja radova na putu 1959. godine. Ova voda se smatrala svetom i svi vežbači morali su se oprati u toj vodi. Izvor Kastelija sa fontanama u gimnazijumu izgrađen je za vreme Prvog svetog rata (600—586. godine p.n. e.). Sadašnji izgled sačuvan je iz helenističko-rimskog vremena. Voda iz gimnazijuma oticala je i ulivala se dalje u reku Plist.[10]
Nešto zapadnije od palestre nalazile su se terme sa toplom vodom nastale znatno kasnije (oko 120. godine), u doba rimske dominacije, koja je zbog negovanja kulta voda bila nešto zahtevnija.
Na gornjoj terasi gimnazijuma sagrađeno je zimsko vežbalište u obliku trema (galerija na stubovima), postavljeno u smeru severozapad—jugoistok, unutrašnjih dimenzija 184,43 h 7,5 m. Originalni dorski stubovi, koji su pridržavali krov, bili su od porosa, a zamenjeni su u rimsko doba jonskim mermernim stubovima postavljenim na visoke kvadratne baze. U ovom prostoru su mladići vežbali za vreme hladnih i kišnih dana ili jakih letnjih vrućina, dok se u normalnim danima vežbalo na otvorenom prostoru i na nezaštićenoj stazi, koja je bila uređena ispred trema i sa njim se pružala paralelno.[11]
Manastir na mestu gimnazijuma[uredi | uredi izvor]
Tokom vizantijskog perioda uz korišćenje preostalog kamena izgrađen je manastir na temeljima gimnazijuma. Katolici su manastir srušili 1898. godine tokom arheoloških iskopavanja na lokalitetu gimnazijuma, u cilju otkrivanja drevnih palestri.
U nekim spsisima navodi se da kada Džordž Gordon Bajron posetio Delfe početkom 19. veka, urezao svoje ime na Dorskoj kolonadi koja je služila kao građevinski materijal za manastir.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Bommelaer, J.-F., Laroche, D., Guide de Delphes. Le site, Sites et Monuments 7, Paris 1991, 73-79.
- ^ Bourguet, Ε., Les ruines de Delphes, Paris 1914, 294-302
- ^ Daux, G., A propos des gymnases de Delphes et de Délos, BCH 104, 1984, 134-146.
- ^ Delorme, J., Spairisterion et gymnase à Delphes, Délos et ailleurs, BCH 106, 1982, 53-73.
- ^ Jannoray, J.,Le Gymnase du bas Delphes, BCH 61, 1937, 53-56.
- ^ A. Juric, Grčka od mitova do antičkih spomenika, str. 325.
- ^ Furio Durando, Drevna Grčka, Mozaik knjiga, Zagreb, 1999, str. 207.
- ^ Homolle, Th., «Le gymnase de Delphes», BCH 23, 1899, 560-583.
- ^ A. Juric, Grčka od mitova do antičkih spomenika, str. 342.
- ^ A. Juric, Grčka od mitova do antičkih spomenika, r. 344.
- ^ Jannoray, J., Le Gymnase, Fouilles de Delphes II.12., Paris 1953
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Gimnazijum u Delfima (jezik: engleski)
