Glumac sa lutkom / glumac-animator
Glumac sa lutkom, glumac-animator ili glumac-lutkar (lat. animator,[1] animare - oživeti, udahnuti život[2], anima - duša) je u najužem smislu glumac koji pokreće i vodi lutku na sceni.[3] Onaj ko animira lutku, „udahnjuje lutki dušu".[4]
Glumci sa lutkom na različite fizičke načine (prstima ruke, dugim štapovima umesto prstiju i različitim poteznim sistemima) pokreću lutke, a sami izgovaraju tekst, ukoliko je predviđen.[5] Ipak, po rečima reditelja Jože Pengova, animacija nije samo zanat ili tehnika, koji su takođe potrebni, već je ona umetnost kojom se unutrašnje proživljavanje uloge ili lika u samom glumcu, prenosi nitima da „drvenu" lutku. Animatorov rad je, tako, prenos pantomimske igre koju doživljava u sebi.[4]
Glas lutke - glas animatora[uredi | uredi izvor]
Pošto je scenska lutka simbol, ona ima svoje osobine i živi u svom svetu, tim njenim karakternim osobinama treba prilagoditi i glas lutke. Veština glumca-lutkara je da otkrije taj glas, specifičnosti povezane sa karakterom lutke i tek kada se glas i telo lutke spoje, dobija se potpuni scenski lik. Naravno, treba pogoditi visinu glasa, pritom izbegavati preterano karikiranje, jer se na taj način dovodi do nerazumljivosti, treba voditi računa o složenosti i preciznosti autorove misli i emocija koje je hteo da predstavi dramskim, lutkarskim tekstom. Zbog svojih dimenzija, lutka ne podnosi pun ljudski glas i zato je bitna karakterizacija glasa. To se postiže nijansiranjem visine tona govora, jačine i promenom tempa. Ravni i monotoni tonovi kod dece dovode do dosade i gubitka koncentracije.[4]
Glumac sa lutkom - totalni glumac[uredi | uredi izvor]
Konstantin Stanislavski je objasnio da za decu treba glumiti isto kao za odrasle, samo malo bolje.[4]
Može se reći da je glumac u pozorištu za decu, ili glumac sa lutkom, zapravo, totalni glumac. Takva gluma se rađa u svetu igre, autentičnog predstavljanja, uslovnog proživljavanja, složene biomehanike, sveopšte animacije, očigledne transformacije, poetske metamorfoze, asimilacije vremena i prostora, pojavnog samoponištavanja, i to sve radi stvaranja sinkretičke, sintetičke, totalne (est)etike u interaktivnoj participaciji scenskog prizora i beskrajne dečije mašte u recepciji viđenog prizora.[6]
Otuda se o glumcu u svetu animacije može govoriti kao o svojevrsnoj magičnoj pojavi, koja stvara naročiti svet znakova u semiološkoj sferi pozorišta. To, dakle, nije mala umetnost za malene, već je reprezentativna, predstavljačka estetika bliska mogućnostima prihvatanja infantilne saznajnosti.[6]
Transformacija i magija animacije[uredi | uredi izvor]
Glumac u pozorištu putem animacije i transformacije postaje biće koje može da leti, lebdi, postaje, nestaje, transformiše se po zakonima dramaturgije, prilikom animacije predmeta, stvari i oblika, u scenskom vremenu i prostoru i na taj način u recepciji deteta na magičan način uz pomoć slika i zvukova, izražava, isijava i zrači znake i značenja poetske fantazmagorije. Ovi magični prividi se zasnivaju na metastvarnosti, metaistinama scenskog zbivanja, akcije i dinamike: „među javom i međ' snom".[6]
Magična veza između lutke i glumca, prisutna je od davnina, i njihovo sjedinjavanje na sceni, dovodi do neiscrpnog beskraja varijanti u izražavanju, u komunikaciji čoveka sa čovekom, čoveka i društva, lutke i čoveka, čoveka i umetnosti. Kada animator pokreće lutku, daje joj život koroz pokrete i priču, on oživljava ono što nije živo. Mašta je tu pokretač, a aktivno partnerstvo između glumca i lutke na sceni očaravajuće je, neomeđeno sceničnim prostranstvom.[7]
Odnos lutke i animatora[uredi | uredi izvor]
Veliki teoretičar lutkarske umetnosti, Gordon Kreg, ukazivao je na potrebu da animator oseća karakter i narav lutke i da je pokreće tako da lutka u akciji ostaje verna samoj sebi, što omogućava animatoru da tokom predstave ostane dosledan onome što zajedno sa lutkom treba da izrazi. Ta veza između lutke i animatora postoji, čak i kada lutka nije u animatorovim rukama, jer kao dejstvo ona živi u mašti gledalaca.[8]
U slučaju da animator lišava lutku života na pozornici, onda lutka svodi animatora na jalovo postojanje. Ako animator ne donosi lutki značenja, on sam ostaje nemoćan i prazan.[8]
Uzajamno sadejstvo između lutke i animatora tiče se i međusobnog sukoba, te se ovaj odnos može okarakterisati dijalektičkom zakonitošću jedinstva i borbe suprotnosti, jer lutke i animatori čine akciono jedinstvo i zajednički stvaraju značenja iako su međusobno različiti. To je čak i više - odnos služenja i preobrazbe.[8]
Osobine animatora[uredi | uredi izvor]
Glumac animator, pre svega, treba da voli svoj poziv, da je fizički sposoban za izražavanje na više načina, da ume da glumi i kao glumac u dramskom pozorištu, da ume da analizira pokret lutke i u logičkom i u poetskom smislu, te da svoju glumu posveti funkciji u predstavi kako je reditelj namenjuje.[9]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Klajn, Ivan (2008). Veliki rečnik stranih reči i izraza. Novi Sad: Prometej.
- ^ Vujaklija, Milan (1996/97). Leksikon stranih reči i izraza. Beograd: Prosveta. str. 51.
- ^ Anić, Vladimir, ur. (2003). Hrvatski enciklopedijski rječnik (Doštampano izd.). Zagreb: Novi Liber. ISBN 978-953-6045-21-1.
- ^ a b v g Jovanović, Nebojša (2007). Lutkarstvo i scenska lutka. Novi Sad: Zmajeve dečje igre. str. 44—45.
- ^ Vujanić, Milica; Nikolić, Miroslav; Matica srpska (Novi Sad, Serbia), ur. (2011). Rečnik srpskoga jezika (Izmenjeno i popravljeno izdanje izd.). Novi Sad: Matica srpska. ISBN 978-86-7946-004-2. OCLC 779626629.
- ^ a b v Lazić, Radoslav (2004). Svetsko lutkarstvo. Beograd: Foto Futura. str. 11.
- ^ Vujović, Biljana (2020). Pin Okio - ulični lutkarski teatar: o lutkarstvu i lutki. Serbia: Pozorišni muzej Vojvodine. ISBN 978-86-80006-40-6.
- ^ a b v Kravljanac, Branislav (1984). Od igre do mišljenja : zapisi o predstavama Malog pozorišta. Bugojno: Bijenale jugoslovenskog lutkarstva; Šibenik: Jugoslavenski festival dijeteta; Beograd: Malo pozorište; Novi Sad: Slavijapres. str. 11.
- ^ Feis, Rita (2013). „Estetika lutkarske režije Radoslava Lazića” (PDF). Scena. 4: 42.