Devastiranje pravoslavnih svetinja na Kosovu i Metohiji u srednjem veku
 | Ovaj članak je nedovršen. |
Devastiranje pravoslavnih svetinje na Kosovu i Metohiji u srednjem veku hronološki je prikaz sudbine dela srpskih crkava, manastira i drugih svetinja razorenih, oštećenih, oskrnavljenih i opljačkanih (na osnovu postojećih materijalnih dokaza), u periodu vladavine Osmanskog carstva, ili od pada Srpske despotovine 1459. godine, do početka 20. veka.[1]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Nakon Maričke, a zatim i Kosovske bitke nastale su velike migracije srpskog naroda. Stanovništvo se selilo iz južnih delova Srbije u oblast despotovine, jednim delom u moravsku Srbiju, drugim delom u Zetu, Hercegovinu i Bosnu, a delimično preko Save i Dunava u južnoslovenske zemlje u Austrougarskoj.[2]
Srpska pravoslavna crkva je u dugom istorijskom periodu ropstva, od oko 500 godina delila tešku sudbinu Srpskog naroda. U srednjem veku najbrojniji su spomenici podignuti od 12. do 16. veka. Eparhija raško-prizrenska pominje se u Hrisovulji vizantijskog cara Vasilija II daleke 1019 godine. Deo istorije i kulture čovečanstva predstavljaju i srednjovekovni pravoslavni spomenici Visoki Dečani, Pećka patrijaršija i dve zadužbine kralja Milutina – Gračanica i Crkva Bogorodice Ljeviške.[3]
Poslednji patrijarh koji se pominje bio je Arsenije II. Pećka patrijaršija nije zvanično ukinuta dolaskom Osmanlija, ali je izmenjeno stanje iskoristila Ohridska arhiepiskopija koja je postepeno preuzela pod svoju duhovnu nadležnost veći deo eparhija Pećke patrijaršije. Ovom činu usprotivio se smederevski mitropolit Pavle, ali je na dva sabora u Ohridu (1532 i 1541) bio osuđen i proteran.
U tom periodu crkve i manastir su više puta rušeni i obnavljani: u 16. veku, i u prvoj polovini 18. veka. O obnovi u periodu od 16. do 17. vek postoji jedno lepo predanje..
Neki kaluđer je, bežeći ispred zuluma Turaka i Arbanaca, doneo sa sobom ruku Sv. Nikole iz manastira Pećke patrijaršije i zanoćio u zaseoku Lostan više Dobroševine. To je pobudilo seljane Dobroševca da obnove svoju crkvu i u nju smeste dragocenu ruku – relikvijar. Da bi dobili dozvolu za ovo, morali su da postanu čifčije tj. da ustupe svoju zemlju begovima. Prvi pismeni pomen ove crkve je iz 1782. godine, što se vidi iz zapisa na jednoj bogoslužbenoj knjizi koju je crkvi priložio neki novopazarski
Uz saglasnost Osmanlijskog carstva obnovljena je Pećka patrijaršija i u tom obliku ona je postojala duže od dvesta godine (1557-1766). Za njenu obnovu ključnu ulogu imao je Mehmed-paša Sokolović (poturčeni Srbin iz Sokolovića kod Višegrada). Prvi patrijarh obnovljene Patrijaršije bio je Makarije Sokolović, koji je veštim i miroljubivim vođenjem politike, od Osmanlija dobio prava i povlastice koje je imala i Carigradska patrijaršija. U tom periodu Pećka patrijaršija je duhovno objedinila sve srpske etničke prostore, a neprekidno je osnivala i nove eparhije na prostoru Kosova i Metohije.
Stabilna etnička granica Srba i Albanaca u Metohiji počela je da se narušava (na osnovu istorijskih izvora), nakon prvih upada Albanaca u okolinu Prizrena i Đakovice krajem 16. veka. Potom se granica sve ozbiljnije narušavala u 18. i 19. veku.
Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ Puzović P., „Kratka istorija Srpske pravoslavne crkve (1219-2000)“, Kalenić, Kragujevac, 2000.
- ^ Stepić M., „Geografske osnove geopolitičkog položaja Kosova i Metohije“, Kosovo i Metohija, izazovi i odgovori, Zbornik radova sa okruglog stola Geopolitička sudbina Kosova i Metohije, Beograd, 24-25 jun 1997. Beograd, Institut za geopolitičke studije 1997. 229-247.
- ^ „Kulturna dobra kosovsko-metohijskog područja, svedočanstvo vekovnog prisustva Srba na ovim prostorima”. www.rts.rs. Pristupljeno 2023-05-14.
