Dionisije Radonješki

Dionisije Radonješki

Dionisije Radonješki (rođ. David Fedorovič Zobninovski, oko 1570, Ržev - oko 5 (15) maja 1633, Trojice-Sergijeva lavra - arhimandrit Trojice-Sergijeve lavre, svete Ruske pravoslavne crkve, poštovane kao svetitelj.

Pravoslavna crkva ga pominje 12 (22) maj, kao i u Saboru Tverskih, Radonjeških i Moskovskih svetitelja (proslave ustanovljene 1979, 1981. i 2001. godine).

Biografija

Rođen u gradskoj porodici. Na krštenju je dobio ime David (u čast Davida Solunskog). Kada je dete bilo 5 ili 6 godina, njegovi roditelji su se preselili u Staricu, gde je njegov otac postao starešina Jamske Slobode. U to vreme Davida su dali da ga vaspitavaju lokalni sveštenici: Gurij Rževitin i German Tulupov.

Po punoletstvu, na insistiranje roditelja, oženio se ženom po imenu Vasa, koja mu je rodila dva sina - Vasilija i Kozmu. U to vreme postao je sveštenik u crkvi Bogojavljenja, koja se nalazi u jednom od imanja manastira Svetog Uspenja u Starici. Posle smrti supruge i oba sina (oko 1601-1602[) postrižen je pod imenom Dionisije u istom manastiru, gde ubrzo postaje blagajnik, a sredinom 1605. ili avgusta 1607. godine - arhimandrit.

U vreme Dionisijevog igumanstva, svrgnuti patrijarh Jov je doveden u Svetouspenski manastir. Suprotno naređenju Lažnog Dmitrija, Dionisije je Jova toplo dočekao, a kada je umro juna 1607. godine, arhimandrit je na njegovom grobu podigao kameni nadgrobni spomenik.

U februaru 1610. Dionisije je postavljen za arhimandrita Trojice-Sergijevog manastira, čiju su opsadu ukinule malo pre vremena koje su opisale trupe Mihaila Skopina-Šujskog i Jakova Delagardija. Odmah po uzdizanju u čin, počeo je aktivno da promoviše otvaranje bolnica, kao i „dvorišta i privatnih kuća za strance“. Uporedo sa tim, Dionisije i Avram Palicin pisali su i slali pisma „uzmućenim gradovima”, pozivajući na ujedinjenje za borbu protiv neprijatelja i pružanje sve moguće podrške Prvoj miliciji. Do danas su sačuvani spiskovi tri takve povelje: od juna 1611, od oktobra 1611 i od aprila 1612.

14 (24) avgusta 1612. godine arhimandrit je u manastiru primio drugu miliciju u pohodu ka Moskvi i blagoslovio ratnike za oslobođenje prestonice, govoreći: „Bog je s vama i veliki čudotvorac Sergej će vam pomoći da stojite i postrada za pravu, za veru pravoslavnu hrišćansku.“ Kako napominje autor „Novog letopisa”, oproštajne reči arhimandrita Dionisija umnogome su doprinele podizanju morala milicije.

Otprilike u isto vreme pojavila se anonimna „Poruka guvernerima knezu Dimitriju Trubeckom i knezu Dimitriju Požarskom“, koja, prema savremenim istraživačima, pripada Dionisijevom peru. Razvijajući ideju o potrebi ujedinjenja milicija, autor je takođe raspravljao o značenju zapovesti ljubavi prema hrišćaninu i o tome kako treba da se ponašaju istinske vođe naroda, koji ne žele da unište zemlju i izazovu gnev Božiji.

U novembru 1612. godine, prilikom oslobođenja Moskve, Dionisije je odslužio moleban u Lobnom mestu pred ujedinjenom ruskom vojskom Prve i Druge milicije koja je ušla u prestonicu.

Dionisije je 26. aprila (6. maja) 1613. primio u Trojice-Sergijevom manastiru Mihaila Fedoroviča, koji je putovao u Moskvu, a 11. (21.) jula 1613. učestvovao je u njegovom krunisanju.

Dionisije je 8 (18) novembra 1616. godine primio pismo od Mihaila Fedoroviča, gde je car naložio arhimandritu da počne sa ispravljanjem Trebnika, uključivši u ovaj posao one starešine koji „zaista i pohvalno poznaju književno učenje i znaju da čitaju. i pisati.“. Bilo je potrebno ne samo izvršiti ispravke, već i ažurirati sastav knjige, pošto je naknadno trebalo da bude objavljena. Zajedno sa starcima Arsenijem Gluhimom, Antonijem Krilovim i Jovanom Nasedkom, arhimandrit je ispravio i znatno proširio tekst Trebnika u poređenju sa poslednjim izdanjem, objavljenim 1602. godine. Osim toga, učeni monasi su ispravljali i tekstove drugih bogoslužbenih knjiga – Bojenog Trioda, Oktoiha i Opšteg minijaona.

Do maja 1618. posao je završen, nakon čega su, u skladu sa uputstvima kraljevskog ukaza, inspektori morali da sastave „izgovor“ i predaju ga nalogu Velikog dvora. Ovu misiju je preuzeo arhimandrit Dionisije. Obavestivši predstavnike svetovnih vlasti, otišao je do čuvara patrijaršijskog prestola, mitropolita Jone, da ga upozna sa rezultatima rada. Tekstovi koje je izneo arhimandrit podneti su na razmatranje Crkvenom saboru, koji je počeo sa radom 4 (14. jula) 1618. godine. Istog dana, grupa monaha Trojice-Sergijevog manastira, koju su činili registrant Filaret, starešina Longin i sakristan Markel (K. Olčin), kojima su se pridružili starac Dorotej iz Novospaskog manastira i arhimandrit Avram iz manastira Čudov. Monasi su uputili nekoliko „govora“ mitropolitu Joni, gde su optužili Dionisija da je „po svojoj volji na tom mestu izstrugao, isekao i pisao“.

Posle dugih i upornih sporova, inspektori su osuđeni. Sabor ih je 18. (28.) jula 1618. osudio zbog toga što su „u knjigama rekli ime Svete Trojice da moraju i ne ispovedaju Duha Svetoga, kao da je oganj“. Prva od ovih optužbi odnosila se na ispravku završnih doksologija u molitvama (referentni službenici su uklonili pominjanje drugih Lica Svete Trojice iz obraćanja Bogu Ocu ili Bogu Sinu). Druga optužba je imala u vidu promenu u tekstu molitve pročitane uoči Bogojavljenja, gde iz molbe: „Ti sam i sada, Vladiko, osveti vodu Duhom Tvojim Svetim i ognjem“ – „i ognjem“ je uklonjen.

Dionisije i Jovan Kokoš su izgubili pravo da vrše bogosluženja, a starci Arsenije i Antonije su lišeni svete tajne. U roku od četiri dana nakon presude, Dionisije je doveden u Patrijaršijski sud i u dvorište mitropolita Jone, gde je pretučen i traženo mu je da plati kaznu od pet stotina rubalja. Pošto je Dionisije odbio da plati potrebnu sumu priveden je, a potom „poslat na poniznost“ u Novospaski manastir.

Aprila 1619. u Moskvu je došao jerusalimski patrijarh Teofan IV, a u junu iste godine patrijarh Filaret se vratio iz poljskog zatočeništva. Nedelju dana nakon njegovog uzdizanja na patrijaršijski tron, sazvan je Sabor za razmatranje slučaja arhimandrita Dionisija. Rad Saveta završen je potpunim oslobađanjem Trojičkog rektora i njegovih kolega. Ubrzo posle toga Arsenije Gluhoj i Antonije (Krilov) postali su ispitivači Moskovske štamparije, Jovan Nasedka je postao sveštenik Blagoveštenskog sabora, a Dionisije se vratio u Trojice-Sergijev manastir. Pored toga, patrijarh Filaret je prihvatio skoro sve ispravke u završnim doksologijama molitava, kao i izbacivanje reči „i ognjem“ iz teksta molitve pročitane uoči Bogojavljenja: 9 (19) decembra , 1625. godine, naložio je igumanu Antonije-Sijskog manastira Joni da svojom rukom doda poslednju iz pomenutih prilagođavanja svim bogoslužbenim knjigama koje mu stoje na raspolaganju i da obezbedi da od januara sveštenstvo „blagosilja vodu na Bogojavljenje g. svetinje po ovom našem ukazu bez izgovora „ognja““.

Početkom 1620-ih, Trojički arhimandrit se pokazao kao inspirator mnogih graditeljskih i graditeljskih delatnosti, „podižući nove crkve, obnavljajući druge posle razaranja“. Konkretno, 1621. godine, u blizini trpezarije Trojice-Sergijevog manastira, podignuta je kamena crkva u ime Svetog Mihaila Maleina, nebeskog zaštitnika cara Mihaila Fedoroviča. Godine 1622. crkva nad grobom Svetog Nikona je demontirana, a zatim ponovo podignuta, osvećena 21. septembra 1624. godine. Prilikom osnivanja crkava i hramova, arhimandrit Dionisije se starao i o njihovom snabdevanju utvari: „Knjige i kadionice, i krstovi, sasudi, patraheli, odežde, pokrivke i druga crkvena utvari građene su i poklanjane u crkvi. Ali je u svom rezervatu držala i mnogo pribora za ukrašavanje za crkvene potrebe“. Veliki broj takvih predmeta monah je nabavio o svom trošku. Nekoliko godina ranije, 15. (25.) decembra 1619. godine, Dionisije je u selu Deulinu osveštao crkvu Spasa Nerukotvorenu, koja je podignuta po naredbi Mihaila Fedoroviča u znak sećanja na mirovni ugovor zaključen u ovom mestu između Rusija i Poljsko-litvanska država.

Još jedan veliki poduhvat preduzet za života Dionisija povezan je sa imenom njegovog učitelja Germana Tulupova. On je 1 (11) marta 1626. godine, postigavši monaški postrig u Trojice-Sergijevom manastiru, u ime arhimandrita sastavio Četi-Mineju (1627-1632), Zbornik žitija ruskih svetitelja (1633) , kao i zbirka koja sadrži žitije svetih Sergija i Nikona Radonješkog i njihove službe (oko 1630). Poslednji od navedenih rukopisa sadrži ispravke Dionisijeve ruke.

Početkom maja 1633. arhimandrit je preminuo. Njegovi posmrtni ostaci, po naređenju patrijarha Filareta, doneti su u Moskvu u crkvu Bogojavljenja iza Vetošnog reda, gde je obavljen parastos. Telo arhimandrita je 10 (20) maja 1633. godine sahranjeno u Trojice-Sergijevom manastiru kod jugozapadnog priprata Trojičkog sabornog hrama. Trenutno se mošti svetitelja nalaze u Serapijskom šatoru istog sabornog hrama.