Društvo protiv Srba

Solunska bugarska muška gimnazija „Sv. Kiril i Metodij“

Društvo protiv Srba bila je bugarska antisrpska organizacija osnovana 1897. godine u Solunu u tadašnjem Osmanskom carstvu. Osnivač organizacije je Damjan Gruev, član Unutrašnje makedonske revolucionarne organizacije (VMRO). Cilj organizacije je bilo smaknuće uticajnih Srba u osmanskoj Makedoniji, kako bi se održala bugarska propaganda u toj oblasti.

Organizacija je osnovana u Solunu 1897. godina na inicijativu Damjana Grueva, profesora u bugarskoj gimnaziji u Solunu. Bila je izdanak VMRO. Nastala je kao rezultat napretka srpske zajednice u Makedoniji. Bugarska propaganda nije bila u stanju da suzbije srpski napredak kulturnim sredstvima, niti špijunažom. Otvaranje srpskih škola u osmanskoj Makedoniji susretalo se sa protestima, tučama i neredima koje su organizovali antisrpski Makedonci. Srpski učitelji i učenici ovih škola su zastrašivani i napadani. Organizacija je otvoreno pozivala na nasilje nad Srbima; u bugarskom časopisu iz Soluna, Narodno pravo, u članku „Bugarski obrazovni rad u Makedoniji” (bug. Блгарското учебното дело в Македониӑ) rečeno je: „Srbe treba ognjem i mačem istrebiti iz Makedonije” (1897). Organizacija je sprovodila ubistva Srba, uglavnom u Makedoniji. Žrtvama su nožem urezan krst na čelu. Prva žrtva sa urezanim krstom pronađena na ulici u Solunu bio je profesor srpske gimnazije Ilija Pejčinovski. Organizacija je do 1902. godine izvršila ubistva najmanje 43 osobe, dok je ranjeno 52, a to su bili vlasnici srpski škola, učitelji, sveštenici Srpske pravoslavne crkve, kao i drugi značajni Srbi u Osmanskom carstvu. Do 1905. godine, bugarski agenti su ubili više od 500 Srba u Staroj Srbiji i Makedoniji.

Literatura

• Slavistic printings and reprintings. 297. Mouton. 1973. str. 152. „Sometime around 1897, "A Society against Serbs in Thessalonica" was founded which seems to have been responsible for a number of acts of violence. The opening of Serbian schools was met with protest demonstrations, fights, and riots on the part of anti-Serb elements of the Macedonian population. Numerous students and teachers from these schools were intimidated and assaulted.” 
• Maćedonija i Maćedonci: putopisne beleške sa geografiskom, etnografskom... 1906. str. 175. „To su učin li agenti „Društva protiv Srba“ osnovanog U Solunu inicijativom prof. Lam. Grujeva sa zadatkom da „Srbe treba ognjem i mačem istrebiti iz Maćedonije“ (v. . Nar. Prava“ u Sofiji 1897. g.) To Društvo je do sad (1897–195 g.) u slavu „srpsko-bugarskog bratstva“ poubijalo preko 500 najugledni ih Srba u Maćedoniji i Staroj Srbiji. (Spisak poginulih izaćiće u ovoj knjizi). U povećem selu Monosišovu množi se broj pristalica Egzarhije i protestanske vere, jer strumski mitropolit Grk, nikako neće da dozvoli slovensko bogosluženje u tom čisto slovenskom selu. Ovde su hteli držati ...” 
• Đurić, Veljko Đ.; Mijović, Miličko (1993). Ilustrovana istorija četničkog pokreta. Narodna knj. str. 63. „Iz U nutrašnjeOrganizacije rodilo se Društvo Protiv Srba kome je cilj bio još jasnije opredeljen; ubistvo. "Da ognjem i mačem iskoreni Srbe iz Makedoni- je", otvoreo je tada bugarski list Narodno Pravo napisao. Na leševima žrtava nalažen je uvek znak krsta na čelu. Izvršioci ovih ubistava bili su najčešće najmljeni ciglari iz Kukuša. Organizator i vođa ove akcije bio je Damnjan Grujev, profesor bugarske gimnazije u Solunu, koji je docnije postao komitski vojvoda. Prva žrtva njihova, čije je telo sa urezanim krstom na čelu nađeno jednog jutra u zabačenoj ulici solunskoj, bio je Ilija Pejčinovski, profesor srpske gimnazije. Posle njegove smrti cela 1897 godina ispunila se uspomenama na ubistva. Po drumovima, po ulicama, u selima, nalaženi su mrtvi naši ljudi. Svoj užasni posao organizacija je vršila smišljeno, sistematski i neprekidno ...” 
• Hadži Vasiljević, Jovan (1928). Četnička akcija u Staroj Srbiji i Maćedoniji. Belgrade: Sv. Sava. 
• Ivanić, Ivan (1902). Iz Crkvene Istorije Srba u Turskoj. str. 112. „Osnivanje „Društva protiv Srba u Solunu", ili pravilnije „Društva za ubijanje Srba" sa de- vizom „Srbe treba ognjem i mačem isterati iz Maćedoniji", (v. sofijska „Narodna Prava" od 1897 godine), posledica je bugarskog ...” 
• Ivanić, Ivan (1908) [1906]. Maćedonija i maćedonci ... Štampa Savića i komp. str. 466. „Ta su sredstva mučka ubistva, koja nad uglednijim Sr- bima, učiteljima i sveštenicima srpskim u Maćedoniji iz- vršuje bugarska propaganda preko „Društva za ubijanje Srba" (ili pravim imenom „Društva protiv Srba"), kojeje sa sedištem u Solunu osnovano 1897 god. Osnivanje toga društva sa tim ubilačkim ciljem bila je posledica sve jačeg napredovanja Srba u Maćedoniji, pa kako tome napredovanju Bugari nisu mogli stati na put kulturnim sredstvima, a još manje špijunažom, ... protiv Srba" u Solunu, kao što je to otvoreno priznao bugarski list u Sofiji, „Narodni Prava", još 1897 god. Da ovo društvo nije tvorevina „srpske mašte i nahalnosti", već da ono u istini postoji, to pokazuje jedan članak ...” 
• Miletić, Milan (1997). Božija kuća. BIGZ. 

Dodatna literatura

• Šešum, Uroš (2013). „Društvo protiv Srba 1897-1902: Metodi i mere bugarske diplomatije, Egzarhije i Bugarsko-makedonsko-odrinske revolucionarne organizacije protiv širenja srpskog uticaja u Južnoj Staroj Srbiji i Makedoniji 1897-1902” (PDF). Srpske studije (4): 73—103. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 11. 2015. g. Pristupljeno 31. 7. 2017.