Zanatsko-trgovačke radnje u Tijabari u Pirotu
| Zanatsko-trgovačke radnje u Tijabari u Pirotu | |
|---|---|
 Deo prostorne celine u Tijabari | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Pirot |
| Opština | Pirot |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | Između dva svetska rata |
| Tip kulturnog dobra | Prostorna kulturno-istorijska celina |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš |
| www | |
Zanatsko-trgovačke radnje u Tijabari u Pirotu su prostorno kulturno-istorijske celine u Pirotu. Ovaj deo grada je proglašen za kulturno dobro 1981. godine.[1] Nalaze se u gradskoj četvrti - Tijabari, gde se nalaze pijaca i autobuska stanica.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Nastanak trgovačkih i zanatskih radnji u Tijabari označavao je početak razvoja grada u oblasti privrede i trgovine. Drugi deo grada, Pazar, je bio veći i razvijeniji ali Tijabara se razvijala kao čaršija zbog povećanih potreba za zanatima i trgovinom. Tijabara se pružala iz puteve prema Knjaževcu i Nišu te je bio pogodno tle za takve radnje.
Očevidno je da u početnoj fazi razvoja gradske teritorije nisu bila potrebna dva trgovačka centra. To ukazuje na činjenicu da se deo Tijabare razvio nešto kasnije od dela Pazar, kada je povećani broj stanovništva i porastao a trgovački značaj grada zahtevao dupliranje trgovačkih zona. [2]
U turskom periodu je u ovom prostoru postojala Pokrivena čaršija: Ispred niza ćepenaka u kojima se radilo i prodavalo, isturena je par emtara duga i niska streha poduprta gredama. Pod strehom sse obavljala proizvodnja i prodaja, ali pod njom su proizvođač i kupac nalazili hlad pa je pod njom nalazio zaštitu i prolaznik sklanjajući se od kiše i blata. [3] Kod Trga Republike u Tijabari su počele da se otvaraju radnje terzijskog esnafa: opančari, kovači, jorgandžije, samardžije, kazandžije, ćurčije, obućari itd. Pokrivena čaršija kao takva je nestala posle Prvog svetskog rata.
Umesto Pokrivene čaršije u Tijabari se razvila čaršija sa većim radioničkim i prodajnim prostorom. Međutim, posle Drugog svetskog rata je zanatstvo skoro pa umrlo u Pirotu.
Izgled[uredi | uredi izvor]
U ovom delu grada preovlađuju prizemne zgrade a oblikovana ulična mreža je počela da dobija visinsku komponentu u odnosu na ranije godine. Nizanje zgrada se vršilo uz samu ivicu puteva i saobraćajnica. Urbanističko formiranje ove četvrti je završeno krajem 19. veka i početkom 20. veka. Relativno dobro očuvan arhitektonski fond tri ulice oko trga sa brojnim trgovačkim i zanatskim lokalima je jedinstveni ambijentalni prostor koji je tipičan za čaršiju 19. veka. Nekolicina zgrada koje su podignute posle rata nisu značajno promenile svoj izgled i nisu narušile ambijent homogene arhitektonsko-istorijske celine. Ove zgrade, kao i stambene kuće svedoče o razvoju naseljai srpskog građanskog društva tokom 19. i početkom 20. veka.
Stilsku grupu čaršijskih kuća trga u Tijabari karakterišu fasade sa profilisanim krovnim vencima i arhitravni pojas koji najčešće prihvataju pilastri sa kompozitnim kapitelima ili vertikalni nizovi kvadera. Prozore krase profilisani nadprozorni timpanoni ili arhitravi. Ispod prozora se nalaze je manji solbank i parapetno polje ukrašeno geometrijskim oblikom kvadra ili romba. Na lokalima su izlozi obrađeni drvenim pervazima sa dekorativnim elementima kao što je kapitel. Na ponekim lokalima se može naći i nadprozornik gde je ugravirano ime firme. Posle Drugog svetskog rata je počeo trend modernizacije fasade koji je doveo do delimične degradacije ambijenta i njegovog likovnog osiromašenja. [4]
Ove radnje se graniče sa ulicama od mosta na Nišavi ulicom Nikole Pašića do Trga Republike, od Trga Republike do Cetinjske ulice, podignute između dva svetska rata.
Lokali[uredi | uredi izvor]
Vlasnici lokala u periodu zaštite: Hasani Nasuf, Rajković Momčilo i Milica, SO Pirot, Panić Dobrivoje, Trg. pred. Angropromet, Radovanović Božidar, Durmišević Momir, Agičević Selim, RO Pobeda, Angropromet, Vidanović Velizar, Ćirić Dobrivoje, Šaćiri Murat, Angropromet, Tasić Mihajlo, Petrović Lazar, Lilić Srbislav, RO Ponišavlje, Ćirić Dušan, Gavrilović Dimko, Agroprodukt, Lovac, Agroprodukt, Angropromet, Stanković Mika, Banković Božidar, Petrović Dragoljub, Krstić Lazar, Stanulović Kostadin, Banković Božidar, Angropromet, Božilović Dušan, Pešić Petar, SO Pirot, Angropromet, Mančev Milorad.
U okviru ove celine, nalazi se kuća Garotića iz 1869. godine i rekonstrukcija ovog objekta obavljena je 2012. godine.
Galerija[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Zanatsko-trgovačke radnje u Tijabari u Pirotu”. nasledje.gov.rs. Pristupljeno 23. 9. 2021.
- ^ Jovan Krunić, Pirotski zbornik 8-9, Pirot 1979, 231
- ^ Jovan Ćirić, Geografija Pirota, Pirot 1969, 94
- ^ Pirotski leksikon, Službeni glasnik 2012, 295
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jovan Ćirić, Geografija Pirota, Pirot 1969.
- Vlatković Radmila, Zaštićeno spomeničko nasleđe Pirota, Pirot 2012.