Karolina Nojber (drama)
Karolina Nojber je drama Nebojše Romčevića, objavljena 1998. godine.[1] Junakinja po kojoj drama nosi ime jeste nemačka glumica iz 18. veka, reformatorka pozorišta, idealista i borac. Uprkos tome što govori o dešavanjima sa sredine 18. veka, zahvaljujući svojoj širini i univerzalnosti, ova drama nosi pečat aktuelnosti i predstavlja savremenu društvenu satiru, poput ostalih Romčevićevih tekstova. Karolina Nojber bavi se nekim od ključnih dilema (post)modernog čoveka: raspetost između slobode i konformizma, nesaglasnost napretka i etike, sukobljenost uživanja i spoznaje, konflikt načela stvarnosti i utopijskih stremljenja.[2]
Lica[uredi | uredi izvor]
- Karolina Nojber, rođena Vajsenborn
- Johan Nojber, Karolinin muž
- Johan Gotšed, proslavljeni glumac
- Gospođa Gotšed
- Otac
- Špigel Berg
- Margareta Hofman
- Seljak
Siže[uredi | uredi izvor]
U dvadeset pet fragmenata, ova drama otvorene forme, vodi čitaoca kroz ključne momente biografije slavne glumice, tokom više decenija: od sukoba sa ocem i napuštanja roditeljskog doma, preko uspona u pozorišnoj karijeri i borbe u prosvećivanju naroda, do iscrpljenosti, gubitka ideala i konačnog sloma. Ipak ovo nije biografska drama, jer se autor prema biografskim podacima odnosi relativno slobodno i oni mu prevashodno služe kao podsticaj za razvijanje širokog dijapazona tema: neobrazovanosti i prosvećivanja, rđavog ukusa i prefinjenosti, stvarnosti i ideala, života i pozorišta.
Živeći u rascepkanoj Nemačkoj koja nema svoj nacionalni repertoar i gde je publika prilično sirova i neuka, Karolina Nojber pokušava da kroz promenu repertoara i novi način glume oplemeni svoj narod i dovede ga do viših istina. Vodeći borbu protiv zaostalosti, junakinja se istovremeno obračunava i sa sopstvenom prošlošću. Odrekavši se oca, Karolina kreće u neizvesnost, svesna da se nešto mora promeniti. Sledeći ideale, Karolina, a sa njom i Johan, doziveće niz uspeha i padova, trenutke slave i krajnju bedu. Predstavljajući život kao kolo sreće, kao neuhvatljivu igru sudbine, u kojoj ste jednog dana na vrhu, a drugog na dnu, Romčević niže scene u kojima se idealizam glavne junakinje na momente čini ostvarivim i realnim, dok se u sledećem trenutku otkriva kao utopija koja vodi ka tragičnom završetku.
Nošena potrebom da ispita moć pozorišta, glumica se našla pred surovom istinom da teatar zavisi od one iste publike čiju svest valja menjati.[3] Njeni uzludni napori pokazatelj su da se svetina ne može vaspitavati tako delikatnim sredstvima kao što je tragička umetnost. Ukus se mora oblikovati i obrazovati u institucijama koje neće zavisiti samo od popularnosti komada koji se igraju, već i od njihovog kulturnoistorijskog značaja.[4]
Čuven je monolog u kom se Karolina direktno obraća publici, kada je zaspu zvižducima, tokom njenog poslednjeg nastupa: "Zašto ste takvi? Zašto ste tako okrutni? Šta sam učinila? Za šta mi se svetite? Da bih se vama dopala, sedam dana probam jedan jedini pokret ruke. A vi? Mrzite me i lovite moje greške. Likujete kada se sapletem na sceni, radujete se kada zaboravim tekst. Vežbate pamet smišljajući gde sam ja pogrešila. Svako od vas raspravlja o pozorištu, ali kada pozorište raspravlja o vama, vi se vređate. Ja nisam vaš neprijatelj. Ja sam želela da vam pomognem. Vi ste moja deca, i moja porodica, i moj ideal. Zar su vaš smeh i suze vredniji od mog života? A danas ste došli da me sahranite."
Drama u drami[uredi | uredi izvor]
Pišući o Karolini Nojber, Nebojša Romčević otkriva čitaocima drugu, unutrašnju, neulepšanu stranu teatra, promišljajući još jednom o statusu umetnika u društvu i odnosu umetnosti i stvarnosti. Karolina Nojber predstavlja tragičku raspravu o dramskom ukusu, o smislu dramskog predstavljanja,[4] zalazeći u prostor metateatra. Ova struktura komada, pozorišta u pozorištu, veoma je popularna u srpskoj dramaturgiji kao metafora za sudbinu umetnosti i umetnika u političkim i društvenim previranjima (Putujuće pozorište Šopalović, Lari Tomson, Turneja, Govorna mana).
Pozorišni život Karoline Nojber[uredi | uredi izvor]
Karolina Nojber je prvi put izvedena 1998. u Budvi na festivalu Grad teatar, u režiji Nikite Milivojevića, sa Anitom Mančić u naslovnoj ulozi. Predstava je 1999. godine doživela apsolutni trijumf na 44. Sterijinom pozorju, kada je nagrađena u gotovo svim kategorijama.
Najpoznatija izvođenja[uredi | uredi izvor]
- 1998. Budva Grad teatar, režija: Nikita Milivojević, glavna uloga: Anita Mančić
- 2009. Narodno pozorište u Kikinidi, režija: Nenad Gvozdenović, glavna uloga: Mina Stojković
- 2011. Pozorište Timočke krajine „Zoran Radmilović“ iz Zaječara, režija: Miloš Jagodić, glavna uloga: Biljana Đurović
- 2015. Gradsko pozorište „Abrašević“ iz Valjeva, u režiji Miroslava Trifunovića, glavna uloga: Maja Lukić
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Nebojša Romčević, Karolina Nojber i druge drame, Institut za pozorište, film, radio i televiziju FDU u Beogradu, Grad teatar Budva, Beograd, 1998, predgovor: Aleksandra Jovićević, Univerzitetski umovi
- ^ Svetislav Jovanov, "Karolina Nojber" Nebojše Romčevića, u knjizi: Istorija i iluzija, Antologija najnovije srpske drame (1995-2000) 2. deo, priredili: Vesna Jezerkić, Svetislav Jovanov, Sterijino pozorje, Novi Sad, (2007). str. 147.
- ^ Aleksandar Milosavljević, Odgovornost glumca, Vreme br. 433, 6. feb. 1999.
- ^ a b Aleksandar Jerkov, Turbo-drama ili književnost, Vreme, vanredno izdanje br. 4, 7.4.1999.