Klima Istočne Hercegovine
Klima Istočne Hercegovine opredeljena je njenim geografskim položajem, blizina mora, reljef, nadmorska visina, sastav tla, biljni pokrivač i drugi klimatski faktori. Klima je uglavnom umereno-kontinentalna i planinska. Jedino je u Trebinju zastupljena mediteranska klima. Prosečna godišnja tempertura se kreće od 8,9°C u Gacku, do 16,6°C u Trebinju. Klima je pogodna za uzgoj velikog broja palmi i južnog voća (smokva, nar, mandarina, limun, narandža, grejpfrut, maslina, vinova loza).
Prostor[uredi | uredi izvor]
Pod područjem Istočne Hercegovine podrazumevaju se prostori opština Berkovići, Bileća, Gacko, Ljubinje, Foča, Istočni Mostar, Nevesinje, Trebinje, koje se razmeštene u jugoistočnom reonu Dinarida. Ovaj prostor zauzima površinu od 4.164 km2 , od čega Oblasnom rečnom slivu (distriktu) reke Trebišnjice pripada oko 4.058 km2.
S obzirom na navedeni položaj, na prostoru Balkana, Istočna Hercegovina obuhvata i međuentitetska i međudržavna izrazito karstna područja koja su izložena međuzavisnim uticajima.
Geografija područja i njen uticaj na klimu[uredi | uredi izvor]
Područje Istočne Hercegovine je tipično kraško područje sa specifičnim geološkim, geomehaničkim, geohemijskim, hidrološkim, klimatskim i topografskim karakteristikama. Ono poseduje specifične geografske, urbane, demografske, privredne i kulturno istorijske karakteristike. Osim neznatnog dela Gatačkog polja ovo područje u celini pripada mediteranskom slivu, a na severu graniči sa slivom Crnog mora.
Dolina donjeg toka reke Neretve do ušća u more i obala mora od ušća Neretve do Molunata su, istovremeno, erozioni bazisi prema kojima teku vode svih karstnih izdani, odnosno svih slivova ovog regiona.
Glavna geološka karakteristika ovog područja je uslovljena time što je celokupni prostor deo prostranog mezozoisko-tercijarnog kompleksa spoljnih dinarida. U njemu u građi terena dominiraju mezozoiski krečnjaci i dolomiti, a sedimenti daju još specifičnije osnovno geološko oboležje ovom regionu. Takođe na ovom prostoru tercijarni sedimenti, krečnjaci, glinci, laporci, pješčari i konglomerati, kao i kvartarni pokrivač imaju u procentu zastupljenosti daleko podređenije učešće.
Kao posledica razvoja i delovanja geoloških procesa u karbonatnim stenama Dinarida, u Istočnoj Hercegovini, javljaju se prateći hidrogeoloških procesi, koji su se na ovom području dodatno, pojavili u vidu specifičnih karstnih oblika i to kao:
- oblici na površini terena (vrtače, doline ili polja sa brojnim jamama i ponorima)
- podzemni oblici (poroznost karstifikovane stenske mase).
Ovi karstni procesi na području Istočne Hercegovine koji su dostigli uglavnom, svoj potpuni razvoj, svsrtali su njene hidrogeološke karakteristike u red gotovo jedinstvenih karstnih karakteristika i na širim prostorima od Dinarida.
Pravac pružanja dinarskih planinskih venaca jednim delom sprečava prodor maritnih uticaja u predplaninskim i planinskim predelima, dok je niski deo istočne Hercegovine pod snažnim uticajem Jadranske klime.
Karakteristike klime[uredi | uredi izvor]
Na prostoru Istočne Hercegovine prisutne su submediteranska, kontinentalna, a u višim delovima područja planinska klima ali sa jakim uticajem mediteranske klime, i nešto više padavina u odnosu na prosek za ovaj tip klime. Karakteristični su i specifični mikroklimatski uslovi koji se razlikuju u zavisnosti od nadmorske visine, ekspozicije, udaljenosti od mora, razuđenosti terena i biljnog pokrivača, što je osnova za veliku raznovrsnost i brojnost, kao i endemičnosti flore i faune Istočne Hercegovine.
Po količini padavina Orjen je na prvom mestu u Evropi. Na to u hladnijem delu godine utiču cikloni koji donose velike količine vlage prelaskom preko relativno toplog Sredozemnog mora. Pri forsiranom dizanju preko zimi hladnih Dinarida, dolazi do kondenzacije i do najobilnijih padavina u Evropi. Leta su suva i vrela, posebno u julu i avgustu. Letnje suše prema statistici traju 2 meseca. Zavisno od godine, ponekad i više meseci, a ponekad nisu izražene. Karakteristični su i specifični mikroklimatski uslovi koji se razlikuju u zavisnosti od nadmorske visine, ekspozicije, udaljenosti od mora, razuđenosti terena i biljnog pokrivača, što je osnova za veliku raznovrsnost i brojnost, kao i endemičnosti flore i faune područja.
Temperatura vazduha[uredi | uredi izvor]
Na ovom području prisutna su tri termička tipa.
- Prvi termički tip
Prvi tip su područja ispod 400 m.n.m. u kojima srednja temperatura najtoplijeg meseca ne prelazi 22°C, a najhladnijeg 3°C.
- Drugi termički tip
Drugi tip obuhvata prostore između 400 i 600 m.n.m., na kome je srednja temperatura najtoplijeg meseca ispod 22°C, a najhladnijeg meseca je najčešće iznad 0°C.
- Treći termički tip
Treći tip obuhvata prostor koji je iznad 600 m.n.m., na kome je srednja temperatura najtoplijeg meseca iznad 22°C, a najhladnijeg od 0 do 3°C.
Jeseni su toplije od proleća,a Trebinje, koje spada u najsunčanije gradove na Balkanu je danas najtopliji grad u Republici Srpskoj, odnosno Bosni i Hercegovini (uz Mostar i Neum).
| Klima Trebinja (1961–1990) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 18,0 (64,4) |
20,0 (68) |
26,5 (79,7) |
27,0 (80,6) |
33,0 (91,4) |
37,0 (98,6) |
39,5 (103,1) |
39,0 (102,2) |
35,0 (95) |
31,5 (88,7) |
24,0 (75,2) |
20,5 (68,9) |
39,5 (103,1) |
| Prosek, °C (°F) | 5,4 (41,7) |
6,6 (43,9) |
9,0 (48,2) |
12,4 (54,3) |
16,8 (62,2) |
20,4 (68,7) |
23,3 (73,9) |
23,2 (73,8) |
19,5 (67,1) |
15,1 (59,2) |
10,4 (50,7) |
6,8 (44,2) |
14,1 (57,4) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −10,5 (13,1) |
−8,0 (17,6) |
−7,0 (19,4) |
−1,0 (30,2) |
2,5 (36,5) |
6,5 (43,7) |
8,0 (46,4) |
9,5 (49,1) |
5,0 (41) |
−2,0 (28,4) |
−10,5 (13,1) |
−10,5 (13,1) |
−10,5 (13,1) |
| Količina padavina, mm (in) | 179,1 (7,051) |
163,5 (6,437) |
154,2 (6,071) |
152,8 (6,016) |
86,2 (3,394) |
84,3 (3,319) |
52,2 (2,055) |
87,8 (3,457) |
125,1 (4,925) |
191,0 (7,52) |
232,8 (9,165) |
220,9 (8,697) |
1,730 (68,11) |
| Dani sa padavinama (≥ 1.0 mm) | 11 | 11 | 11 | 11 | 8 | 7 | 5 | 5 | 6 | 9 | 12 | 11 | 106 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 102,6 | 114,7 | 142,2 | 154,0 | 187,5 | 193,7 | 242,8 | 233,8 | 197,8 | 172,9 | 111,3 | 100,6 | 1.954,8 |
| Izvor: Meteorological Institute of Bosnia and Herzegovina[1] | |||||||||||||
Padvine[uredi | uredi izvor]
S obzirom da se nalazi na rubu Jadrana, planinski masivi Istočne Hercegovine predstavljaju granicu prodora toplih i vlažnih vazdušnih masa sa mora, što utiče na velike količine godišnjih padavina, na najvišim planinskim vrhovima uglavnom u vidu snega. Tako npr. snežni pokrivač na Bijeloj gori traje i više od 140 dana. Po količini padavina Orjen je na prvom mestu u Evropi. Na to u hladnijem delu godine utiču cikloni koji donose velike količine vlage prelaskom preko relativno toplog Sredozemnog mora. Pri forsiranom dizanju preko zime sa hladnih Dinarida, dolazi do kondenzacije i do najobilnijih padavina u Evropi.
Prosečna višegodišnja vrednost visina padavina iznosi 1.658 mm/god, što je jako izraženo. Značajne varijacije (odstupanja) pojedinačnih prosečnih vrednosti visine godišnjih padavina (oko višegodišnjeg proseka), u oko 60% slučajeva kreću se u intervalu 1.390÷1.940 mm/god. Još značajne su varijacije (odstupanja) prosečnih godišnjih vriednosti visine padavina na pojedinim stanicama u odnosu na navedenu prosečnu višegodišnju vrednost visine padavina.
Leta su suva i vrela, posebno u julu i avgustu. Letnje suše prema statistici traju 2 meseca. Zavisno od godine, ponekad i više meseci, a ponekad nisu izražene.
Prosečne mesečne vrednosti visine padavina na prostoru Istočne Hercegovine mogu biti, i po nekoliko uzastopnih meseci, blizu ekstremnih vrednosti, što izaziva dve suprotne pojave, a to su pojave poplava i pojave suša, koje se često javljaju u istoj hidrološkoj godini.
Vetar[uredi | uredi izvor]
Karakteristični vetrovi su Bura i Jugo. Bura duva sa severoistoka, donosi prohladno i vedro vreme. Dok Jugo duva iz pravca jugoistoka, donosi toplo i kišovito vreme. Jugo duva obično u zimskom periodu.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Klimatski podaci za Trebinje (niz 1961 – 1990)” (na jeziku: bošnjački). Meteorological Institute of Bosnia and Herzegovina. Pristupljeno 21. 6. 2018.