Koloni (Rimsko carstvo)

Žetva, rimski reljef iz Trira.

Koloni (lat. colonus) su bili zemljoradnička klasa poznog Rimskog carstva i Vizantije u periodu od 3. do 7. veka.

Istorija

U poznom Rimskom carstvu, najveći deo zemlje pripadao je senatorskom staležu - aristokratima, visokom činovnicima i njihovim potomcima. Deo kolona bili su potomci robova koji su formalno oslobođeni, ali su zadržani kao zemljoradnici na zemlji svoga gospodara. Drugi deo činili su slobodni, sitni posednici, koji su predali svoju zemlju da bi izbegli teret poreza. Naposletku, mnogi senatori dovodili su Germane naseljene sa druge strane granice i naseljavali ih kao kolone na svojim imanjima.

Svaki kolon je uzimao u zakup komad zemlje, za koji je plaćao rentu u novcu, prinosima ili službi. Posle krize 3. veka, perioda gotovo neprekidnih građanskih ratova od smrti cara Komoda (180-192) do uzdizanja Dioklecijana (284-305), rimski novac je u tolikoj meri izgubio vrednost, da je car Dioklecijan glavni porez na zemlju - anonu - počeo da ubira u naturi. Istovremeno, carski zakon je zabranio kolonima da napuštaju dodeljenu zemlju.

U vreme Dioklecijanovih reformi (284-305), koloni su predstavljali većinu seljaštva i glavnu proizvodnu snagu u poljoprivredi Rimskog carstva.

U ranoj Vizantiji (395-610), za popunu vojske regrutovani su po zakonu samo koloni. Pošto su zemljoposednici izbegavali obavezu da svoje kolone upućuju u vojsku, Vizantija je bila prinuđena da vojsku popunjava najamnicima iz raznih varvarskih plemena.

U zapadnoj Evropi, koloni su se posle pada Zapadnog rimskog carstva (476) još neko vreme održali na velikim imanjima u Franačkoj državi, gde su se postepeno pretvorili u kmetove.

Literatura

• Ostrogorski, Georgije (1998). Istorija Vizantije. Beograd: Narodna knjiga. 
• Peinter, Sidni (1997). Istorija srednjeg veka. Beograd: Clio. 
• Gažević, Nikola (1976). Vojna enciklopedija (knjiga 10). Beograd: Vojnoizdavački zavod.