Komorijenti

Komorijenti ili saumirući (po terminologiji Srpskog građanskog zakonika) su lica:

1. koja su nastradala u istoj nesreći ili slučaju;
2. tako da se redosled njihove smrti ne može tačno utvrditi, a;
3. nalaze se u nekom položaju relevantnom za Nasledno pravo.

S obzirom na to da ostavioca mogu nasleđivati samo oni koji su ga (makar i najkraći vremenski trenutak) nadživeli, komorijenti postaju veliki problem koji se u uporednom pravu rešava na dva načina:

1. način je onaj iz Francuskog građanskog zakonika, koji uvodi dve pretpostavke nadživljavanja - da mlađi nadživljava starijeg, i da muškarac nadživljava ženu (pri čemu je ova druga pretpostavka primarna). Tako, ako u istoj nesreći stradaju otac i sin, nasleđuje sin. Ako stradaju muž i žena nasleđuje muž. A ako stradaju otac i kćerka, nasleđuje kćerka;

2. način je onaj iz Austrijskog građanskog zakonika, koji smatra da su komorijenti umrli istovremeno, te da se stoga ne mogu međusobno nasleđivati.

Francusko rešenje je opšteprihvaćeno u zemljama na koje francusko pravo izvršilo presudan uticaj, uključujući i pravo Kraljevine Jugoslavije, dok je austrijski model prihvaćen u većini zemalja, uključujući i našu. Naime, posle Drugog svetskog rata nova vlast je ukinula sve propise prethodne države, ostavljajući pritom mogućnost da se neka rešenja primenjuju iz zakonskih propisa koji su važili i ranije, ali samo ako su u skladu sa Ustavom, poretkom i vrednostima socijalističkog društva. Kako je francusko (samim tim i srpsko) rešenje ocenjeno kao nepravedno i diskriminatorsko, počelo je da se primenjuje pravno pravilo iz AGZ-a (koji je pre rata važio na teritoriji srezova: Pančevo, Alibunar i Bela Crkva). Današnje naše pravo se rukovodi sličnim principima, tako da je pitanje komorijenata neregulisano (isto se primenjuju pravila iz AGZ-a).

Razlike između dva sistema

Kroz prost primer je moguće videti kako funkcionišu jedan i drugi sistem, kako bi se videlo koliko mogu da budu različiti rezultati. Tako, ako se uzme u saobraćajnoj nesreći stradali muž i žena, tako da je redosled smrti neutvrdiv, pri čemu muž ima imovinu u vrednosti od 100.000 dinara, a žena u vrednosti od 200.000 din, a jedini naslednici su njihovi roditelji, francuski model dovodi do sledećeg rešenja:

Prema opštim pravilima nasleđivanja, kada bračni drug nasleđuje sa roditeljima drugog bračnog druga, on dobija polovinu zaostavštine dok roditelji dobijaju po četvrtinu zaostavštine. Tako, ako važi pretpostavka da je muž nadživeo ženu, njeni roditelji dobijaju po četvrtinu od 200.000, odn. po 50.000, a ostatak se sabira sa muževljevim imetkom (100.000 + 100.000 = 200.000), pa to dele njegovi roditelji (dobijaju po 100.000). Tako se dešava da veći deo imovine ode onim licima koja nisu u srodstvu sa preminulim, nego njegovim srodnicima, što je nepravično rešenje.

Sa druge strane, ako se primeni austrijski model, ne dolazi do međusobnog nasleđivanja supružnika, jer se smatra da su umrli istovremeno, pa nasleđuju njihovi roditelji, i to svako od svoga. Muževljevi roditelji dele 100.000 (dakle, po 50.000), a ženini 200.000 (svako po 100.000).

Rešenje u pozitivnom srpskom pravu

Dakle, pošto se trenutkom smrti ostavioca otvara njegova zaostavština, potrebno je tačno utvrditi taj trenutak, jer se prema tom trenutku, između ostalog, utvrđuje krug naslednika koji se pozivaju na nasleđe. Slučaj komorijenata je specifičan po tome što se ne može utvrditi tačan redosled smrti lica koja su izgubila život u istoj opasnosti, pa se mora primeniti jedan od dva sistema. U našem pozitivnom pravu se uzima da su komorijenti umrli istovremeno, tako da se ne mogu međusobno nasleđivati, jer je osnovni uslov da neko lice postane naslednik da doživi trenutak delacije lica na čije nasleđe pretenduje.

Treba uvek imati u vidu da je u pitanju pretpostavka, a da je dužnost suda da pokuša da, u svakom konkretnom slučaju, uz pomoć svih raspoloživih i dozvoljenih dokaza, utvrdi tačan redosled smrti lica u pitanju, što znači da se pretpostavka primenjuje tek onda kada je redosled smrti nemoguće utvrditi.