Kompleks objekata „Jodna banja“ u Novom Sadu

Kompleks objekata Jodna Banja
Opšte informacije
Mesto	Novi Sad
Opština	Novi Sad
Država	Srbija
Vreme nastanka	prva polovina 20. veka
Tip kulturnog dobra	prostorno kulturno-istorijska celina od velikog značaja

Kompleks objekata „Jodna banja“ u Novom Sadu je sagrađen 1910. godine. Projekat je izradio budimpeštanski arhitekta Imre Franček i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao prostorna kulturno-istorijska celina od velikog značaja.

Istorija

Kompleks je nastao u vreme Austro-Ugarske i nalazio se na samom obodu grada, ali je danas veoma blizu samom centru. Banja je nastala otkrivanjem tople i mineralne vode bogate jodom tokom kopanja arterskog bunara za potrebe snabdevanja Novog Sada vodom za piće. Zainteresovanost za korišćenje lekovite vode uslovila je izgradnju prvih drvenih baraka, ali su stradale 1900. godine u požaru. Iste godine osnovano je privatno akcionarsko društvo kao vlasnik banje, čiji je prvi upravnik Vilt Vilhelm, inicijator 1906. izgradnje zgrade Jodnog lekovitog kupatila. Artersko kupatilo podignuto je prema projektu arhitekte Imre Frančeka iz 1907. godine u Futoškom parku, uređenom kao engleski park. Od 1910. godine Novi Sad postaje i banjsko mesto jer dobija zgradu Varoškog jodnog kupatila, karakterističnu građevinu u stilu secesije, koja je tada bila zaštitni znak Habsburškog carstva i jedna od najupečatljivijih zgrada Novog Sada. Prvobitno su sagrađeni glavna zgrada i zgrada kupatila sa bazenom što je bilo u duhu modernih banjskih lečilišta tog vremena. U okviru kompleksa 1929. je započeta izgradnja Hotela „Park“ po projektu Đorđa Tabakovića, koji je dovršen 1931. godine i skladno se uklopio u celinu. Hotel je funkcionisao kao stacionar za banjske goste. Ovde su se lečili i Lav Tolstoj i Rabindranat Tagor.

Izgled i arhitektura

Kompleks je izgrađen u stilu secesije, a reprezentativnom izgledu glavne i dvorišne fasade doprinela je bogata plastična dekoracija. Iznad glavnog ulaza i oko njega nalaze se atika sa okulusom uokvirenim vencem, dve nimfe, ribe, sa obe strane po jedna kartuša sa godinom početka i završetka gradnje. Nad centralnim delom zgrade je četvorostrana kupola sa lanternom, flankirana dvema manjim, završenim profilisanim šiljcima. Složena osnova je u obliku slova T. Centralno zdanje ima jedan centralni i dva bočna rizalita, a kupola u sredini se skladno uklapa sa dve simetrično postavljene bočne. U glavni hol se ulazi putem prostranih stepenica. Uz istočnu fasadu postavljen je hotel Park nepravilne pravougaone osnove, rešenja podređenog eklektičkom akademizmu zbog usaglašavanja sa arhitekturom kupatila. Zgrada bazena je visoka parterna, pravougaone osnove, oslonjena na središnji rizalit dvorišne strane kupatila. Banjske zgrade su okružene prostranim parkom.

Kompleks danas

Godine 1991. urađena je delimična spoljašnja i unutrašnja adaptacija zgrade, uvedena je računarska oprema u bitnim procesima rada. Zbog dotrajalosti zgrade i instalacija i nemogućnosti revitalizacije ovog dela ustanove 1994. godine prestaje svaki oblik hidroterapije. Krajem 2002. godine u potpunosti je obnovljena krovna konstrukcija i svi sanitarni čvorovi. Unutrašnjost zgrade je temeljno renovirana, postavljeni su novi podovi u ambulantnom i dijagnostičkom sektoru. Fasada je obnovljena u punom sjaju, u žutoj i beloj boji 2010. godine. Pomoćni objekti nisu u reprezentativnom stanju, a neki su skloni i urušavanju, kao što je bazen, koji je prestao da radi još 1977. godine. Objekat bazena je devastiran i opasno mu je prići. Danas je ovde smeštena Specijalna bolnica za reumatske bolesti i tri odeljenja Instituta za medicinsku rehabilitaciju Medicinskog fakulteta u Novom Sadu. Ulaz u zdanje je dozvoljen.

Vidi još

• Jodna Banja
• Novi Sad
• Spisak prostorno kulturno-istorijskih celina u Srbiji