Korisnik:Đorđe Batinić/pesak
 | Ovaj članak je deo projekta seminarskih radova na Rudarsko-geološkom fakultetu u Beogradu. Datum unosa: mart—jun 2020. Ova grupa studenata uređivaće u prostoru članaka. Nemojte prebacivati članak u druge imenske prostore. Pozivamo vas da doprinesete njegovom kvalitetu i pomognete studentima pri uređivanju. |
 |
Nekonvencionalni resursi nafte i gasa u Srbiji koji su na raspolaganju vode poreklo iz uljnih šejlova i naftno-matičnih formacija za naftu i gasonsnih šejlova, slabopropusnih fomracija i slojeva uglja za gas. Ovi resursi se prvenstveno mogu naći u ležištu “Aleksinac“ i Panonskom basenu.
Uljni šejlovi[uredi | uredi izvor]
Pojave i ležišta uljnih šejlova nalaze se nalze u niškom, zaječarskom, južnomoravskom, kraljevačkom i podrinjsko-kolubarskom regionu. Svi naši uljni šejlovi su kenozojski i pripadaju grupi lamozita – jezerskih uljnih šejlova laminarne mikrosturkture sa dominantnim maceralom lamalginitom. Nastali su u jezerima središnje i južne Srbije koja su u navedenim regionima postojala od paleogena do miocena. Najstariji uljni šejlovi kod nas su paleogeni uljni šejlovi Karpato-Balkanida istočne Srbije(uzani pojas Knjaževac-Pirot), a najznačajnija nalazišta pripadaju oligo-miocenu i donjem miocenu malih kenozijskih basena. Ukupni resursi uljnih šejlova Srbije iznose oko 5,4*10⁹ t, mada preko polovine tih resursa ne ispunjava kriterijume za dobijanje nafte.
Uljni šejlovi Srbije sadrže kerogen tipa I i II, a stepen njihove zrelosti odgovara refleksiji vitrinita ispod 0,45% RR dijageneza). U najvećem broju nalazišta, međutim, sadržaj kerogena je ispod 10 %, a prinos ulja većinom ne prelazi 5%. Povoljni izuzetak predstavlja, međutim, ležište “Aleksinac“, kako u pogledu visokog sadržaja kerogena, tako i pogledu dobrog potencijala.[1]
Ležište Aleksinac[uredi | uredi izvor]
Ležište “Aleksinac“, sa uljnim šejlovima u okviru donjeg miocena, ima površinu od oko 20 km² i obuhvata dva paketa slojeva velike debljine: donji – prosečne debljine 20m i gornji – debljine od oko 75m. Srednji sadržaj kerogena u ležištu iznosi preko 20%, a prinos ulja je 10-12%. Probna proizvodnja u retorti starije tehnologije pokazala je da se iz tone aleksinačkog šejla može dobiti oko 90l naftnog uglja i oko 400m³ gasa.
Procenjeni resursi pridobivog uglja iz ležišta “Aleksinac“ iznose oko 150 miliona tona, što je praktično na nivou otkrivenih geoloških resursa nafte u našem delu Panonskog basena. Novija ispitivanja sadržaja mikroelemenata u uljnim šejlovima Aleksinca i njihovoj povlati pokazala su da nema povišenih koncentracija toksičnih i radioaktivnih elemenata u odnosu na većinu uljnih šejlova u svetu.[2]
Panonski basen[uredi | uredi izvor]
Perspektivna područja za proizvodnju nafte iz naftno-matičnih formacija u Srbiji nalaze se u Panonskom basenu. Delovi basena u kojima se matične stene nalaze u “naftnom prozoru“ uglavnom odgovaraju dubinama na kojima temperatura prelazi 110-120 °C, što je dostignuto u većem broju lokalnih depresija. Kao posebno perspektivne formacije izdvajaju se laporoviti krečnjaci panona koju ispunjavaju posebne kriterijume.
Prema rezultatima dosadašnjih istraživanja, u Panonskom basnenu Srbije ima perspektivnih područja i za proizvodnju gasa iz gasonosnih šejlova. Zone sa matičnim stenama u gasnom prozoru uglavnom odgovaraju temperaturama od preko 140 °C, ali kako je preporučeni stepen zrelosti veći, potencijal imaju gasonosni šejlovi koji se nalaze na većim dubinama na kojima je temperatura preko 170-180 °C. Takve zone se najvećim delom nalaze u severnom Banatu. U njima su srazmerno bogate matične stene panona i starijeg miocena dostigle kasnu fazu generisanja gasa a imaju poželjni stepen zrelosti na dubinama od preko 3200m-3400m. Osim u severnom Banatu, gasno generativne zone se na manjoj površini, ali i manjoj dubini nalaze i u južnoj Bačkoj, srednjem i južnom Banatu, ali u tim područijima nije ostvarena i zrelost koja se preporučuje za eksploataciju. Zone kasnije faze generisanja gasa (krekovanje nafte) nalaze se i u Podunavsko-Moravskoj depresiji (lokalne depresije Drmno i Markovac), gde debljina tercijara dostiže 5000m, mada one zahtevaju manju površinu.
Osim u gasonosnim šejlovima, u većem broju lokalnih depresija našeg dela Panonskog basena, gas se svakako može naći i u slabopropusnim formacijama, samo ostaje pitanje tehnologije frakturacije. Sedimenti ponta istaloženi u deltnoj sedimentaciji predstavljali bi glavne objekte za takvu eksploataciju.[3]
Gas iz slojeva uglja[uredi | uredi izvor]
Mogućnost proizvodnje gasa iz slojeva uglja kod nas nije potpuno sagledana. Osim mnogobrojnih basena i ležišta sa ugljem različitog, mada uglavnom niskog ranga, od značaja bi mogli biti i ugljevi ponta i starijeg miocena koji su na različitim dubinama konstatovani u Banatu tokom bušenja za naftu i gas. U južnom Banatu ugljevi donjeg, srednjeg i gornjeg miocena registrovani su na različitim dubinama. To svedoči o tome da postoji srazmerno velika rasprostranjenost ugljeva u našem delu Panonskog basena počevši od depresije Drmno (Kostolac), preko Kovina i većeg dela južnog Banata, u kom ugalj dostiže značajne dubine.[4]
- ^ Kostić, Aleksandar (2020). Ležišta i istraživanje nafte i gasa. Beograd: Univerzitet u Beogradu, Rudarsko-geološki fakultet. str. 241—242. ISBN 978-86-7352-311-8.
- ^ Kostić, Aleksandar (2020). Ležišta istraživanja nafte i gasa. Beograd: Univerzitet u Beogradu, Rudarsko-Geološki fakultet. str. 242. ISBN 978-86-7352-311-8.
- ^ Kostić, Aleksandar (2020). Ležišta i istraživanje nafte i gasa. Beograd: Univerzitet u Beogradu, Rudarsko-geološki fakultet. str. 242—243. ISBN 978-86-7352-311-8.
- ^ Kostić, Aleksandar (2020). Ležišta istraživanja nafte i gasa. Beograd: Univerzite u Beogradu, Rudarsko-geološki fakultet. str. 243. ISBN 978-86-7352-311-8.