Korisnik:Szczecinolog/Portal:Tramvajski saobraćaj

Zagrebački tramvaj Tramvajski promet u Zagrebu
Tramvaj na Trgu bana Jelačića
Opšte informacije
Država	Hrvatska
Grad	Zagreb
Otvaranje	1891.
Elektrifikacija	1910.
Operator	ZET Zagreb
Sajt	www.zet.hr
Infrastruktura
Dužina trase	116 km
Širina koloseka	1000 mm
Operacija
Linije	19
Vozni park	187+84
Dijagram
Portal Tramvajski saobraćaj

Tramvajski saobraćaj u Zagrebu uveo se 1891. godine, a tramvajska kola tada su vukli konji. Godine 1910. pušten je u saobraćaj električni tramvaj, au idućih godinu dana konjski tramvaj je ukinut. Danas tramvajsku mrežu čini 116 km pruga, a saobraćaj je organizovan u 15 dnevnih i četiri noćne tramvajske linije. O organizaciji tramvajskog saobraćaja brine Zagrebački električni tramvaj.

Istorijski razvoj

Konjski tramvaj

Naglom urbanizacijom Zagreba potkraj 19. veka javila se potreba za uvođenjem organizovanog javnog gradskog prevoza. Iako su još 1844. uvedene prve konjske omnibusne linije, one su bili sezonske naravi i služile za prevoz putnika do gradskih kupališta ili za potrebe prevoza gostiju od željezničke stanice do ondašnjih zagrebačkih hotela. O potrebi uvođenja konjskog tramvaja, gradski su oci počeli raspravljati 1885. godine, a ideja je postala aktuelna 1887., kad je francuski inženjer Raoul Pierre Alexandre Gautier predložio gradskom poglavarstvu uvođenje konjskog tramvaja od Zagreba do Samobora. Zbog nedostatka sredstava Gautier je promenio plan i predložio gradnju pruge u Zagrebu. Koncesiju za gradnju pruge konačno je dobio 7. marta 1891., Ali Gautier nije započeo s njenom gradnjom, nego je uz pristanak gradske opštine prenio svoja prava i obaveze na Društvo zagrebačkih građana. Gradnja jednokolosiječne tramvajske pruge počela je 11. maja 1891. godine.

Konjski tramvaj pušten je u saobraćaj 5. septembara 1891. godine. Širina koloseka iznosila je 760 mm, a ukupna dužina pruga prometna oko 8 km. Pruga je bila izgrađena od mitnice u Vlaškoj ulici (današnji Kvaternikov trg), kroz Vlašku, Draškovićevu i Jurišićevu ulicu preko Jelačićeva trga, pa Ilicom do Vodovodne ulice (odnosno do Pivare) uz odvojak Kolodvorskom cestom (današnjom Ulicom Republike Austrije) do tzv. Južnog (današnjeg Zapadnog) kolodvora te uz odvojak Frankopanskom ulicom i Savskom do Savskog mosta. Već sledeće godine, izgradnjom novog kolodvora Državnih železnica (današnjeg Glavnog kolodvora), sagrađen je odvojak tramvajske pruge od Jelačićeva trga do novog kolodvora. Pruga je imala mimoilaznice na važnijim stajalištima.

Tramvajski vozni park sastojao se od 10 zatvorenih i 6 otvorenih (letnjih) kola 1891., a do 1910. porastao je na 38. Kola su bila izgrađena u fabrici Weitzer u Gracu, a bila su duga 5 m, široka 1,80 mi visoka 2,50 m. Prosečna brzina tramvajskih kola koje je vukao konj bila je 7,5 km/h. Spremište tramvajskih kola, s konjskom stajom i upravnom zgradom, bilo je na mestu današnjeg Tehničkog muzeja.

Električni tramvaj

Saobraćaj na prvoj pruzi električnog tramvaja svečano je otvoren 18. avgusta 1910. godine. Konjski tramvaj zadržao se još godinu dana, do potpunog dovršenja mreže električnog tramvaja.

Tramvajska mreža

Puštanje u saobraćaj pojedinih deonica pruga <br> <small> (do 1910. pruga za konjski tramvaj)
1891.	Vodovodna / Zapadni kolodvor - Jelačićev Trg - Kvaternikov trg (prvobitna širina koloseka 760 mm, od 1910. 1000 mm)
	Savski Most – Frankopanska / Ilica (prvotna širina kolosjeka 760 mm, od 1910. 1000 mm)
1892.	Jelačićev Trg - Glavni kolodvor (kod hotela Esplanade) (prvobitna širina koloseka 760 mm, od 1910. 1000 mm)
	Kvaternikov trg - Maksimir (prvobitna širina koloseka 760 mm, od 1910. 1000 mm)
1910.	Zapadni koldovor - Draškovićeva (potez kroz Klaićevu ulicu i Hebrangovu)
	Vodovodna - Črnomerec
1911.	Jelačićev Trg - Kaptol - Nova Ves - Žarkovačka zvezda - Mirogoj
1924.	Draškovićeva - Branimirova
1926.	Kvaternikov Trg - Sajmište (kroz Heinzelovu)
1928.	Branimirova / Draškovićeva - Sigečica (potez kroz Branimirovu)
1931.	Vlaška / Draškovićeva - Ribnjak - Medveščak - Žarkovačka zvezda
1933.	Žarkovačka zvezda - Jandrićeva
1935.	Draškovićeva - Harambašićeva
	Savska cesta - Ljubljanica
1942.	Maksimir – Dubrava
1945.	spojnica od Glavni kolodvor do Savske ceste (kroz Mihanovićevu i Vodnikovu)
1946.	spojnica od Draškovićeve do Trga žrtava fašizma (kroz Mislavovu)
1947.	spojnica od Zapadnog kolodvora do Savske ceste (kroz Jagićevu i Jukićevu)
1948.	Jandrićeva – Mihaljevac
1949.	Savska cesta – Heinzelova (današnjom Vukovarskom avenijom)
1950.	Mihaljevac – Dolje
	Heinzelova – Žitnjak
1961.	Branimirova (Sigečica) – Kvaternikov Trg (Šubićevom ulicom)
1962.	Branimirova (Sigečica) – Držićeva
1963.	Harambašićeva – Borongaj
1979.	Držićeva – Zapruđe – Sopot
1985.	Horvaćanska (Savski most) – Sopot (završetak tzv. novozagrebačkog prstena)
1987.	Savski most – Jarun (Horvaćanskom cestom)
1990.	Žitnjak – Savišće
2000.	Dubrava – Dubec
	Jarun – Prečko
Ukinuće pojedinih pruga
1926.	Zapadni kolodvor – Draškovićeva (promet obustavljen još 1924. zbog nerentabilnosti)
1931.	Jelačićev trg – Kaptol - Nova Ves - Gupčeva zvijezda (nakon izgradnje dionice Vlaška – Ribnjak - Medveščak - Gupčeva zvijezda)
1954.	Kvaternikov trg – Sajmište
1967.	Gupčeva zvijezda – Mirogoj (nakon nesreće 31. listopada 1954. promet obustavljen do 1964., promet konačno prekinut 15. svibnja 1967.)

Kako se razvijala tramvajska mreža bilo je potrebno na krajnjim odredištima urediti i tramvajska okretišta. Danas se tramvajska okretišta nalaze na odredištima tramvajskih linija:

Dubec Dubrava Maksimir Borongaj Žitnjak Kvaternikov trg Mihaljevac Dole

Zapadni kolodvor Črnomerec Ljubljanica Savski most Savišće Prečko Sopot Zapruđe

Tramvajska infrastruktura i signalizacija

Širina koloseka je 1000 mm. Napon kontaktne mreže iznosi 600 V. Skretnica je u gradu 174, a tramvajskih stajališta 255.

Saobraćajni znakovi

U tramvajskom saobraćaju postoje posebni saobraćajni znakovi.

Ograničenje brzine	Prestanak važećeg ograničenja brzine	Najava skretnice
Skretnički kontakt	Rasklopac	Pružna sklopka
Obavezno kočenje motorom

Vozni park

Vozni park je raznovrstan i sastavljen je od nekoliko tipova tramvaja različitih proizvođača. Radnim danom u saobraćaju je 187 tramvajskih motornih kola i 84 prikolica.

2007. godine potpisan je ugovor za nabavku još 70 novih niskopodnih tramvaja TMK 2200, a prvi iz nove serije pušten je u saobraćaj 21. januara 2008. godine. Po planovima razvoja tramvajski vozni park ZET-a za 2-3 godine činiće samo četiri tipa tramvajskih motornih kola: TMK 2200, TMK 2300, TMK 2100 i osavremenjeni TMK 301 (odnosno KT4).

Motorna kola
Naziv	Slika	Napomena
TMK 101 nadimak: Stojadin, Đuro		Prvi tramvaj ovog tipa pušten je u saobraćaj 1951. godine. Radi se o dvoosovinsku tramvajima koje je proizvodio "Đuro Đaković", iako su prva tri prototipa proizvedena u ZET-ovoj radionici. Uvođenjem u saobraćaj niskopodnih tramvaja TMK 2200 postepeno se povlače iz prometa. Od 2008. više ne voze.
TMK 201 nadimak: Bik		Radi se o četveroosovinskim tramvajima koje je proizvodio Đuro Đaković. Tramvaji su proizvedeni tokom 1973. i 1974. godine. Polako se povlače iz saobraćaja, voze povremeno.
Tatra T4YU (tip 401) nadimak: Čeh		Tramvaji je puštani u saobraćaj u periodu od 1976. - 1982.
Tatra KT4YU (tip 301) nadimak: Katica		Zglobni tramvaji puštani je u saobraćaj u periodu od 1985. - 1986.
TMK 900 nadimak: Tenk		Prototip tramvaja izrađen u tvornici Đuro Đaković 1992. godine. Proizveden je samo jedan. Povučen iz službe.
Düwag GT6 (tip901) nadimak: Genšer		Rabljeni tramvaji nabavljeni iz Mannheima u periodu od 1995. do 1996. godine. Više ne voze.
Düwag GT6 Mannheimer (tip 941): inačica		Rabljeni tramvaji nabavljeni iz Mannheima u periodu od 1996. do 1997. godine. Više ne voze.
TMK 2100		Ukupno proizvedeno 16 dvozglobnih osamosovinskih tramvaja. Proizvođači su Končar i TŽV Gredelj. Za izradu su korištene prikolice TP-4 i TP 1-Z i motorna kola TMK 201, od kojih su, između ostaloga, ugrađeni prenosnici snage i vučni motori. Prototip je pušten u promet 1994. godine (TMK 2101). Ostali tramvaji pušteni su u promet u periodu od 1997. do 2003. godine.
TMK 2200		Niskopodni tramvaj konzorcija Crotram. Proizvedeno ih je ukupno 70 u periodu od 2005. do 2007. godine. 2007. godine potpisan je ugovor za još 70 tramvaja ovog tipa. Isporuka druge serije pokrenuta je početkom 2008.
TMK 2300		Kraća inačica TMK 2200, pušten u promet krajem 2009.
Prikolice
TP 591		Prikolice za TMK 101 i TMK 201
TP 701		Prikolice za TMK 101 i TMK 201
TP 801 tvornička oznaka B4YU		Prikolice za tip tramvaja Tatra T4.