Korisnik:Vojin Jovanovic77/pesak
Kantele[uredi | uredi izvor]
Kantele (Finski: [ˈkɑntele])[1] ili kanel (Finski: [ˈkɑnːel]) je tradiconalni Finski i Karelijski okidački žičani instrument koji pripada porodici jugoistočnih baltičkih kutijastih citri zajedno sa Estonskim kanelom, Letonskim koklesom, Litvanskim kanaklesom i Ruskim guslama.[2]
Konstrukcija[uredi | uredi izvor]
Male kantele[uredi | uredi izvor]
Savremeni instrumenti sa 15 ili manje žica obično su u većoj meri modelirani na osnovu tradicionalnih oblika i čine kategoriju instrumenata poznatih kao male kantele, za razliku od savremenih koncertnih kantela.
Najstariji oblici kantele imaju pet ili šest žica od konjske dlake i drveno telo izrađeno iz jednog komada; moderniji instrumenti imaju metalne žice i često telo napravljeno od nekoliko delova. Tradicionalne kantele nemaju ni kobilica ni prag, žice idu direktno od čivija za štimovanje do metalne šipke postavljene u drvene nosače . Iako nije akustički efikasna, ova konstrukcija je deo prepoznatljivog zvuka instrumenta.[3]
Zvuk ručno napravljene kantele sa 5 žica |
Najtipičnije i najtradicionalnije štimovanje petožičane male kantele je čista intonacija postignuta petograničnim štimovanjem, često u D-duru ili D-molu. Ovo se posebno dešava ako se kantele svira kao solo instrument ili kao deo ansambla narodne muzike. Veliki troakord se tada formira sa D1–F♯1–A1.[4] U modernim varijantama malih kantela, često postoje polutonske poluge za neke žice. Najtipičnija poluga za petožičane kantele je prekidač između F♯1 i F1, koji omogućava da se većina narodne muzike svira bez ponovnog štimovanja. Veće verzije malih kantela često imaju dodatne polutonske poluge, što omogućava sviranje raznovrsnijeg izbora muzike bez ponovnog štimovanja.
Koncertne kantele[uredi | uredi izvor]
Savremene koncertne kantele mogu imati do 40 žica. Položaji za sviranje koncertnih kantela i malih kantela su obrnuti: za male kantele, najduže, niskotonske žice su najudaljenije od tela muzičara, dok su za koncertne kantele ova strana instrumenta najbliža, a kratke, visokotonske žice najudaljenije. Koncertne verzije imaju mehanizam prekidača (slično polutonskim polugama na modernoj narodnoj harfi) za pravljenje povišenih i sniženih tonova, inovaciju koju je uveo Paul Salminen dvadesetih godina prošlog veka.[5]
Sviranje[uredi | uredi izvor]
Kantele imaju karakterističan zvuk sličan zvonu. Finske kantele obično imaju dijatonsko štimovanje, iako se male kantele sa između 5 i 15 žica često štimuju u modusu sa propustom, bez sedme i sa najniže naštimovanim žicama na kvartu ispod tonike, kao dron. Muzičari drže kantele u krilu ili na malom stolu. Postoje dve glavne tehnike sviranja, ili okidanje žica prstima ili trzanje nestopiranih žica (ponekad sa šibicom). Male kantele i koncertne kantele imaju različite, iako povezane, repertoare.
Muzika[uredi | uredi izvor]
Bilo je značajnih razvoja za kantele u Finskoj od sredine 20. veka, počevši od napora modernih svirača kao što je Marti Pokela u 1950-im i 1960-im godinama. Obrazovanje za sviranje instrumenta počinje u školama i muzičkim institutima, pa sve do konzervatorijuma i Sibelijusove akademije, jedinog muzičkog univerziteta u Finskoj i mesta značajnih doktorskih istraživanja tradicionalne, zapadne klasične i elektronske muzike. Finska lutnija, Koistinen Kantele,[6] takođe je razvila električne kantele, koristeći magnete slične onima na električnim gitarama, koji su stekli popularnost među finskim hevi metal muzičarima kao što je Amorfis. Američka harfistkinja Silvan Grej snimila je dva albuma muzike za kantele koji sadrže njene sopstvene kompozicije.
Legendarna istorija[uredi | uredi izvor]
U nacionalnom epu Finske, Kalevala, mag Vainamoinen pravi prvi kantele od vilice velike štuke i nekoliko dlaka sa Hisijevog konja. Muzika koju stvara privlači sva šumska stvorenja da se dive njenoj lepoti.
Kasnije, nakon što je oplakivao gubitak svog kantelea, Vainamoinen pravi drugi od breze, nanizan dlakama spremne devojke, i njegova magija se pokazuje podjednako dubokom. To je poklon koji večni mag ostavlja iza sebe kada napušta Kalevu pri dolasku hrišćanstva.[7]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Kanteletar
- Psaltery
- Qanun, Žičani instrument sličan kantelama, potiče iz drevne Asirije i još uvek je široko rasprostranjen na Bliskom istoku, u Centralnoj Aziji, Severnoj Africi, na Kavkazu, u Turskoj i Ukrajini.
- Category:Kantele players
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ling, Jan (1997). A history of European folk music. University Rochester Press. str. 7. ISBN 978-1-878822-77-2. Pristupljeno 29. 5. 2011.
- ^ Djupsjöbacka, Tove (24. 5. 2016). „The kantele – not exclusively Finnish”. FMQ. Finnish Music Quarterly.
- ^ Broughton, Simon; Ellingham, Mark; Trillo, Richard (1999). „World Music: Africa, Europe and the Middle East”. Rough Guides. str. 93. ISBN 978-1-85828-635-8.
- ^ Kantele. Etno.net. Sibelius-Akatemia. Retrieved 2015-08-28.
- ^ Ramnarine, Tina K. (1. 8. 2003). Ilmatar's Inspirations: Nationalism, Globalization, and the Changing Soundscapes of Finnish Folk Music. University of Chicago Press. str. 147. ISBN 978-0-226-70402-9. Pristupljeno 13. 6. 2012.
- ^ „Etusivu”. Koistinen Kantele.
- ^ Kalevala: The Land of Heroes. Dent. 1915. str. 152–. Pristupljeno 13. 6. 2012.