Кристин Лаврансдатер (roman)
| Kristin Lavransdater | |
|---|---|
 | |
| Nastanak i sadržaj | |
| Orig. naslov | Kristin Lavransdatter (Kransen, Husfrue, Korset) |
| Autor | Sigri Unset |
| Zemlja | Norveška |
| Jezik | norveški |
| Izdavanje | |
| Datum | 1920, 1921, 1922. |
Kristin Lavransdater je trilogija istorijskih romana koju je napisala nobelovka Sigri Unset. Pojedinačni romani su Kransen (Venac), prvi put objavljen 1920, Husfrue (Žena), objavljen 1921, i Korset (Krst), objavljen 1922.
Ovo delo je činilo osnovu za dobijanje Nobelove nagrade za književnost 1928. godine, koja joj je dodeljena „uglavnom zbog njenih moćnih opisa života na severu tokom srednjeg veka“. [1] Njeno delo je veoma cenjeno zbog svoje istorijske i etnološke tačnosti.
Radnja[uredi | uredi izvor]
Ciklus prati život Kristin Lavransdater, izmišljene Norvežanke koja živi u 14. veku. Kristin odrasta u Selu u dolini Gudbrand, kao ćerka uglednog i imućnog farmera. Ona doživljava brojne sukobe u odnosima sa roditeljima i mužem u srednjovekovnoj Norveškoj.
Venac[uredi | uredi izvor]
Kristin Lavransdater je ćerka Lavransa, harizmatičnog, poštovanog plemića u ruralnom području Norveške, i njegove supruge Ragnfrid, koja pati od depresije nakon gubitka tri sina novorođenčeta i osakaćenja mlađe ćerke Ulvhild u nesreći. Odgajana u porodici pune ljubavi i pobožnosti, Kristin razvija osetljiv, ali svojevoljan karakter, prkoseći svojoj porodici na razne načine. U ranom detinjstvu je izložena raznim tragedijama. Nakon što pokušaj silovanja dovede u pitanje njenu reputaciju, ona biva poslata u opatiju Noneseter u Oslu, benediktinski samostan, što se pokazalo kao prekretnica u njenom životu.
Uprkos tome što je verena za sina susednog zemljoposednika, Sajmona Darea, Kristin se zaljubljuje u Erlenda Nikulausona, sa imanja Husabi u Trendelagu. Erlenda je Katolička crkva ekskomunicirala zbog otvorenog suživota sa Elin, ženom istaknutog sudije; Elin je ostavila svog starijeg muža i otišla da živi sa Erlendom, kršeći i verski i društveni zakon. Imaju dvoje dece zajedno, Orma i Margret, koji nemaju zakonska prava otkako su rođeni u preljubničkoj vezi.
Erlend i Kristin započinju strastvenu romansu koja je zapečaćena Erlendovim zavođenjem Kristin i njihovim saučesništvom u Elininoj smrti, što su teški gresi u očima Crkve i države. Lavrans zabranjuje njihovu vezu, ali nakon tri godine Kristininog prkosa i smrti Ulvhild, više nema snage da se suprotstavi Kristin. On pristaje na njen brak sa Erlendom. Erlend i Kristin su formalno vereni, ali ona ostaje trudna pre venčanja. Od sramote, ona to krije od svih, uključujući i Erlenda, udaje se sa raspuštenom kosom i nosi porodičnu svadbenu krunu — privilegije rezervisane za device neveste.
Ovaj deo trilogije nazvan je po zlatnom vencu koji Kristin nosi kao devojka, a koji je rezervisan za device iz plemićke porodice. Simbolizuje njen nevin život pre nego što upozna Erlenda; nakon što je on zavede, ona više nema pravo da ga nosi, već to čini iz straha da njen greh ne izađe na videlo.
Žena[uredi | uredi izvor]
Druga knjiga počinje Kristininim dolaskom u Husabi. Ona pati od kajanja za svoje grehe i straha za svoje nerođeno dete. Njena veza sa Erlendom više nije ona bezbrižna od prošlih dana, jer vidi da je on nagao i rasipnički raspolaže svojim stvarima, iako je njegova strast prema njoj nepromenjena. Ona rađa sina Nikulausa, koji je na njeno iznenađenje zdrav i čitav uprkos okolnostima začeća.
Nakon što se ispovedila svom parohijskom svešteniku, Kristin odlazi na hodočašće u svetište Svetog Olava u Trondhajmu kako bi se pokajala i zahvalila za rođenje sina. Svoj zlatni venac, koji je nezasluženo nosila posle Erlendovog zavođenja, poklanja svetinji.
Tokom narednih godina, Kristin i Erlend imaju još šest sinova zajedno i Kristin postaje glava domaćinstva. Ona mora da se nosi sa slabostima svog muža dok vodi imanje, podiže svoju decu, kao i decu Erlendove bivše ljubavnice, i pokušava da ostane verna svojoj veri. Tokom ovih godina, njeni roditelji umiru, a njena preostala sestra Ramborg je udata za Simona Darea, iako on potajno još uvek voli Kristin. Ramborg je imala samo četrnaest godina kada se udala, ali se zalagala za ovo venčanje jer je volela Simona od detinjstva. Ona malo razume šta brak znači, posebno za čoveka koji je bio zaljubljen u neku drugu mnogo godina.
Erlend postaje vođa u zaveri da svrgne kralja i postavi poslednjeg kraljevog sina na presto. Za to vreme, delom uprkos Kristininoj hladnoći prema njemu, on ima jednu noć aferu sa drugom ženom, koja pronalazi pisma o njemu u vezi sa zaverom i izdaje ga vlastima. Zavera, koja bi verovatno uspela i uzdigla Erlenda i njegove sinove među plemstvo, je tako osujećena Erlendovom naglošću. Zahvaljujući naporima Kristininog bivšeg verenika, Simona, njegov život je pošteđen, ali njegova imovina mora biti oduzeta. Husabi je za njih izgubljen i Erlendovi sinovi ostaju bez nasledstva. Jedina imovina koja je ostala porodici je Kristinina farma iz detinjstva, Jorundgard.
Krst[uredi | uredi izvor]
Kristin, Erlend i njihova deca se vraćaju u Jorundgard, ali ne uspevaju da zadobiju prihvatanje zajednice. Teškoće naglašavaju Kristinin osećaj obaveze prema porodici i njenoj veri. Međutim, ona i Erlend su se otuđili od Simona i Ramborg nakon što su Erlend i Ramborg postali svesni da Simon nikada nije prestao da voli Kristin.
Kristin postaje sve zabrinutija za budućnost svojih sinova sada kada je Erlend izgubio nasledstvo. Posle žestoke svađe na ovu temu u kojoj ga ona nepovoljno upoređuje sa svojim ocem, koji je sačuvao svoje imanje i nasledstvo iako se sve više farmera oko njega zaduživalo i gubilo svoju zemlju zbog krune, Erlend napušta vlastelinstvo i naseljava se u Haugenu, nekadašnjem domu njegove tetke Ašild i mestu gde ju je ubio njen muž.
On i Kristin se tamo nakratko ponovo ujedinjuju tokom njegovog odsustva nakon što je umirući Simon izvukao obećanje od Kristin da će od Erlenda zatražiti oproštaj za njene teške reči. Zajedno su začeli osmog sina, ali Erlend odbija da se vrati na imanje, umesto toga insistirajući da se Kristin preseli u Haugen da bi bila sa njim. Kristin je veoma ljuta i povređena, a kada se porodi, svom sinu daje ime Erlend. Ovo je strašno kršenje običaja, jer lokalno sujeverje tvrdi da se deci ne smeju davati imena po živim rođacima ili će neko od njih dvoje umreti. Na taj način ona pokazuje da svog muža smatra mrtvim za nju. Sujeverje se potvrđuje, jer dete slabi od trenutka kada mu je dato očevo ime i ubrzo umire.
Zbog ljubomore otuđene supruge svog poslovođe, Kristin je javno optužena za preljubu i saučesništvo u smrti deteta. Njeni sinovi se okupljaju oko nje, a Lavrans jaše da obavesti Erlenda. Erlend odmah kreće u Jorundgard, ali po povratku na farmu biva ubijen u sukobu sa meštanima i umire, bez ispovesti svešteniku, u Kristininim rukama nakon što je potvrdio njenu nevinost.
Nakon što je farmu predala svom trećem sinu i njegovoj ženi, Kristin se vraća u Trondhajm. Kada Crna smrt stiže u Norvešku 1349. godine, Kristin se posvećuje nezi bolesnika. Ubrzo nakon što sazna da su njena dva najstarija sina podlegla kugi, ona i sama podleže kugi, ali ne pre nego što izvrši poslednje dobro delo koje joj omogućava da umre u miru.
Srodni radovi[uredi | uredi izvor]
Unset je napisala tetralogiju, „Majstor Hestvikena“, koja se dešava otprilike u isto vreme kada i Kristin Lavransdater. Kristinini roditelji se nakratko pojavljuju u ovoj knjizi, pri kraju dela pod nazivom "Zmijska jama". Oni su prikazani kao mladi oženjeni ljudi, koji se igraju sa svojim malim sinom. Oni su srećan i uspešan par u svom prvom domu u Skogu, pre Kristininog rođenja. Nesrećni život Olava, glavnog lika „Gospodara Hestvikena“, stoji u oštroj suprotnosti sa srećom mladog para, iako Kristinini roditelji na kraju izgube sve svoje sinove u detinjstvu i trpe mnoge druge nedaće i tuge.
Književni značaj i kritika[uredi | uredi izvor]
Kristin Lavransdatter je u svoje vreme bila zapažena i donekle kontroverzna zbog eksplicitne karakterizacije seksa uopšte i ženske seksualnosti posebno; i tretmana moralno dvosmislenih situacija.[traži se izvor]
To je bila glavna osnova da Unsetova dobije Nobelovu nagradu za književnost.
Prikaz Norveške iz 14. veka[uredi | uredi izvor]
Karakteristike etnologije, geografije i istorije Norveške iz 14. veka autorke Unset, držane su kao arheološki i književni dokazi koji su se pojavili od njegovog pisanja. Veliki deo pedantne tačnosti prikaza srednjovekovnog života proizilazi iz autorkinog sopstvenog poznavanja nordijske srednjovekovne književnosti i kulture (njen otac, Ingvald Martin Unset, bio je arheolog) i njenog ličnog pobožnog katolicizma. Uporni realizam Kristin Lavransdater stoji u suprotnosti sa romantizovanim prikazima srednjeg veka koje su popularizovali prerafaeliti i Mit o Arturu. [2]
Nagrade i nominacije[uredi | uredi izvor]
Filmske, TV ili pozorišne adaptacije[uredi | uredi izvor]
- Kristin Lavransdatter, 1995, režija Liv Ulman
- DVD
- VHS
Kulturni uticaj[uredi | uredi izvor]
- Nekoliko lokacija pomenutih u romanima pretvoreno je u muzeje i destinacije, uključujući srednjovekovni centar Jorundgard, Kristinine dane i druge događaje
- Radnja Kristin Lavransdater važan je element u kratkom animiranom filmu Danski pesnik koji je osvojio Oskara 2007.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „The Nobel Prize in Literature 1928”. Nobel Media AB. Pristupljeno 27. 7. 2012.
- ^ „Kristin Lavransdatter Reading Guides”. Penguin books. Arhivirano iz originala 8. 9. 2012. g. Pristupljeno 22. 8. 2012.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Matthew Joseph Peak, book cover artist for the Penguin edition
- Tiina Nunnally on translating Kristin Lavransdatter
- Removing the Grime from Scandinavian Classics – Nunnally on translating Kristin Lavransdatter, from World Literature Today.
- Tiina Nunnally synopsis on Kristin Lavransdatter
- Kristin Lavransdatter – criticism from author William T. Vollmann
- Penguin Classics reading group on Kristin Lavransdatter – extensive book group discussion on the novel.
- No Longer Lost in Translation book review in the Boston Globe, January 15, 2006.
- David Warren on the different translations of Kristin Lavransdatter
