Kuća Stojana Božilovića Belog
| Kuća Stojana Božilovića Belog | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Pirot |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | Spomenik kulture |
| Vreme nastanka | 1840. |
| Vlasnik | Srbija |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš |
| www | |
Kuća Stojana Božilovića Belog je spomenik kulture u Pirotu. Proglašena je za kulturno dobro odnosno spomenik kulture 1981. godine.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Za gradnju ovog spomenika kulture uzima se 1840. godina ili godine posle ove. Prve kuće u naselju Tijabara već počinju da se grade posle 1840. godine. "Prve dvospratne kuće u Tijabari počinju posle 1840. To su kuće Živka Svinjara, Čorbadži Krste, Manojla Bele Mačke. U to vreme, to su bile kao palate u Tijabari... "[1]
Poznato je da je prvi vlasnik kuće bio Živko Andrejić iz Pirota koji ju je izgradio za svoje potrebe, međutim nije razjašnjeno zašto je kuću prodao Stojanu Božiloviću, koji ju je kupio 1866. godine od Andrejića[2]. Kuća je prodata sa pomoćnim objektima odnosno sa letnjom kujnom, kokošinjcem, ambarom, štalom, bunarom i placem od 12 ari koji se prostire sve do Gradašničke reke.
Izgled[uredi | uredi izvor]
U dvorište kuće ulazilo se kroz dvokrilna vrata koja su imala nadstrešnicu. Postoje dva isturena trema prema jugozapadu i prema jugoistoku. Iako je ovo srpska kuća, građena je kao turska. Naime, kuća je imala dva posebna ulaza: jedan za goste a drugi za porodičnu upotrebu[3]. Kuća je izgrađena od bondruka u narodnom balkanskom stilu. Iz centralnog hola je ulaz u pet soba. Tavanica je radijalnog oblika sa dekorativnim elementima u uglovima kompozicije. Krov kuće pokriven je ćeramidom.
Prikaz stanja objekta sredinom osamdesetih godina prošlog veka, kao i izazove sa kojima su se još u to vreme suočavali građevina i njena tadašnja vlasnica, ostavio je Jovan Krunić u svom članku Zaštita arhitekture starog Pirota.[4] Unuka Stojana Božilovića Belog, Nada Božilović, bila je ujedno i poslednja stanarka kuće do 1990. godine.[5]
Poslednjim uvidom u stanje kuće, Etnografski muzej iz Beograda i Muzej Ponišavlja iz Pirota konstatovali su da se objekat nalazi u potpuno devastiranom stanju i da je stoga najbolje srušiti ga jer predstavlja opasnost za prolaznike. 2012. godine urušio se zid na spratu kuće. Unutar kuće su se tada nalazila umetnička dela, lusteri, tekstilno pokućstvo, fotografije, nameštaj, reprodukcije, sanduci.
Galerija[uredi | uredi izvor]
- Ostaci kuće Stojana Božilovića Belog nakon urušavanja, još uvek stoje delovi čeonog i jednog bočnog zida uz susedni objekat. Fotografisano oktobra 2022. godine.
-
-
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vladimir Nikolić, Stari Pirot, Etnološke beleške iz prošlosti grada, Pirot 1974
- ^ Tapija br. 837,1890
- ^ Jovan Krunić, Baština gradova srednjeg Balkana, 1996
- ^ Krunić, Jovan (1985). „Zaštita arhitekture starog Pirota”. Glasnik Društva konzervatora Srbije: 56,57. Arhivirano iz originala 19. 10. 2022. g. Pristupljeno 19. 10. 2022.
- ^ Lilić, Borislava (1994). Istorija Pirota i okoline. Deo 2, Pirot u sastavu srpske države 1878-1918. godine. str. 445.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Radmila Vlatković, Zaštićeno spomeničko nasleđe Pirota, 2012.