Latini (italsko pleme)
 |
Latini (lat. Latini), jedan od italskih naroda, nastanjivali su prvobitno relativno ograničenu teritoriju južno od Tibra, po njima nazvanu Lacijum (Latium), koja je u istorijsko vreme bila dodatno smanjena invazijom Volska u oblast između Albanskih brda (Albanus mons) i Aurunskih planina (tzv. Latium Novum ili Latium adiectum). Glavni su latinski centri bili Alba Longa, Tuskul (Tusculum), Lavinij (Lavinium), Ardeja (Ardea), Tibur (danas Tivoli) i Prenesta (Praeneste, danas Palestrina), dok su volščanski centri bili Velitra (danas Velletri), Signija (danas Segni), Kora (danas Cori), Satrik (Satricum), Ancij (Antium) i Anksur (volš. Anxur, lat. naziv Tarracina, danas Terracina).
Istorijski značaj plemena Latina u osnovi je vezan za grad Rim, isturenu tačku odbrane prema etrurskoj oblasti. Isprepletenost legendi o osnivanju Rima čini etnografske tradicije o Lacijumu veoma šarolikim i složenim. Lingvistički pokazatelji, koji počinju s natpisima iz 7. i 6. veka p. n. e., ukazuju na individualnost latinskog sveta, različitog od susedne etrurske civilizacije i od istočnoitalskih naroda.
Latini su bili udruženi u savez, čije je sedište bilo Jupiterovo svetilište na Albanskim brdima. Njihovo je religijsko nasleđe opstalo u verovanjima i kultovima rimskog sveta. Najstariju latinsku kulturu (9–8. vek p. n. e.) karakterišu kremacija kao način sahranjivanja, što joj je bilo zajedničko sa kulturama Etrurije i severne Italije, te bronzana kultura koja pokazuje bliskost sa proto-vilanovskom kulturom i sa kulturama tirenske južne Italije. Etrurska politička kontrola nad Lacijumom (verovatno 7–6. vek) podudarila se s očiglednim etrurskim kulturnim i umetničkim uticajem. Istovremeno su s juga prodirali elementi grčke kulture, počevši od alfabeta.
Severno od Lacijuma živela su plemena etnički srodna Latinima, sa glavnim centrima u Kapeni (Capena) i Faleriju (Falerii, odakle potiče ime Fališćani = danas Civita Castellana). Njihova se politička i kulturna istorija stapa s etrurskom. Fališćanski dijalekt, poznat s natpisa, bio je prvobitno latinski, ali je kontaminiran i modifikovan istočnoitalskim i etrurskim elementima.
Ime Latini i Vlasi su uskoj istorijskoj, kulturološkoj i etimološkoj vezi, pa je moguće da su ova imena u starini potekla od stočarskog staleža, od reči vol, kao što je i italijansko ime poteklo od reči tele, vitelo. Volos, slovenski bog je zaštitnik i stočara, a u srednjem veku Vlasi su stočari. Nemci i neki slovenski narodi romanske, latinske narode zovu još i Vlasima.
