Pređi na sadržaj

Leka Dukađin

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Leka Dukađin

Leka III Dukađin (alb. Lekë III Dukagjini; 1410—1481), poznatiji kao Leka Dukađin, bio je misteriozni pripadnik porodice Dukađini o kome se malo zna i za kojeg se smatra da je bio albanski plemić iz 15. vijeka.[1] Savremenik Đurđa Kastriota, poznat je po Kanonu Leke Dukađina, zakonu koji je uveden među plemena sjeverne Albanije.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Njegovo ime Leka je skraćena verzija imena Aleksandar.[2] Mjesto rođenja Leke Dukađina je selo Oroš kod Mirdite. Sve do 1444. godine to je bila pronija Koja Zaharija.[3] Vladavinu nad zemljom je preuzeo od svog oca kneza Pavla Dukađina 1446. godine, za kojeg se čini da je umro od apopleksije.[4]

Dukađin se borio pod zapovjedništvom Đurđa Kastriota protiv Osmanlija tokom posljednje dvije godine borbe. U vrijeme mira borili su se jedni protiv drugih, kako se vijernost albanskog plemstva mijenjala sa vremenom. Leka Dukađin je u zasjedi ubio Leku Zaharija, kneza Danjskog. Oni su bili u sukobu zbog neslaganja oko toga koji od njih dvojice treba da oženi Irenu Dušman. Irena je bila jedino dijete Leke Dušmana, kneza Zadrima. Godine 1445, albanski kneževi su pozvani na vjenčanje najmlađe sestre Đurđa Kastriota, Mamice, koja se udavala za Muzaku Topiju. Irena je došla na vjenčanje i otpočela su neprijateljstva.[5] Dukađin je pitao Irenu da se uda za njega, ali je Zaharije u pijanom stanju to vidjeo i napao Dukađina. Neki kneževi su pokušali da spriječe tuču, ali se samo više ljudi uključilo, što je dovelo do nekoliko smrtnih slučajeva dok se nije uspostavio mir.[6][7] Nijedan od dvojice učesnika nije pretrpio fizičku povredu, ali je nakon događaja Dukađin moralno ponižen. Dvije godine kasnije, 1447. godine, u činu osvete, Dukađini je u zasjedi ubio Zaharija.

Smrt Zaharija je ostavio njegovu kneževinu bez nasljednika, zbog čega je njegova majka predala utvrđenje Mletačkoj Albaniji, posjedu Mletačke republike.[8][9][10] Kada je Đurađ pokušao, ali bezuspješno, da zauzme Danj 1447. godine počeo je Albansko-mletački rat (1447—1448). U martu 1451. godine Leka Dukađin i Božidar Dušman su planirali napad na Drivast, koji je bio pod mletačkom kontrolom.[11] Njihova zavjera je otkrivena i Božidar je primoran da pobjegne u izgnanstvo.[12] Đurađove snage su 1459. godine zauzele utvrđenje Šati od Osmanlija, a Đurađ ga je ustupio Mletačkoj republici kako bi osigurao dobronamjerne odnose sa Sinjorijom prije nego što je poslao svoje snage u Italiju da pomognu kralju Ferdinandu da povrti i zadrži svoje kraljevstvo nakon smrti kralja Alfonsa V od Aragona.[13][14] Prije nego što su Mleci preuzeli kontrolu nad Šatijem, Đurađ je zauzeo i okolno područje, protjeravši Leku Dukađina i njegove snage, jer se suprotstavio Đurđu i uništio Šati prije mletačkog preuzimanja vlasti.[15]

Dukađin je nastavio da se bori sa ograničenim uspjehom sa Osmanlijama, vodeći borbe kao vođa albanskog otpora nakon Đurađove smrti, sve do 1479. godine. Njegove snage su se ponekad borile zajedno s Mlecima, uz papin blagoslov.

Nasljeđe[uredi | uredi izvor]

Kanon Leke Dukađina je zakonik u kojem je Leka kodifikovao uobičajene zakone u albanskim planinama.[16] Iako istraživači istorije i običaja Albanije obično navode Gečov tekst Kanona kao jedinu postojeću verziju kao nespornu i pisanu od Leke Dukađina, to je zapravo netačno. Tekst Kanona, često osporavan i sa mnogo različitih interpretacija koje su se zapravo razvile od 15. vijeka, ime je dobio samo po Dukađinu.[17] Iako su Đurđa identifikovali kao „zmajskog kneza” koji se usudio protiv bilo kog neprijatelja, hronike prikazuju Leku kao „anđeoskog kneza” koji je dostojanstvom i mudrošću osiguravao kontinuitet albanskog identiteta.

Skup zakona dugo je bio aktivan u praksi, ali nije bio sakupljen i kodifikovan sve dok to nije uradio krajem 19. vijeka Stefan Gečov.[18][19] Najzloglasniji zakoni Kanona su oni koji regulišu krvnu osvetu. Krvne osvete su počele ponovo na sjeveru Albanije (a od tada se proširile i na druge dijelove Albanije, čak i na iseljeništvo) nakon pada komunizma početkom 1990-ih, pošto je bila zabranjena za vrijeme režima Envera Hodže.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Elsie, Robert (2004). Historical Dictionary of Kosova (na jeziku: engleski). Scarecrow Press. str. 91. ISBN 9780810853096. Pristupljeno 20. 10. 2019. „... little-known and somewhat mysterious figure thought to have been a fifteenth-century prince” 
  2. ^ Malcolm, Noel (2018). Kosovo: A Short History (na jeziku: engleski). Pan Macmillan. str. 17. ISBN 9781509893591. Pristupljeno 20. 10. 2019. „Lek or Lekë being abbreviated form of Alexander...” 
  3. ^ Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka (na jeziku: srpski). Srpska književna zadruga. str. 291. Pristupljeno 20. 10. 2019. „veliki pronijari Pavle i Leka Dukađini” 
  4. ^ Demiraj, Shaban (1969). Gramatika e gjuhës shqipe për shkollat e mesme: Fonetika--morfologija. Botim i dytë (na jeziku: albanski). Enti i teksteve dhe i mjeteve mësimore i Krahinës Socialiste autonome të Kosovës. str. 101. Pristupljeno 20. 10. 2019. 
  5. ^ Francione 2003, str. 61.
  6. ^ Francione 2003, str. 62.
  7. ^ Hodgkinson 1999, str. 83.
  8. ^ Fine 1994, str. 557.
  9. ^ Franco, str. 84.
  10. ^ Hodgkinson 1999, str. 83–84.
  11. ^ Schmitt, Oliver Jens (2001). Das venezianische Albanien (1392-1479) (na jeziku: nemački). Oldenbourg. str. 308. ISBN 9783486565690. Pristupljeno 20. 10. 2019. „Die eigene Herrschaft im Norden war nicht ungefährdet, wie die Aufdeckung eines Anschlags Božidar Dushmans und Leka Dukagjins gegen Drivasto erwies (Marz 1451),..” 
  12. ^ Istorija Crne Gore: pt.1-2 Od kraja 12. do kraja 15 vijeka (na jeziku: srpski). Red. za istoriju Crne Gore. 1970. Pristupljeno 20. 10. 2019. „U Drivastu je okupljao mletačke protivnike Božidar Dušman i, u sprezi s Lekom Dukađinom, pripremao pobunu u gradu i po selima. Zavjera je otkrivena i Bijeće četrdesetorice osudilo ga je u martu 1451. god. na tridesetogodišnje izgnanstvo s Mletačkih poseda u Albaniji” 
  13. ^ Gegaj, Athanas (1937). L'Albanie et l'Invasion turque au XVe siècle (na jeziku: francuski). Bureaux du Recueil, Bibliothéque de l'Université. str. 241. Pristupljeno 20. 10. 2019. „En 1459, Scanderbeg occupa la ville de Sati (Sapa) et beaucoup d'autres localites. Bien qu'il eut enleve ces places aux Turcs, il se montra dispose a les ceder a la republique de Venise.” 
  14. ^ Noli, Fan Stylian (1947). George Castroiti Scanderbeg (1405-1468) (na jeziku: engleski). International Universities Press. str. 65. Pristupljeno 20. 10. 2019. „After the death of Alphonse V rapprochement with Venice became a necessity. It came very slowly and painfully. In 1459 he returned the fortress of Sati to the Venetians though he had conquered it from the Turks.” 
  15. ^ Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka (na jeziku: srpski). Srpska književna zadruga. str. 378. Pristupljeno 20. 10. 2019. „Kada je Leka porušio tvrđavu Sati pre nego što će je predati Mlečanima, Skenderbeg je zauzeo grad i sela po njegovoj okolini, potisnuvši odatle Leku.” 
  16. ^ Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913 (na jeziku: engleski). I.B.Tauris. str. 30. ISBN 9781845112875. Pristupljeno 20. 10. 2019. 
  17. ^ Lellio, Anna Di (2006). The Case for Kosova: Passage to Independence (na jeziku: engleski). Anthem Press. str. 181. ISBN 9780857287120. Pristupljeno 20. 10. 2019. „The first version of the kanun to be codified was based on the ethnographic work by an Albanian Franciscan priest by the name of Shtjefën Gjeçovi. Students of Albanian history and society sometimes refer to Gjeçovi's rendition as if it is the...” 
  18. ^ Waal, Clarissa De (2005). Albania Today: A Portrait of Post-communist Turbulence (na jeziku: engleski). I.B.Tauris. str. 72. ISBN 9781850438595. Pristupljeno 20. 10. 2019. 
  19. ^ Cook, Bernard A. (2001). Europe Since 1945: An Encyclopedia (na jeziku: engleski). Taylor & Francis. str. 22. ISBN 9780815340577. Pristupljeno 20. 10. 2019. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Elsie, Robert (2004). Historical Dictionary of Kosova (na jeziku: engleski). Scarecrow Press. str. 91. ISBN 9780810853096. Pristupljeno 20. 10. 2019. „... little-known and somewhat mysterious figure thought to have been a fifteenth-century prince” 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Лека_Дукађин&oldid=25920177”