Materinsko udruženje

Ugledni beogradski ženski lekar Jovan Jovanović, izneo je 4. decembra 1906. godine u jednom krugu beogradskih gospođa svoju ideju o osnivanju za osnivanje jednog privatnog društva, koje bi se bavilo fizičkom i moralnom zaštitom odojčadi i male dece.^[1] Prvi sastanak osnivača Materinskog udruženja otvorila je cenjena socijalna radnica Sara Karamarković i tom prilikom istakla humanu i nacionalnu dužnost žena da pomognu nejakoj deci.^[1] Sara Karamarković bila je i prva predsednica udruženja, a Draga Ljočić prva potpredsednica. Osim njih ovom osnivačkom sastanku prisustvovale su i Jelena Riznić, Jela Stokić, Mileva Barlovac,Mileva Dževairović, Mila Jovanović, Naca Stefanović, Sofija Lj.Ivanović, Smilja B. Ristić i Hristina Jovanović.^[2]

Prvi dom Materinkog udruženja otvoren je 15. januara 1907. godine u Studeničkoj ulici broj 34 u Beogradu. Nedugo potom dom je preseljen u Resavsku ulicu broj 90, u zgradu koju je mitropolit ustupio pod kiriju udruženju. Ovaj dom će već te godine imati 42 deteta, iako je bio spreman za dosta manji broj. U javnosti je ovo udruženje glasno kritikovano, sa obrazloženjem da se tako širi nemoral, pošto su većina štićenica i štićenika bila vanbračna deca. Zahvaljujući velikom ugledu koji je Draga Ljočić uživala,ona je uspela da se izbori i dobije zgradu gde su nezbrinuta deca smeštana,takođe se izborila da Udruženje dobije izvesnu materijalnu podršku od Beogradske opštine. Odnos javnosti se prema ovom udruženju i njihovimštićenicima promenio kada je pokroviteljica društva postala princeza Jelena Karađorđević, ćerka kralja Petra I.^[2] Pored pomoći opštine,društvo je dobijalo i stalnu godišnju pomoć od Sanitetskog odeljenja Ministarstva unutrašnjih dela. Rad društva je pomagalo i Srpsko društvo Crvenog krsta, kao i brojni pojedinci, naročito beogradski trgovci. Na žalost, rad društva je bio ograničen samo na Beograd, pa se u unutrašnjosti malo ko brinuo za nezbrinutu i napuštenu decu.^[2]

Posle Prvog svetskog rata uprava ovog društva uspela je da sagradi vlastiti dom na uglu ulica Kralja Milutina i Vojvode Milenka u Beogradu. Zidanje su omogućili kraljevska porodica, zatim i opština grada Beograda, kao i mnogi dobrotvori i prijatelji društva. Novi dom je svečano osvećen i otvoren 4. decembra 1925. godine.^[1] Da bi se omogućilo otplaćivanje duga Hipotekarnoj banci, društvo je drugi sprat ovog doma izdalo pod kiriju Državnoj zubnoj poliklinici. Kasnije je nađena mogućnost, uz pomoć države i beogradske opštine, da se i taj deo zgrade adaptira za potrebe udruženja i samim tim broj dece i majki, koje je dom mogao da primi, se znatno povećao. Dom je zidan tako da odgovara zahtevima moderne higijene i da zadovolji sve potrebe štićenika. To se jako brzo odrazilo na smanjenu smrtnost dece, koja je 1925. godine iznosila 30%, dok je 1930. godine bila 5%.^[1]

U administrativnom pogedu Dom je bio autonomna ustanova, uprava Materinskog udruženja je na saradnju pozvala i Ministarstvo socijalne politike i narodnog zdravlja, kao i Opštinu grada Beograda. Na taj način formiran je Izvršni odbor koji upravlja Domom preko upravnika. Članove Izvršnog odbora birali su uprava Materinskog udruženja od svojih članica, Ministarstvo socijalne politike i narodnog zdravlja i Opština grada Beograda. Predsednica Materinsog udruženja je ujedno i predsednica Izvršnog odbora.^[1]

Deca koja se primaju u Dom[uredi | uredi izvor]

Kriterijumi za primanje dece su jako storgi, pre svega što je sama ustanova bila ograničenih mogućnosti, tako da je Dom bio opcija samo za zaista ugroženu decu i majke. Odojčad bez majke mogla su biti primljena samo u sledećim slučajevima^[1]:

Nahodčad
novorođenčad i odojčad u prvim mesecima, kojima je umrla majka, a nemaju nikoga da ih neguje i hrani
novorođenčad iz tuberkulozne sredine, koja se samo primanjem u Dom mogu sačuvati od infekcije
odojčad kojima se majka razbolela, a nemaju nikoga da ih neguje i hrani, dok im majka ozdravi
veštački hranjena odojčad, kod kojih se poremećaj ishrane i varenja mogu savladati ambulantno
novorođenčad u prvim mesecima, koji zbog slabosti trebaju posebnu negu i stalni lekarski nadzor
zlostavljana, zapuštena ili iz ma kojih razloga ugrožena, veštački hranjena odojčad

Mala deca najviše do navršetka treće godine života primaju se u dom samo u izuzetnim slučajevima, kada ne postoji nikava druga alternativa.

Uslovi prijema dece sa majkom dojiljom[uredi | uredi izvor]

Odojčad sa majkom dojiljom primaju se u sledećim slučajevima^[1]:

ukoliko majka posle izlaska iz porodilišta nema krov nad glavom ni sredstva za izdržavanje sebe i deteta. Cilj ovakvog primanja je da se detetu u prvim mesecima života osigura majčino mleko i veza sa majkom, kako bi se međusobno povezali i dete postalo zdravo i jako
ako je dojenje ma iz kog razloga otežano, a teškoća se ne može savldati ambulantno
ako je iz bilo kog razloga ugroženo dojenje, a detetu je još neophodno i može se osigurati samo primanjem majke sa detetom u Dom

Boravak majke sa detetom u Domu bio je višestruko koristan, mnoge majke koje nisu u početku želele dete, u Domu se zbližavaju sa njim i zavole ga, radom u domaćinstvu majke su mogle dosta toga naučiti i vrlo često zaraditi. Takođe, dajući svoje mleko deci koja su bez majke, spasavale su život toj deci i omogućavale da ojačaju i budu zdrava.

Deca koja ne mogu biti primljena u dom[uredi | uredi izvor]

Dete koje roditelji žele predati u Dom samo radi vlastitog komoditeta, bez ikakve potrebe
dete koje se može zbrinuti u otvorenoj ili poluotvorenoj zaštiti u vlastitoj ili tuđoj porodici ili obdaništu, ili koje je tamo već dovoljno zbrinuto
dete čija je majka zdrava i želi da ga se oslobodi iz bilo kog razloga
dete ili majka sa zaraznom bolešću, takve prirode da bi se ugrozili ostali štićenici
dete ili majke kojima Dom ne može da pruži odgovarajuće uslove i negu
kada su mesta u Domu već popunjena
ni jedna žena, sa ili bez deteta, ne može se primiti u Dom samo da bi bila dojilja drugoj deci

Odlučivati o tome koje dete i majka će biti primljeno nije bio lak posao, posebno kada su mesta u Domu bila popunjena. Izbor dece de vršio po sledećim principima:

dete koje je van zavoda u većoj opasnosti, primiće se pre nego ono manje ugroženo
dete za koje je više verovatno da će primanjem u dom biti obezbeđeno i za dalju budućnost, a ne samo tokom boravka u Domu
dete čija je indikacija za primnje u Dom dokumentovana ima prednost u odnosu na dete čija nije
ukoliko su svi uslovi jednaki deca se primaju po redu, kako su i prijavljena za prijem.^[1]

Platežna mesta u domu[uredi | uredi izvor]

Posle proširenja doma rezervisano je i nekoliko mesta koja su se plaćala, i to iz dva razloga^[1].

Mnoge javne i privatne ustanove želele su da snose bar deo troškva za izdržavanje deteta u Domu kada ga tamo upućuju. Mnogi roditelji, čijem se detetu mogao spasiti život samo primanjem u Dom na izvesno vreme, rado snose sve ili bar deo troškova
Dom sam nije imao toliko sredstava da bi se u njemu mogao izdržavati puni broj dece.

Dve trećine mesta u Domu bila su besplatna i namenjena najsiromašnijoj deci, dok je jedna trećina bila platežna. Cifra koja se plaćala bila je 30 dinara za jedan dan i ista je cena bila ukoliko bi dete bilo samo, kao i ako je i majka primljena sa njim. Državne i druge institucije plaćale su polovinu za svoje štićenike, ukoliko bi sva besplatna mesta bila popunjena. Sa decom imućnijih roditelja, koji su u mogućnosti isplatiti pun trošak za boravak, ne mogu se popuniti više od jedne trećine svih platežnih mesta. Platežna i besplatna deca nisu se ni po jednom kriterijumu delila u Domu i bila su potpuno jednaka u svim pravima i privilegijama.

Otpuštanje dece iz doma[uredi | uredi izvor]

Otuštanje dece iz Doma nije bio ništa lakši posao od njihovog prijema. Preranim otpuštanjem deteta moglo se ugroziti sve do tada postignuto u Domu, a sa druge strane nije bilo pošteo prema ostaloj deci ukoliko bi se neko dete zadržavalo duže, a njegove potrebe se mogu zadovoljiti i van ustanove. Tako su se za otpuštanje dece iz Doma koristili sledeći principi^[1]:

kada prestanu važiti uzroci zbog kojih je dete bilo primljeno
kada prođe određeno vreme na koje je dete bilo primljeno, što se ustanovljavalo prilikom prijema
kada se ustanovi da uzroci zbog kojih je dete bili primljeno nisu postojali
kada se nađu povoljniji uslovi za dete i van ustanove
kada je onaj koji je dužan da plaća za dete zaostao sa plaćanjem za jedan mesec
kada se majka ili dete razbole od bolesti, koja se ne može lečiti u samom Domu, a može biti štetna po druge štićenike. U ovakvom slučaju šalju se u odgovrajuću bolnicu.
kada majka svojim ponašanjem ugrožava rad ili higijenu u ustanovi, ili se protivi pravilniku, odredbama kućnog reda ili naredbama lekara
u svakom slučaju kada dete napuni tri godine

Majka doilja se otpušta zajedno sa detetom, a dete se neretko moglo zadržati i po otpuštanju majke, ukoliko bi zdravstveni razlozi to nalagali. Decu koja su bez roditelja preuzimaju druge stručne ustanove i brinu se dalje o njima.^[1]