Mitridat II od Partije
| Mitridat II od Partije | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | verovatno ne posle 140. p. n. e. |
| Mesto rođenja | Nisa, Partsko carstvo |
| Datum smrti | 88. p. n. e. |
| Mesto smrti | Ktesifon, Partsko carstvo |
| Religija | zoroastrizam |
| Porodica | |
| Roditelji | Artaban I |
| Dinastija | Arsakidi |
| kralj Partije | |
| Period | 124—88. p. n. e. |
| Prethodnik | Artaban I |
| Naslednik | Gotarz I |
Mitridat II (grč. Μιθριδάτης, par. 𐭌𐭄𐭓𐭃𐭕 Mihrdāt; Nisa, verovatno ne posle 140. p. n. e. — Ktesifon, oko 88. p. n. e.), poznat kao Mitridat II Veliki,[1] bio je kralj Partije od 124. p. n. e. do oko 88. p. n. e. Tokom njegove vladavine pobeđeni su spoljni neprijatelji: nomadska plemena koja su ugrožavala carstvo više od deset godina i Jermenija koja je stavljena pod vrhovnu vlast Partije. Takođe, uspostavljeni su diplomatski odnosi sa Kinom koji su doveli do stvaranja Puta svile, koji će Partskom carstvu doneti vekovni prosperitet. Usled svega ovoga, njegova vladavina je ostala upamćena kao zlatno doba Partije. Tokom Mitridatove vladavine ostvareni su i prvi direktni kontakti sa Rimom.
Poreklo i vladavina
[uredi | uredi izvor]Mitridat je rođen u Nisi kao sin Artabana,[1] tada još uvek samo princa iz dinastije Arsakida. Odlučne vojne intervencije koje je preduzeo Mitridat na početku svoje vladavine ukazuju na to da je punoletan preuzeo partski presto, tako da je najverovatnije rođen pre 140. p. n. e. kada se na prestolu nalazio njegov stric Mitridat I. Na prestolu je nasledio svog oca posle njegove pogibije 124. p. n. e. u borbi protiv nomadskih plemena koja su upadala na teritoriju carstva.
Mitridat je na samom početku vladavine pobedio ista ta plemena, osvetivši se za poraze koje su od njih trpeli njegovi prethodnici Artaban i Fraat II. Ove pobede su bile naročito značajne jer su obezbedile carstvu mir i duži period stabilnosti. Kralj se potom okrenuo Jermeniji i napao njenog kralja Artavazda.[1] Jermenija je bila primorana da prizna vrhovnu vlast Partije, a njenog princa Tigrana Mitridat je uzeo za taoca. Izgleda da je Mitridat pri kraju svoje vladavine ušao u sukob i sa Seleukidskim carstvom. Josif Flavije beleži da su Parćani napali izvesnu kraljicu Laodiku, u čiju je odbranu stao seleukidski kralj Antioh X Euseb, koji je u borbi bio zarobljen ili je poginuo. Jevsevije Kesarijski, sa druge strane, govori da je Mitridat Antiohu pružio utočište, pošto je on bio poražen u građanskom ratu.
Mitridat je hvaljen zbog svoje hrabrosti i uspešnih vojnih pohoda kod Justina.[1] Međutim, izgleda da je Mitridat najveći deo vladavine posvetio konsolidaciji carstva, poput svog strica Mitridata I. Posledica njegove politike bila je ta da su granice carstva ostale relativno stabilne u toku naredna tri veka.[2] Od 108. p. n. e. Mitridat je počeo redovno da koristi titulu velikog kralja, koju će koristiti svi naredni vladari Partskog carstva.
Odnosi sa Kinom
[uredi | uredi izvor]U trenutku Mitridatovog stupanja na presto Kina dinastije Han već je bila upoznata sa postojanjem Partskog carstva, koje je tamo nazivano Ansi. To je bila posledica delovanja Džang Ćena, koji je kao carev izaslanik putovao srednjom Azijom od 138. p. n. e. do 126. p. n. e.[3][4] Džang Ćen je temeljno proučio partsku državu, društvo, geografiju, proizvodnju i običaje i po povratku je cara Vua izvestio o svemu što je saznao. Godine 119. p. n. e. Džang Ćen je sa velikom pratnjom ponovo bio poslat u srednju Aziju. U se nalazilo više od 300 čuvara i izaslanika sa akreditivima, od kojih je svako ponaosob bio je snabdeven sa dva konja, a pratilo ih je i veliko krdo volova i stado ovaca. Ova delegacija posetila je i Mitridata, koji je, kada je ona krenula nazad, u znak poštovanja prema caru poslao i svoje izaslanike u Čangan, prestonicu Hana.[4]
Džang Ćenova putovanja bila su uvertira u nastanak Puta svile, mreže puteva koji su počinjali u carstvu dinastije Zapadni Han i završavali se u Partskom carstvu.[5][6] Kada su otvoreni ovi putevi, dvor Hana je slao pet ili šest delegacija, a možda čak i više od 10 delegacija godišnje u Partiju. Svaka delegacija sastojala se od više stotina članova. Čak su i manje delegacije imale više od stotinu članova. Odlazak i povratak ovih delegacija trajao je do osam ili devet godina. Delegati su u Partiju nosili sirovu i prerađenu svilu, lakovanu robu i predmete od gvožđa, donosili su tehnologiju livenja gvožđa i metode kopanja bunara. Parćani su u Kinu slali rasne konje, kamile, začine, grožđe, nar, lucerku, susam, krastavac, grašak i orah.[5] Od otvaranja ovog puta, Partsko carstvo je nekoliko stotina bila država sa kojom je Kina imala najveću razmenu.[6]
Prvi kontakti sa Rimom
[uredi | uredi izvor]U drugoj polovini 90-ih p. n. e. kada je Lucije Kornelije Sula, rimski namesnik Kilikije, intervenisao u Kapadokiji i došao do obale Eufrata, posetila ga je parćanska delegacija koju su predvodili Part i Orobaz. Ovo je bio prvi dodir između Rima i Partskog carstva. Parćanska delegacija je prenosila učtive pozdrave kralja Mitridata, uveravajući Sulu i kralja Ariobarzana od Kapadokije u svoje miroljubive namere.[7][8] Međutim, po Plutarhu, Sula se poneo nepristojno i oholo prema Orobazu tako što je stolice rasporedio tako što je sebi zauzeo počasno mesto u sredini, između Ariobarzana i Orobaza, zbog čega je Mitridat dao smaknuti Orobaza po njegovom povratku.[7]
Kraj vladavine
[uredi | uredi izvor]Mitridatov kraj vladavine obavijen je velom tajanstvenosti, jer nedostaju izvori za taj period. Justin se u svom delu posle opisivanja opštih crta Mitridatove vladavine okreće istoriji Jermenije i vraća se pričanju o Partiji tek opisujući dolazak na vlast Oroda II 57. p. n. e.[1][9][10] Sve je prilika da je kralj umro oko 88. p. n. e.[2][11] Njegova smrt izazvala je čitav niz građanskih ratova. Obično se uzima da ga je na prestolu nasledio Gotarz I, koji se borio oko prestola sa Orodom I. Moguće je da su obojica Mitridatovi sinovi. U svakom slučaju, između Mitridatove smrti i 75. p. n. e. došlo je do nove invazije nomada, koji su za kralja postavili Sanatruka, Mitridatovog strica ili brata od strica.
Reference
[uredi | uredi izvor]Literatura
[uredi | uredi izvor]- Plutarh, Usporedni životopisi: Sula (prevod Z. Dukata), Zagreb 1989.
- Marcus Junianus Justinus, Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus: Book XLII
- Plantagenet Samerset Fraj, Istorija sveta, 1980. Beograd: Vuk Karadžić
- Grupa autora, Istorija kineske civilizacije (tom II), 2017. Beograd: Albatros Plus