OŠ „Kralj Milutin” Gračanica
| Osnovna škola „Kralj Milutin“ Gračanica | |
|---|---|
| Tip | osnovna škola |
| Osnovana | 1874. god. |
| Lokacija | Kralja Milutina bb, 38205 Gračanica, Kosovo i Metohija |
| Država |  Srbija |
| Koordinate | 42° 36′ 10″ S; 21° 11′ 43″ I / 42.60280° S; 21.19523° I |
| Direktor | Vladimir Milkić |
Osnovna škola „Kralj Milutin“ u Gračanici jedna je od najstarijih škola na prostoru Kosova i Metohije. Takođe prema brojnosti učenika, među najvećim je srpskim školama na Kosovu i Metohiji.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Početak rada Gračaničke osnovne škole vezuje se sa dolaskom Riste Prizrenca u manastir Gračanica 1759. godine. U početku je to bila manastirska škola, a učitelji su bili sveštenici, potomci Riste Prizrenca, koji su u isto vreme bili i staratelji manastira.[1] Godine 1759. obnovljen je rad manastira Gračanica, pa se ta godina uzima kao početak rada Gračaničke osnovne škole. Od 1874. godine u školu je uvedena svetovna nastava, po ugledu na škole u delu Srbije koji se oslobodio turskog ropstva.[2]
U drugoj polovini 19. veka na Kosovou i Metohiji se odvija proces osavremenjavanja školstva i nastave. U okviru toga procesa otvaraju se svetovne škole najpre u gradovima, a zatim i u većim selima na Kosovu i Metohiji. Otvaranju srpskih svetovnih škola prethodilo je otvaranje turskih svetovnih škola u prvoj polovini 19. veka. U Gračanici je, kao i u drugim mestima, škola otvorena na zahtev građana kod kojih je sve više jačala nacionalna svest i misao o slobodi. Nacionalna svest i misao o slobodi jačali su pod uticajem sve većeg broja Srba koji su odlazili u Srbiju i vraćali se opet na Kosovu i Metohiji. [3]
Škola je bila u krugu manastira, u zgradi koju je podigao pop Aksa posle 1856. godine.[3]
Svetovna škola u Gračanici je počela da radi 1874. godine, a njen prvi učitelj je Stevan Maksimović, dalji potomak Riste Prizrenca. Međutim škola se nalazila i dalje u krugu manastira, sve do 1925. godine. Kontinuitet rada škole je prekidan ratovima kojih je od 1874. do 1995. godine bilo pet. Posle svakog rata škola je počinjala od nule i radila u vrlo teškim uslovima.[1]
U najdužem periodu mira i slobode, od 1944. do 1995. godine. škola je dostigla najviši stepen svoga razvoja. Od četvororazredne prerasla je u osmorazrednu osnovnu školu, školski prostor se uvećao, nastava unapredila, broj učenika višestruko porastao, a u školi je radilo stotinu radnka čija je stručnost bila u skladu sa potrebama savremene osnovne škole.[4]
NATO agresija na Saveznu Republiku Jugoslaviju i rat na Kosovu i Metohiji ostavili su velike posledice na rad škole. Nakon što je otpočelo bombardovanje 24. marta 1999. godine, škola je zatvorena. Bezmalo svakodnevno su bombardovani vojni magacini Vojske Jugoslavije koji su se nalazili nekoliko stotina metara od škole na brdu poznatom kao Zelenika. Načinjena je materijlana šteta školi. Nakon završetka rata, uslovi u kojima je radila škola su bili veoma otežani. Broj učenika u osnovnoj školi se osetno smanjio neposredno nakon rata. Osnovna škola „Kralj Milutin“ je tada prihvatila tri srednje škole koje su izmeštene iz Prištine, Medicinsku, Građevinsko-saobraćajnu i Muzičku školu. Dve godine nakon završetka rata, u prostorijama škole je bio smešten i deo Filozofskog fakulteta Univerziteta u Prištini, studijske grupe za srpski jezik i književnost i engleski jezik i književnost.[5] Zbog veoma otežanog rada škole veoma brzo je deo Filozofskog fakulteta izmešten iz škole, dok su Muzička i Medicinsa škola svoje izmeštanje čekali 16, odnosno 22 godine od završetka rata.[6][7]
Upravitelji i direktori škole[uredi | uredi izvor]
Upravitelji ili direktori škole upravljali su njenim celokupnim poslovanjem. U početku je upravitelj bio organizator nastave, izvodio je nastavu, brinuo o njenom materijalno-finansijskom poslovanju. Kasnije se oslobađa izvođenja nastave, ali na račun toga dodati su mu drugi poslovi koji nisu vezani za nastavu.[8]
Podaci o direktorima ove škole postoje od 1914. godine.[9]
- Janićije Popović 1914 - 1915
- Jovan Dančetović 1919 - 1920
- Jovan Spasić 1921
- Marko Matojčić 1922
- Dragutin Bojić 1923 - 1927
- Vladimir Marjanović 1928 - 1941
- Vladimir Marjanović 1944 - 1946
- Bogoljub Mitić 1946 - 1951
- Jorga Mirić 1952 - 1954
- Branko Savić 1955
- Krsta Krstić 1956 - 1957
- Blagoje Marković 1958 - 1962
- Milonja Rajović 1964 - 1969
- Milan Petković 1970 - 1973
- Ranko Milićević 1973 - 1975
- Dragan Arsić 1976 - 1977
- Borivoje Manić 1978 - 1982
- Ratomir Popović 1982 - 1990
- Gligorije Stojanović 1990 - 2012
- Vladimir Milkić 2012 -
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Prosvetni radnik i direktor ove škole Borivoje Bora Manić je izdao 2004. godine monografiju Gračanička osnovna škola, delo u kojem je sažeta istorija škole od 1759. do 2004. godine. Pisanje monogorafije je započeo sa svojim odlaskom iz škole 1983. godine, a zahvaljujući velikoj arhivskoj građi koju je posedovao. Za dan proslave 120-to godišnjice rada škole 1995. godine poklonio je Organizacionom odboru proslave delove rukopisa monografije koji su objavljeni u Letopisu gračaničkom koji je štampan povodom jubileja.[1]
Ova monografija predstavlja značajan izvor i svedočanstvo rada i funkcionisanja osnovne škole u Gračanici, kao i značajnih istorijskih događaja vezanih za samo naselje Gračanicu sa okolinom.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Manić & 2004., str. 3.
- ^ Manić & 2004., str. 583 - 584.
- ^ a b Manić & 2004., str. 16.
- ^ Manić & 2004., str. 4.
- ^ Manić & 2004., str. 509-510.
- ^ „LJUBAV PREMA MUZICI NE ZNA ZA KILOMETRE: Srednja muzička škola "Stevan Mokranjac" u Lapljem selu na KiM, decenijama je rasadnik mladih talenata”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-12-05.
- ^ „Srednjoškolski centar u Lapljem Selu počeo sa radom”. RTKlive.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-05.
- ^ Manić & 2004., str. 334.
- ^ Manić & 2004., str. 334 - 335.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Manić, Borivoje V. (2004). Gračanička osnovna škola 1759 - 2004. Gračanica: Osnovna škola „Kralj Milutin” Gračanica, Dom kulture „Gračanica”. ISBN 86-85261-01-5. OCLC 162330394.