Operacija Volovska glava
| Operacija Volovska Glava | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Severnoafričkog fronta | |||||||
.jpg) Nemački tenk Tigar u Tunisu, 1943. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Ujedinjeno Kraljevstvo Slobodna Francuska |
 Nemačka Italija | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Kenet Anderson Čarls Alfri |
Hans Jirgen fon Arnim Rudolf Lang | ||||||
| Jačina | |||||||
| britanski 5. korpus | nemački Korpus Veber | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
|
4.200 (2.300 zarobljeno) 16 tenkova 31 top 40 vozila |
4.500 (2.200 zarobljeno) 71 tenk 60 vozila | ||||||
Operacija Volovska Glava (Unternehmen Ochsenkopf) poznata i kao Bitka kod Sidi Nsira, ili bitka za Hunts Gap bila je ofanzivna operacija Osovine u severoistočnom Tunisu od 26. februara do 4. marta 1943. godine, tokom kampanje u Tunisu u Drugom svetskom ratu. Napad i pomoćna operacija Unternehmen Ausladung imali su za cilj da osvoje Međez el Bab, Beja, El Arousa, Đebelom Abiod i poziciju poznatu kao Hunt's Gap, između Britanske Prve armije i osovinske Grupe armija Afrika (Heeresgruppe Afrika/Gruppo d'Armate Africa). Ofanziva je osvojila neke ciljeve, ali nijedan od ambicioznijih ciljeva nije postignut pre nego što je operacija otkazana, zbog rastućih gubitaka pešadije i tenkova, posebno teških Tigrova. Operacija Volovska Glava je poslednja velika ofanziva Osovine i 5. oklopne armije do konačne savezničke ofanzive u aprilu i maju, koja je okupirala Tunis i zarobila preživelih 250.000 trupa Osovine.
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Američke i britanske snage pristale su na nekoliko tačaka duž obale francuskog Maroka i Alžira 8. novembra 1942. godine, tokom operacije Baklja. Ovo je došlo samo nekoliko dana nakon prodora Britanske Osme armije (general-potpukovnik Sir Bernard Montgomeri) nakon Druge bitke kod El Alameina. Kao odgovor, nemačke i italijanske trupe su prebačene sa Sicilije da okupiraju Tunis, jedno od retkih lako odbranjivih područja Severne Afrike i jednu noć plovidbe iz baza na Siciliji. Ovaj kratki prolaz je veoma otežao savezničkim brodovima da presretnu transporte Osovine, dok je vazdušno presretanje jednako otežano, jer je najbliža aerodromska baza Saveznika Tunisu, na Malti, bila daleko više od 320 km.[1]
Trka za Tunis u novembru i decembru 1942. je termin za pokušaj Saveznika da se do Tunisa dođe pre dolaska njemačkih i italijanski pojačanja. Zbog loših putnih i železničkih komunikacija, mogao je biti prebačen samo mali deo savezničke vojske, veličine jedne divizije, a na odličnom odbrambenom terenu mali broj nemačkih i italijanskih trupa bio je dovoljan da porazi taj pokušaj. Jačanje savezničkih snaga nastavljeno je, više aviona je postalo dostupno i izgrađeni su novi aerodromi u istočnom Alžiru i Tunisu. Saveznici su smanjili protok vojnika i opreme Osovine u Tunis i Bizertu, ali značajna sila Osovine već je bila iskrcana.[2]
Dana 23. januara 1943. Osma armija je zauzela Tripoli, glavnu bazu snabdevanja Ervina Romela. Romel je planirao za to, prebacivši svoju liniju snabdevanja u Tunis i nameravajući da blokira južni pristup Tunisu, iz Tripolija, u Gabesu.[3]
Savezničke snage su već prešle planine Atlas i postavile isturenu bazu na Faidu, u podnožju istočnog kraka planina, izvrsnu poziciju da prodru na obalu, odseku snage Osovine u južnom Tunisu od snaga dalje na severu, i prekinu liniju snabdevanja Tunisa.[4]
Uvod[uredi | uredi izvor]
Nakon Druge bitke kod El Alameina Ervin Romel je napravio planove da se snage Osovine povuku preko Libije i da se ukopaju ispred starih francuskih utvrđenja linije Maret. Snage Osovine bi kontrolisale dva prirodna ulaza u Tunis na severu i jugu, sa lako odbranjivim planinskim prolazima između njih. Deo 2. korpusa SAD prešao je u Tunis kroz prolaze na planinama Atlas iz Alžira, kontrolišući unutrašnjost trougla koji su formirale planine. Njihov položaj podstakao je mogućnost prodora istočno prema Sfaksu na obali, kako bi od Arnimovih snaga na severu oko Tunisa odsekli Prvu italijansku armiju u Maretu.
Ofanziva Osovine na severu[uredi | uredi izvor]
Romelove oklopne snage nanele su u februaru 1943. težak poraz američkom 2. korpusu u bitkama kod Sidi Bou Zida i Kaserinskog prolaza. 22. februara Romel i Keselring, suočeni sa ojačavanjem savezničke odbrane i vestima da su vodeći elementi Osme armije konačno stigli do Medenina, samo nekoliko kilometara od linije Maret, odlučili su da prekinu napad na severu Tunisa i povuku se na jug radi podrške odbrani Mareta, nadajući se da je napad kod Kaserina izazvao dovoljno štete kako bi sprečio bilo kakvu ofanzivnu akciju sa zapada.[5]
Planovi Osovine[uredi | uredi izvor]
Dana 26. februara, Arnim je, pogrešno verujući da su Kaserinske borbe primorale saveznike da oslabe sever s ciljem pojačavanja juga, pokrenuo "Unternehmen Ochsenkopf" (Operacija Volovska Glava) pod komandom generala Vebera protiv savezničkog 5. korpusa, na širokom frontu.[6] Glavne napade izveo je Korpus Veber koji je imao 334. pešadijsku diviziju, novopridošle elemente divizije Herman Gering i deo 10. oklopne divizije koji nije bio uključen u Unternehmen Frühlingswind (Operacija Prolećni Vetar). Veberov odred imao je da napreduje u tri grupe, ili roga, u obliku volovske glave: centralna grupa na zapad prema Međez el Babu; severni rog, sa većinom tenkova, drumom od Mateura da zauzme Beju (oko 40 km zapadno od Međeza), a južni rog da izvrši obuhvatni manevar prko El Arouse do Gafura (40 km južno od Međeza). Severni bok Veberovog korpusa trebalo je da zaštiti improvizovana divizija Mantojfel koja bi napredovala ka zapadu -Operation Ausladung (Operacija Iskrcavanje)- i potisnula saveznike sa isturenih položaja nasuprot Grin Hilu i stanici Jefna.[7]Operacije bi primorale saveznike da se povuku i odlože dalje napredovanje, dok je Romel pripremio napad 1. Italijanske armije (bivše nemačko-italijanske Oklopne armije) iz linije Maret protiv Osme armije. [8][9]
Operacija Iskrcavanje[uredi | uredi izvor]
Cilj operacije Iskrcavanje (Operation Ausladung), započete 26. februara, je bio da preuzme kontrolu nad vitalnim gradom Džebel Abiod. Ovaj napad divizije Mantojfel (sa elitnim pukom nemačkih padobranaca i 10. pukom italijanskih strelaca[10]), uz podršku Luftvafe, postigao je dobar napredak na slabo branjenim brežuljcima između Kap Serata na obali i železničkog grada Seđenane koje su držali slabo opremljeni Slobodni Francuzi. Francuzi su uspeli da odbiju italijanski napad, ali su onda pregaženi i mnogi su zarobljeni.[11]. Skupi, ali uspešni kontranapadi od 27. februara do 1. marta, od strane britanske 139. pešadijske brigade (iz 46. pešadijske divizije), Komandosa br. 1 i britanske artiljerije usporili su napredovanje Osovine[10], ali je Britancima nedostajala vazdušna podrška, i imali su malo artiljerijske municije nakon bitke za Kaserinski prolaz.[12][11][13] 2. marta, kontranapad Duramske lake pešadije (DLP) bio je skup neuspeh i bataljon je povučen u šumovitu oblast izvan Seđenana; više nemačkih napada na Seđenane tog dana i sledećeg je odbijeno.[10] Kontranapad jednog bataljona Kraljevskog Linkolnširskog puka, DLP i tenkova Čerčil Severno-irskog konjičkog puka odbacio je Nemce u odlučnoj borbi.
Povlačenje francuskih bataljona u području Međeza da se pridruže 19. korpusu, ostavilo je malo otpora nemačkoj okupaciji bregova iznad grada, koji je ostao u opasnom "džepu".[14] Zbog toga su Britanci napustili Seđenane 4. marta, a 139. pešadijska brigada polako je potisnuta u naredne tri nedelje oko 24 km prema Džebel Abiodu.
Operacija Volovska Glava[uredi | uredi izvor]
Severni rog[uredi | uredi izvor]
Nemačka Oklopna grupa Lang (pukovnik Rudolf Lang) u severnom sektoru imala je 77 tenkova, uključujući i dvadeset Tigrova (501. bataljon teških tenkova) i motorizovanu pešadiju iz 10. oklopne divizije. Ostatak 10. oklopne divizije imao je da napadne kada se ciljevi postignu i napreduje zapad, oko 40 km južno od Medjeza.[8]
Sidi Nsir[uredi | uredi izvor]
Napad Oklopne grupe Lang, 26. februara, zadržale su ceo dan kod Sidi Nsira i Hempširske farme ukopane britanske snage (mali odred artiljerije i bataljon Hempširskog puka), pre nego što su savladane. Procenjeno je da su Nemci napali sa 13 pešadijskih bataljona (oko 13.000 ljudi), uz podršku dve divizije (oko 30.000 ljudi) na severnom frontu.[15] Na britanskoj strani, kada je počela bitka, bilo je devet oficira i 121 vojnik sa 8 topova od 25 funti; devet ljudi je stiglo do britanskih linija, od kojih je sedam ranjeno.[16] Nemci su izgubili 14 tenkova.[17]
Hunt’s Gap[uredi | uredi izvor]
Ovo kašnjenje je bilo kritično i kao rezultat toga britanska vojska uspela je da pripremi zasedu kod Hunts Gap-a (područje između Međeza i oko 24 km severoistočno od Beje).[18] 28-29. februara poslednji napad Langove već osakaćene vojske je u Hunts Gapu zaustavljen od strane britanske 128. pešadijske brigade (iz 46. pešadijske divizije) sa znatnom artiljerijom (72 topa od 25 funti i 15 od 140 mm[19]), vazdušnom podrškom RAF-a i dva eskadrona tenkova Čerčil iz Severno-irskog konjičkog puka.[13]
Nemačko povlačenje[uredi | uredi izvor]
Dana 2. marta, Nemci su se povukli, izgubili su preko četrdeset tenkova i skoro šezdeset drugih oklopnih vozila; dva od četiri nemačka pešadijska bataljona bili su zarobljeni, pored ubijenih i ranjenih.[20][21] Mnogi zarobljenici su bili sa Istočnog fronta i tvrdili da nikada nisu doživeli takvu težinu bombardovanja.[22] Ofanziva nije uspela da postigne glavne ciljeve i Arnim je odustao od daljeg napada.[19]
Južni rog[uredi | uredi izvor]
Južni rog operacije vodila je Borbena grupa Audorf (Kampfgruppe Audorff) sa padobranom divizijom Herman Gering, 334. pešadijskom divizijom i podrškom oklopnih bataljona.[23] Dana 25. februara Borbena grupa Audorf je napredovala zapadno prema Međez el Babu, ali britanska improvizovana jedinica, divizija Y (139. irska brigada, mešoviti odred gardista, komandosa i padobranaca i jedan eskadron tenkova Čerčil [24]) je uspela da odbije južni napad. [25]
Nemački napad[uredi | uredi izvor]
Britanski položaji Tally Ho (raskrsnica) i Fort MacGregor (brežuljak), i Džebel Đafa (francuski) osvojeni su u prvom naletu nemačkih padobranaca[26][27], ali su sutradan potisnuti od Britanaca podržanih teškom artiljerijom.[27][26]
El Arousa[uredi | uredi izvor]
Kod El Arouse, dva bataljona nemačkih padobranaca i četa tenkova odbijeni su od jednog eskadrona tenkova Čerčil sa teškim gubicima: Nemci su izgubili 7 tenkova (Pancer IV i Pancer III) u zamenu za samo jedan britanski tenk.[24][28][29]
Steamroller' Farm[uredi | uredi izvor]
Dana 28. februara, na uzvišici pod nazivom 'Steamroller' Farm, jedan eskadron tenkova Čerčil i četa gardista napali su na dva bataljona nemačkih padobranaca sa artiljerijom: eskadron je izgubio 5 tenkova, ali su dva preostala (pod komandom poručnika J. C. Rentona) pregazila PT topove i uništila celu nemačku transportnu kolonu.[30] Dva britanska tenka uništila su 10 PT topova, 25 kamiona, dva Pancera III i skoro 200 nemačkih vojnika, što je izazvalo povlačenje celog puka Herman Gering.[30][31]
Borba je trajala do 5. marta i u strašnim vremenskim uslovima operaciju je otkazao Arnim.[32]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Neuspeh je koštao Osovinu teških gubitaka u pešadiji, kao i tenkovima, posebno gubitak mnogih teških tenkova Tigar.[25] Ochsenkopf je bila poslednja veća ofanziva nemačke 5. oklopne armije.[33]
Analiza[uredi | uredi izvor]
Veber je naredio Langu da se vrati na odbrambene položaje, a Romel je bio potrešen kada je čuo da je 19 Tigrova uništeno.[34][35] Major Hans-Georg Lueder, komandant Teškog tenkovskog bataljona 501 bio je teško ranjen i odred je izgubio toliko tenkova da je prestao da bude efikasna borbena jedinica.[36][37][38] Nijedan od operativnih ciljeva Osovine nije ispunjen, uprkos tome što su na zapadu osvojeni neki položaji, a bitka je naterala Nemce da izgube inicijativu; u najboljem slučaju, samo su malo odložili ofanzivu saveznika.[39] Divizije potrebne za napad 1. Italijanske armije na Osmu armiju, zakasnile su nedelju dana zbog neuspeha Operacije Volovska Glava, i bitka kod Medenina je bila skup neuspeh.[40][41] Alfri je unapređen u general-majora 9. marta.[42] Uspeh Osovine bi značio gubitak Beje i povlačenje savezničke linije duž severnog sektora, uključujući i povlačenje iz Međez el Baba, što bi produžilo kampanju i omelo savezničke planove za invaziju na Siciliju.[35]
Gubici[uredi | uredi izvor]
Nemci su izgubili 71 tenk (skoro 90%) i 60 drugih vozila je uništeno ili zarobljeno.[43] Tigrovi su stekli lošu reputaciju među svojim posadama, da se lako zaglibe po vlažnom vremenu zbog svoje težine. Nemci su izgubili skoro 2.800 žrtava, a još 2.200 ljudi, koji se nisu mogli lako zameniti, bili su zarobljeni. [39] Britanci su pretrpeli 1.800 žrtava i izgubili 2.300 zarobljenika, 16 tenkova, 17 topova, 13 protivtenkovskih topova i 40 drugih vozila.[44]
Kasnije operacije u severnom Tunisu[uredi | uredi izvor]
Dana 25. marta, Aleksander je naredio kontranapad na frontu 5. korpusa, a 28. marta, Anderson je napao sa 46. pešadijskom divizijom, sa 138. i 128. pešadijskom brigadom u rezervi, uz podršku 36. pešadijske brigade, 1. padobranske brigade i francuskih jedinica, uključujući bataljon specijalne marokanske brdske pešadije, artiljeriju dve divizije i armijske rezerve. Za četiri dana uspeo je da povrati sve izgubljene položaje i privede 850 nemačkih i italijanskih zarobljenika.[14] Dana 7. aprila, Anderson je naredio 78. pešadijskoj diviziji da oslobodi put Beja-Međez. Podržani artiljerijom i avijacijom, metodično su napredovali 16 km kroz teške planinske predele u narednih deset dana, očistivši front širine 16 km. 4. pešadijska divizija se pridružila borbama, zauzimajući položaj levo od 78. divizije i napredujući prema Sidi Nsiru.[45]
Ofanziva Osovine na jugu[uredi | uredi izvor]
Dana 6. marta napad nemačkih oklopnih divizija na britansku Osmu armiju odbijen je u bici kod Medenina. Nakon bitke Romel je otišao u Nemačku da zahteva povlačenje snaga Osovine iz Severne Afrike, a za novog zapovednika snaga Osovine u Africi postavljen je Hans Jirgen fon Arnim. Nakon ovog poraza snage Osovine u južnom Tunisu našle su se u defanzivi, i tako je ostalo do kraja kampanje.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Playfair et al. 2004, str. 204.
- ^ Playfair et al. 2004, str. 210.
- ^ Playfair et al. 2004, str. 229.
- ^ Watson 2007, str. 73
- ^ Watson 2007, str. 109–110
- ^ Playfair, str. 326
- ^ Playfair, str. 306
- ^ a b Rolf 2001, str. 152.
- ^ Playfair et al. 2004, str. 306.
- ^ a b v Villahermosa 2010, str. 243–245.
- ^ a b Dunning 2011, str. 109–112.
- ^ Atkinson 2013, str. 399–400.
- ^ a b Playfair, str. 327
- ^ a b Anderson 1946, str. 10.
- ^ Perrett 2012, str. 128, 137.
- ^ Lewin 2012, str. 177.
- ^ Perrett 2012, str. 134.
- ^ Perrett 2012, str. 139–40
- ^ a b Bidwell & Graham 2004, str. 258–259.
- ^ Rolf 2001, str. 154.
- ^ Lewin 2012, str. 180.
- ^ Marshal 1943, str. 88–90.
- ^ Stimpel 1998, str. 134.
- ^ a b Perrett 1993, str. 18–20.
- ^ a b Rolf 2001, str. 152–53
- ^ a b Ford 1999, str. 46–49.
- ^ a b Evans 2012, str. 112–115.
- ^ Flood 2013, str. 547.
- ^ Doherty 1994, str. 43–45.
- ^ a b Rolf 2001, str. 155.
- ^ Crow 1971, str. 85.
- ^ Watson, str. 113
- ^ Windrow, str. 23
- ^ Watson 2007, str. 114.
- ^ a b Perrett 1993, str. 139.
- ^ Schneider 2004, str. 44.
- ^ Williamson & Bujeiro 2005, str. 28.
- ^ NIH 2015.
- ^ a b Atkinson 2013, str. 407–408.
- ^ Mitcham 2010, str. 117–118.
- ^ Watson 2007, str. 119.
- ^ Anderson 1946, str. 1,351.
- ^ Atkinson 2013, str. 408.
- ^ Coggins 1980, str. 134.
- ^ Anderson 1946, str. 11.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Atkinson, Rick (2013). An Army At Dawn: The War in North Africa, 1942–1943. The Liberation Trilogy. I. London: Hachette UK. ISBN 978-1-40552-727-9.
- Bidwell, Dominick; Graham, Dominick (2004). Fire Power: The British Army Weapons & Theories of War 1904–1945. Barnsley: Pen and Sword. ISBN 978-1-84415-216-2.
- Coggins, Jack (1980). The Campaign for North Africa. New York: Doubleday. ISBN 978-0-38504-351-9.
- Crow, Duncan, ur. (1971). British and Commonwealth AFVs, 1940–46. Armoured Fighting Vehicles of the World. III. Leatherhead: Profile Publications. OCLC 278597.
- Doherty, Richard (1994). Only the Enemy in Front (every Other Beggar Behind–): The Recce Corps at War, 1940–1946. London: Tom Donovan. ISBN 978-1-87108-518-1.
- Dunning, James (2011). When Shall Their Glory Fade: The Stories of the Thirty-Eight Battle Honours of the Army Commandos. London: Frontline Books. ISBN 978-1-84832-597-5.
- Evans, Bryn (2012). With the East Surreys in Tunisia and Italy 1942–1945: Fighting for Every River and Mountain. Philadelphia, PA: Casemate. ISBN 978-1-78337-673-5.
- Ferguson, Gregor (1984). The Paras 1940–84. Elite. I. Oxford: Osprey. ISBN 978-0-85045-573-1.
- Flood, Joe (2013). Unravelling the Code. Raleigh, NC: Lulu.com. ISBN 978-0-99232-810-8.
- Ford, Ken (1999). Battle-axe Division: From Africa to Italy with the 78 Division 1942–45. Stroud: Sutton. ISBN 978-0-75091-893-0.
- Hart, Russell (2001). Clash of Arms: How the Allies Won in Normandy. Boulder, CO: Lynne Rienner. ISBN 978-1-55587-947-1.
- Holland, James (2006). Together We Stand: America, Britain and the Forging of an Alliance. New York: Miramax Books. ISBN 978-1-40135-253-0.
- Howe, G. F. (1991) [1957]. Northwest Africa: Seizing the Initiative in the West. United States Army in World War II: Mediterranean Theatre of Operations (online izd.). Washington: Department of the Army. OCLC 23304011. ISBN 978-0-16-001911-1. Pristupljeno 2. 6. 2015.
- Lewin, Ronald (2012). The War on Land: 1939–45. New York: Random House. ISBN 978-1-44810-412-3.
- Marshal, Howard (1943). Over to Tunis: The Complete Story of the North African Campaign. London: Eyre & Spottiswoode. OCLC 2056845.
- Mitcham, Samuel (2010). Blitzkrieg No Longer. Barnsley: Pen and Sword. ISBN 978-1-84884-302-8.
- Paget, Julian (2000). Second to None: The History of the Coldstream Guards 1650–2000. Philadelphia, PA: Casemate. ISBN 978-1-78337-939-2.
- Perrett, Bryan (1993). Churchill Infantry Tank 1941–51. Oxford: Osprey. ISBN 978-1-85532-297-4.
- Perrett, Bryan (2012). Last Stand: Famous Battles Against The Odds. London: Hachette UK. ISBN 978-1-78022-526-5.
- Playfair, Major-General I. S. O.; Molony, Brigadier C. J. C.; Flynn RN, Captain F. C. & Gleave, Group Captain T. P. (2004) [HMSO 1966]. Butler, J. R. M., ur. The Mediterranean and Middle East: The Destruction of the Axis Forces in Africa. History of the Second World War United Kingdom Military Series. IV. Uckfield, UK: Naval & Military Press. ISBN 978-1-84574-068-9.
- Rolf, David (2001). The Bloody Road to Tunis: Destruction of the Axis Forces in North Africa, November 1942 – May 1943. London: Greenhill Books. ISBN 978-1-85367-445-7.
- Schneider, Wolfgang (2004). Tigers in Combat. I. Mechanicsburg, PA: Stackpole. ISBN 978-0-81173-171-3.
- Stimpel, Hans-Martin (1998). Die deutsche Fallschirmtruppe 1942–1945: Einsätze auf Kriegsschauplätzen im Süden (na jeziku: German). I. Berlin: Mittler E. S. & Sohn. ISBN 978-3-81320-577-0.
- Syron, Mike (2013). Panzerkrieg: The Rise and Fall of Hitler's Tank Divisions. London: Hachette UK. ISBN 978-1-47210-780-0.
- Villahermosa, Gilberto (2010). Hitler's Paratrooper: The Life and Battles of Rudolf Witzig. London: Frontline Books. ISBN 978-1-47380-553-8.
- Watson, Bruce Allen (2007). Exit Rommel: The Tunisian Campaign, 1942–43. Stackpole Military History. Mechanicsburg, PA: Stackpole. ISBN 978-0-8117-3381-6.
- Williamson, Gordon; Bujeiro, Ramiro (2005). Knight's Cross and Oak Leaves Recipients 1941–45. Osprey. ISBN 978-1-84176-642-3.
Članci[uredi | uredi izvor]
- Anderson, Lt.-General Kenneth (1946). „Official despatch by Kenneth Anderson, GOC-in-C First Army covering events in NW Africa, 8 November 1942 – 13 May 1943”. London: London Gazette. ISSN 0374-3721.
