Opidum Trisov
| Opidum Trisov | |
|---|---|
 Pogled iz vazduha na područje opiduma Trisov, i dvorac Divči kamen krajnje desno | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Trisov |
| Opština | Holubov |
| Država |  Češka |
| Vrsta spomenika | opidum |
| Vreme nastanka | 2. ili 1. vek p. n. e. |
| Tip kulturnog dobra | spomenik kulture |
| Vlasnik | Češka Republika |
Opidum Trisov ili Keltski opidum,[1] danas arheološki lokalitet i zaštićeni spomenik kulture Češke Republike, a u momentu gradnje utvrđeno naselje u katastarskoj oblasti Trisov u selu Holubov u okrugu Češki Krumlov. Najverovatni je izgrađeno u periodu između sredine 2. veka pre nove ere – i s kraja 1. veka pre nove ere.
Ovo nekad urbano naselje bilo je najjužniji grad u Češkoj i važna stanica na trgovačkom putu Vltava, kojim se kuhinjska so uvozila sa polja soli u Alpima preko prelaza Višebrod, duž Vltave pored keltskih gradova Nevezice, Hrazani, Zavist i dalje kroz Podkrušnohori do germanskih teritorija.
Zaštita[uredi | uredi izvor]
Ostaci Opidum Trisov zaštićeni su kao spomenik kulture Češke Republike. Na listu kulturnih dobara upisano je 1988. godine pod oznakom č. ÚSKP 35754/3-1252.[1]
Opšte informacije[uredi | uredi izvor]
Opidum (lat. oppidum, mn. oppida) je naziv koji su Rimljani koristili za veća poluurbana ili urbana naselja na području zapadne i srednje Evrope pred kraj metalnog doba. Obično se vezuje za Kelte i njihovu kulturu, ali su ih gradili i susedni narodi. Nakon što se Rimsko carstvo stabilizovalo, izraz je ušao u službenu terminologiju kao administrativno sedište u provincijama.[2]
Opidumi su se obično gradili na vrhovima brežuljaka, odnosno nastajali su od manjih utvrđenja koja bi se kasnije ogradila šancima, palisadom, grudobranom ili kamenim zidom. U unutrašnosti utvrđenja su građene kuće za stanovništvo, odnosno civilni objekti. Kao takvi opidumi su igrali važnu ulogu u postepenoj ubranizaciji srednje Evrope. Rimljani su obično služili kao deo infrastrukture za urbanizaciju i romanizaciju novoosvojenih provincija.
Položaj i razmeštaj[uredi | uredi izvor]
Oppidum se nalazi u južnočeškoj regiji, 13 km jugozapadno od Češke Budejovice, otprilike između železničke stanice u istoimenom selu Trisov i ruševina zamka Divči kamen, u meandru na Vltavi u blizini ušća sa Kremžskы potoka. Najviša tačka grada nalazi se na 551 metru nadmorske visine, odvojena od površine Vltave vrlo strmim prepadom visokim 120 metara. Ovo brdo je bilo veoma pogodno za izgradnju utvrđenog naselja ne samo zbog dobrog strateškog položaja (35 km severno od prevoja Visebroda), već i zbog ležišta grafita i gvozdene rude .
Glavno utvrđenje koje je bilo opasano bedemom sa tri strane pratilo je konfiguraciju terena, i prostiralo se na 26 hektara. Od njega su do danas sačuvane dve linije bedema sa spoljnim rovovima.
Administrativno pripada Holubovovu (češ. Holubov) naseljenom mestu sa administrativnim statusom seoske opštine (češ. obec) u okrugu Češki Krumlov, u Južnočeškom kraju, Češka.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Najstariji dokazi o naseljavanju u okolini Trisova potiču iz bronzanog doba (oko 2200–750. godine p. n. e. ) što dokumentuju nalazi keramičkih posuda, bronzanog oružja i nakita.
U drugoj polovini 2. veka pre nove ere, iznad obala Vltave postojalo je keltsko naselje u obliku brdskog naselja bez ikakvih utvrđenja. Oko 120. p. n. e. započela je gradnja kamenih zidova. Vremenom je naselje raslo i doživelo najveći procvat u 1. veku pre nove ere, kada je ukupna naseljana površina utvrđena zauzimala 26 hektara.
U vreme svog najvećeg procvata Trisov je bio važan regionalni centar, ali nije uživao takav značaj kao drugi opidi (Stradonjice, Zavist, Hrazani); međutim, igrao je važnu ulogu u trgovini na većim daljinama i verskom životu Keltsko društvo. Njegovi stanovnici su se uglavnom fokusirali na zanatsku proizvodnju, a ne na poljoprivredne aktivnosti, što znači da su morali biti manje ili više zavisni od poljoprivrednih naselja u zaleđu opiduma.
Izumiranje[uredi | uredi izvor]
Propast Trisova bila je slična onoj u severnom Hrazaniju: kada u jednom trenutku stanovnici napuštaju naselje i odnose sa sobom gotovo sve sa svojih poseda. Razlog je bio širenje germanskih plemena na češku teritoriju, sa kojom tada napredno keltsko društvo više nije moglo da se suoči. Ovo je potpuno okončalo istoriju grada Trišova.
Izgled utvrđenja i ostalih objekata[uredi | uredi izvor]
B - Južni Akropolj
C - Istočna kapija sa predpristupnim bastionima
D - Zapadna dvostruka kapija, gde se nalazio izvor vode
Utvrđenje[uredi | uredi izvor]
Čitav kraj bio je okružen masivnim utvrđenjem, opremljenim sa dve ulazne kapije. Glavni ulaz u grad nalazio se na zapadnoj, a drugi na istočnoj strani utvrđenja, ali ova kapija nije detaljnije ispitivana. Najveće utvrđenje sagrađeno je na najranjivijem mestu, odnosno na zapadnoj strani. I danas su vidljive dve linije masivnih bedema .
Tip utvrđenja bio je sličan ostalim keltskim oppidumima: glinovito-kameni zid ojačan drvenom rešetkom sa čeonim kamenim zidom sa debelim stubovima u pravilnim razmacima. Međutim, od opida u Češkoj, Trisov najuočljivije otkriva direktnu povezanost sa mediteranskih obrascima gradnje. Kamenje je postavljeno tako da stvara utisak masivnih blokova povećavajući otpor čitavog zida, što je nesumnjivo imalo i psihološki efekat na potencijalne napadače.[3]
Spoljni i unutrašnji zidovi izvedeni su na sličan način. Podnožje, široko oko 7 metara, ojačano je vertikalnim gredama ukopanim u zemlju, koje su međusobno udaljene oko 1,5 metara.
Na vrhu utvrđenja postavljena je drvena palisada, a ispred unutrašnjeg bedema Kelti su iskopali opkop širine 5 metara.
Možda je najzanimljiviji odbrambeni element opiduma 15 do 20 metara širok rov između utvrđenja, koji je bio podeljen niskim poprečnim kamenim zidovima, koji su sprečavali moguće bočno kretanje napadača u prostoru između dve linije zidova.
Ova konstrukcija je i dalje vidljiva u obliku redovno naizmeničnih grebena i žlebova i izvanredna je primerak ove gradnje u Češkoj .
Arheološkim istraživanjima unutar utvrđenja otkrivene su stambene zgrade i radionica za preradu proizvoda od bronze i na terasastim padinama dve akropole (jedinstveni nalaz osmougaonih sakralna građevina sa stubovima) Takođe u centralnom delu unutrašnje površine opiduma, otkrivene su udubljenja i površinske kolibe sa jamama.[3]
Ulazi u grad[uredi | uredi izvor]
- Zapadni ulaz
Zapadni ulaz u grad sasotao se od dva sistem kapije postavljenih jedna iza druge. Jedna kapija nalazila se u unutrašnjem, a druga u spoljnom zidu.
Unutrašnja kapija formirana je unutar kamenog zida na mestu gde se završavao kamenim zid, a koji je odatle pod pravim uglom skretao u unutrašnji deo grada sa obe strane ulaza. Nad tako stvorenim prostorom uzdina je drvena kula sa verovatno dvokrilnom kapijom. Staza unutar dve kapije bila je popločana kamenjem. Kapija u spoljnom delu utvrđenja bila je strukturno zahtevnija: telo zida se koso spuštalo u procep u zidu koji je kapija činila. Ova modifikacija je takođe imala za cilj da zaštititi jedini izvor vode koji je bio dostupan stanovnicima gradu.[3]
Istočna kapija je verovatno bila izgrađena na sličan način kao i unutrašnji deo zapadne kapije, ali su pored nje, bila dva odvojena bastiona. Međutim, kako ovaj deo nije detaljno istražen, podaci o njihovoj izgradnji nisu detaljno poznati.
Akropolj[uredi | uredi izvor]
Čitav utvrđeni opidum ima dva uzvišenja, na kojima su izgrađene dva akropolja, severni i južna.
- Severni akropolj je bio nezavisno utvrđen. Bilo je to neobično osmorougaono svetilište, koje je imalo tlocrt koji su formirale napunjene jame, i odvojeno od okoline drvenom ogradom. O jedinstvenosti ovog mesta svedoči i nalaz dela bronzanog basena koji se na opidumu pojavio kao uvoz iz Italije.
- Južni akropolj je očigledno bio sedište vladajuće klase.[3]
Središnji deo naselja[uredi | uredi izvor]
U sredini su bile razne poljoprivredne i stambene zgrade. O stanogradnji se zna vrlo malo. Prema nekoliko sačuvanih fragmenata i nalaza drugih keltskih naselja - utvrđenja može se zaključiti da su se u Trisovu nalazile stambene zgrade, poluzemljane kuće ili građevine sa kamenim temeljima, koje su se nalazile u blizini utvrđenja. Većinu tih zgrada čini su pomoćne zgrade sa stubičastom konstrukcijom približnih dimenzija 7-9 × 3-4 metra.
Proizvodnja[uredi | uredi izvor]
Proizvodnja rukotvorina dostigla je veoma visok nivo u gradu Tršov. Keramika je rađena na grnčarskom kolu i pečena u vertikalnim grnčarskim pećima sa rešetkom. Najčešće su se proizvodile posude za zajedničku upotrebu, kojima je dodvan grafit, i tako je rađena takozvana grafitna keramika, koja je bila glavna izvozna stavka Trisova.[3] Ova keramika je činila i tri četvrtine arheoloških nalaza keramičkih fragmenata sa oovog područja. Grafitna keramika takođe je mogla da posluži i kao posuda za transport dragocene alpske soli. Iz preostalih nalaza jasno je da je crveno-belo oslikana fina keramika (luksuzna keramika), koja je bila tehnološki i umetnički dragulj tadašnje kulture, takođe bila veoma važna i jako tražena.[4]
Obrada gvođa je postigla izuzetan razvoj. Stvarna proizvodnja gvožđa odvijala se u specijalizovanim radionicama, verovatno van glavnog područja opiduma.
Međutim, kovači su radili unutar opidumu, o čemu svedoče nalazi velikog broja kovačkih alata i kovačke šljake i posebno samih gvozdenih predmeta: raznih vrsta okova i oružja (koplja, vrhovi strela itd.), Nalazi raznih alata ili predmeti za svakodnevnu upotrebu (makaze, britve, sekire, pikovi, kose itd.) kao i nalazi nakita ili delova nošnje (kopče, kopče za kaiševe, zavese itd.).
Svakodnevni izvor zarade za stanovnika Trišova takođe je bio obrada metala, posebno obojenih metala, o čemu svedoče nalazi kopči, narukvica i prstenova, ali i raznih statuete i skulptura odlivenih od bronze. Dokaz za livenje novčića je delić ploče sa rupama za topljenje zlata.
Proizvodnja stakla takođe je bila na visokom nivou, o čemu svedoče nalazi komada staklenih narukvica i bisera.
Iz preživelih nalaza uvezenih proizvoda i razne robe može se zaključiti da su meštani imali aktivne trgovinske veze sa bližim i daljim oblastima.[4]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Keltské oppidum - Památkový Katalog”. pamatkovykatalog.cz. Pristupljeno 2021-04-06.
- ^ Collis, John (1984) Oppida, earliest towns north of the Alps. Sheffield
- ^ a b v g d „KELTSKÉ OPPIDUM TŘÍSOV”. www.encyklopedie.ckrumlov.cz. Pristupljeno 2021-04-06.
- ^ a b z., s. „Třísov - keltské oppidum”. www.jihoceskyvenkov.cz (na jeziku: češki). Arhivirano iz originala 12. 05. 2021. g. Pristupljeno 2021-04-06.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Garcia, Dominique. La Celtique Méditeranée: habitats et sociétés en Languedoc et en Provence, VIIIe - IIe siècles av. J.-C. chapter 4 La « civilisation des oppida » : dynamique et chronologie. Paris, Editions Errance. Garcia, Dominique (2004). La celtique méditerranéenne: Habitats et sociétés en Languedoc et en Provence du VIIIe au IIE siècles av. J.-C. Errance. ISBN 978-2-87772-286-5.
- Sabatino Moscati (ed.), Otto Hermann Frey (ed.), Venceslas Kruta (ed.), Barry Raftery (ed.), Miklos Szabo (ed.) (1998) The Celts, Rizzoli
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Opidum Trisov na Vikimedijinoj ostavi
- Holubov, oppidum Třísov Na: archeolog.cz
- Pravěké hradiště – oppidum Třísov na: archeologickyatlas.cz