Pibodi model 1870
| Pibodi model 1870 | |
|---|---|
 Trodimenzionalni model srpske vojničke puške Pibodi M1870 (francuska varijanta), korišćene 1870-1878. Napravljene su u Srbiji, prepravkom postojećih sprednjača ili ostraguša sistema Grin. | |
| Vrsta | puška ostraguša |
| Poreklo |  SAD |
| Upotreba | |
| Upotreba u |  Kneževina Srbija |
| Bojno delovanje | Prvi srpsko-turski rat Drugi srpsko-turski rat Timočka buna |
| Proizvodnja | |
| Proizvođač | Vojno-tehnički zavod u Kragujevcu |
| Proizvedeno | oko 50.000 komada |
| Varijante | Francuska (kalibra 14,8 mm) i austrijska (kalibra 13,8 mm). |
| Specifikacije | |
| Masa | 4,45 kg |
| Dužina | 1.430 mm |
| Dužina cevi | 863 mm/945 mm mm |
| Kalibar | 13,8 mm (austrijska varijanta) 14,8 (francuska varijanta) mm |
| Vrsta operacije | masivni zatvarač sa spoljašnjim orozom |
| Brzina paljbe | 8-9 met/min |
| Brzina zrna | 330 m/s |
| Maks. ef. domet | do 1000 m |
Pibodi model 1870 (Puška sistema Pibodi, u narodu poznata kao piboduša), sporometna puška ostraguša, napravljena i korišćena u Kneževini Srbiji u drugoj drugoj polovini 19. veka. Prva srpska vojna puška sa sjedinjenim metalnim mecima.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pibodijev sistem za preradu sprednjača u ostraguše (1867)[uredi | uredi izvor]
Američki pronalazač Henri Oliver Pibodi (1826-1903) iz Bostona u Masačusetsu patentirao je 1862. novi tip puške sa zatvaračem, a njegove nove puške Pibodi prodavane su u malom broju u SAD i Evropi. Dostupni zapisi pokazuju da je treći patent (br. 72.076, izdat 10. decembra 1867) koji je dobio Pibodi bio na zatvaraču posebno dizajniranom i konstruisanom za preradu vojnih musketa sprednjača u puške ostraguše. Do kraja Američkog građanskog rata sjedinjeni metalni metak je postao popularan; konverzije pušaka sprednjača su već započele i činilo se da je to profitabilan poduhvat. Očigledno imajući ovo na umu, Pibodi je razvio takav mehanizam zasnovan na svojoj originalnoj ideji o masivnom padajućem zatvaraču, za upotrebu na američkim i britanskim musketama Springfild i Enfild.[2]
Pibodijeva adaptacija bila je jednostavno plitka verzija njegovog originalnog zatvarača, ali napravljena bez poluge za prst, a sa zatvaračem napravljenim sa repom. Sanduk je uglavnom sastavljen od dva duga uska zida povezana na krajevima debljim blokovima metala. Prednji kraj je probušen i sa navojem kako bi prihvatio cev, dok zadnji deo formira udubljenje da popuni udubljenje u kundaku muskete koje je ostalo nakon uklanjanja zadnjeg dela cevi. Završni deo bloka zatvarača se proteže unazad, formirajući polugu za otvaranje i zatvaranje. Blok zatvarača se drži u sanduku masivnim zavrtnjem koji prolazi kroz oba na zadnjem kraju, omogućavajući mu da se okreće. Ovaj šraf zatvarača je dostupan preko ivice kundaka tako da se može lako izvaditi, omogućavajući uklanjanje zatvarača radi čišćenja. Gornji deo držača je užlebljen da bi se napravio prostor za rep tako da je samo sam kraj iznad linije hvatanja kundaka. Patentni crtež prikazuje kraj repa savijenog nagore, tako da se može podići palcem. Udarna igla leži u žlebu urezanom na desnoj strani zatvarača. Udarna igla za metak sa ivičnim paljenjem bi bila ravna sa zaobljenim vrhom, dok bi igla za metak sa centralnim paljenjem bila ekscentrična. Zatvarač je napravljen tako da se može otvoriti samo kada je oroz nategnut, a iz puške se ne može pucati osim ako je zatvarač potpuno zatvoren. Čvrsta opruga, pričvršćena ispod prednjeg kraja zatvarača, proteže se pozadi gde dodiruje urezanu šipku na zadnjem delu dna sanduka. Ova opruga obezbeđuje zatezanje bloka zatvarača da bi ga držao u zatvorenom ili otvorenom položaju, kao i da obezbedi tenziju pri otvaranju zatvarača da bi se pomoglo u izbacivanju praznih čaura.[2]
Koraci koji su potrebni za pretvaranje muskete sprednjače u ostragušu ovog sistema sastoje se od uklanjanja originalne cevi iz kundaka, odsecanja dela zadnjeg kraja cevi koji je jednak dužini zatvarača, uvlačenja cevi i njenog spajanja sa sandukom, izdubljivanje kundaka po potrebi za prihvatanje zatvarača, ponovno postavljanje cevi i zatvarača u kundak i ugradnja novog oroza. Bilo je mnogo različitih sistema „konverzije“ koje su razvijene između 1860. i 1870. (kao što su Snajder-Enfild, Vencl, Springfild model 1873) i Pibodijev sistem je bio približno jednako dobar kao i svaki od njih.[2]
Iako američka vlada nikada nije kupila nijednu od njih, ovu Pibodi konverziju je usvojila Kneževina Srbija 1870. godine, a oko 50.000 pušaka sprednjača i lošijih ostraguša sistema Grin je prepravljeno 1870–1878. Srpska puška Pibodi model 1870 bila je glavno srpsko vojničko oružje korišćeno u Srpsko-turskim ratovima (1876–1878).[3][4][5]
Srpska vojnička puška (1870—1880)[uredi | uredi izvor]
Godine 1865. Kneževina Srbija je još uvek bila osmanska vazalna država, ali je srpska vlada učinila sve da modernizuje vojsku, koja se sastojala od oko 5.000 profesionalnih vojnika u stajaćoj vojsci i svih vojno sposobnih muškaraca u Srbiji. starosti 20–50 godina, koji su organizovani u Narodnu vojsku i podeljeni u dve klase, prema starosti obveznika (prva klasa su bili muškarci mlađi od 35 godina).[6] Srbija je 1862. godine imala 94.000 pušaka (kalibra 13–18 mm), austrijskog i turskog porekla, a iz Rusije je nabavljeno 31.000 pušaka kremenjača, koje su u vojnim radionicama u Užicu prerađivane u kapislare.[7]
Posle 1866. godine srpska vojska je bila suočena sa brzom modernizacijom svojih moćnih suseda i potencijalnih neprijatelja, koji su usvojili nove vojničke puške ostraguše punjene sjedinjenim metkom u metalnoj čahuri: Austrija je sopstvenu musketu Lorenc prepravila u ostragušu Vencl (posle 1867. zamenjenu ostragušom Verndl), dok su Osmanlije usvojile britansku pušku Snajder-Enfild (posle 1870. zamenjen još boljim Martini-Henri). Pošto nije bilo novca za kupovinu novih pušaka sa zatvaračem, Vlada Srbije je izabrala jeftinije rešenje, da stare sprednjače prepravi u ostraguše, koristeći neke od postojećih sistema za konverziju. Međutim, postojeći sistemi za konverziju (kao u austrijskoj pušci Vencl, britanskoj Snajder-Enfild i američkoj Springfild model 1873) radili su samo sa malokalibarskim (ispod 15 mm) puškama, koje srpska vojska nije imala: većina postojećih vojnih pušaka bile su ruske kapislare i karabini velikog kalibra (15–18 mm).[4]
Međutim, 1867. godine na evropskom tržištu su bile dostupne velike količine veoma jeftinih kapislara, pošto je kraj Američkog građanskog rata (1861—1865) ostavio mnoge puške napravljene za američku vojsku neprodate u Evropi, dok je brzo usvajanje ostraguša od strane svih većih država učinilo kapislare naglo zastarelim. U toj situaciji, srpska vlada je 1867. lako kupila oko 60.000 pušaka: oko 27.000 viška pušaka Lorenc M1854 (kalibra 13,9 mm, poznatih kao austrijski kalibar) kupljeno je u Austriji, a 33.000 belgijskih pušaka M1850/56 (kalibra 14,9 mm). kupljeno je u Hamburgu (od ovog broja 5.000 je poslato kao vojna pomoć Kneževini Crnoj Gori).[4]
Istovremeno, već 1866. godine srpski vojni stručnjaci su izabrali veoma jeftin sistem britanske braće Grin za konverziju sprednjača u ostraguše. Vojne radionice u Kragujevcu su 1867. godine započele modifikaciju pušaka Lorenc M1854 po sistemu Grin: do 1869. godine svih 27.000 pušaka je prepravljeno. Međutim, prva upotreba ove puške na zvaničnom pogrebu (1868. godine), pokazala je ogroman procenat zatajenja od više od 50%, što je jasno pokazalo slabost Grinovog sistema u praksi. Tako je 1869. godine ovaj sistem konverzije zamenjen složenijim Pibodi sistemom, sa metalnim metkom, koji je korišćen za preradu 28.000 belgijskih pušaka kalibra 14,7 mm u beogradskom Arsenalu od 1871. godine. Ovim puškama vođen je rat protiv Turaka 1876–1878.[4][8]
Upotreba u ratu[uredi | uredi izvor]
Tokom rata protiv Turaka 1876–1878, druga klasa srpske pešadije bila je naoružana puškama sistema Grin, dok su vojnici prve klase dobili modernije puške Pibodi.[7] Tokom rata, više od 6.000 pušaka Grin prepravljeno je u sistem Pibodi, međutim, 1877. Srpska vojska je još uvek imala u upotrebi oko 12.000 pušaka Grin. Nakon rata sve su prepravljene u mnogo bolje Pibodi puške.[4] Posle 1880. godine srpske puške Pibodi su uglavnom zamenjene sa 100.000 modernijih pušaka Mauzer-Koka uvezenih iz Nemačke.[8]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Glenny, Misha (2012). The Balkans : nationalism, war, and the great powers, 1804-2012 (New and updated izd.). Toronto: Anansi. str. 131-132. ISBN 978-1-77089-273-6. OCLC 795624553.
- ^ a b v DE HAAS, FRANK (1969). SINGLE SHOT RIFLES AND ACTIONS. Chicago, Illinois: Follett Publishing Company. str. 30—31.
- ^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 7, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1974), str. 548-550
- ^ a b v g d Bogdanović, Branko (1990). Puške : dva veka pušaka na teritoriji Jugoslavije. Ivan Valenčak, Privredni pregled). Beograd: Sportinvest. str. 53—61. ISBN 86-7597-001-3. OCLC 450325798.
- ^ „Jednometne puške 14,8 mm Pibodi M1870”. Oružje Online - Portal za ljubitelje naoružanja (na jeziku: srpski). 2020-04-03. Pristupljeno 2023-02-07.
- ^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 9, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1975), str. 51-55
- ^ a b Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 9, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1975), str. 116-122
- ^ a b Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 7, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1974), str. 549-550
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Glenny, Misha (2012). The Balkans : nationalism, war, and the great powers, 1804-2012 (New and updated izd.). Toronto: Anansi. str. 131-132. ISBN 978-1-77089-273-6. OCLC 795624553.