Pokolj u Virijamuu
Pokolj u Virijamuu ili Operacija Maroska bio je pokolj nad civilnim stanovništvom sela Virijamu u Mozambiku koji su počinili portugalski vojnici u decembru 1972. godine.
U septembru 2022. godine, portugalski premijer Antonio Košta zaključio je da je to „neoprostiv čin koji obeščašćuje istoriju Portugalije”.[1]
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Portugalski kolonijalni rat je izbio 1961. godine kao odgovor na izazove portugalskoj kolonijalnoj vlasti od strane afričkih pokreta za nezavisnost nakon uspeha Demokratske Republike Kongo u sticanju nezavisnosti od Belgije godinu dana ranije. Godine 1970. gerilci Fronta oslobođenja Mozambika (FRELIMO) počeli su da dejstvuju duž mozambičkog dela reke Zambezi. Prisustvo FRELIMO-a i drugih antikolonijalnih revolucionarnih gerilskih organizacija izazvala je intenzivnu i raširenu paniku među kolonistima. Kao odgovor, portugalska vojska pokrenula je 1971. niz operacija "čišćenja" duž Zambezija, od Mukanje preko Mukumbure do Inhambinge. Te su operacije uključivale rasprostranjena zverstva i čišćenje područja kako bi se blokiralo napredovanje gerilaca, koji su se oslanjali na podršku lokalnog afričkog stanovništva. Do 1972, portugalska vlada je rasporedila velike količine vojnih jedinica i PIDE/DGS korpusa na toj teritoriji, a njihovo ponašanje i akcije kolonijalnih policija postajali su sve brutalniji.[2]
Pokolj[uredi | uredi izvor]
Dana 16. decembra 1972, portugalska 6. satnija mozambičkih komandosa pobila je stanovnike sela Virijamu, u okrugu Tete. Vojnici su ubili između 150 (prema Crvenom krstu) i 300 (prema mnogo kasnijoj istrazi portugalskih novina Ekspreso na temelju svedočanstava vojnika) seljana za koje su smatrali da skrivaju borce FRELIMO-a. Selo je tada imalo 1350 stanovnika.
Akcija pod nazivom "Operacija Maroska" planirana je na poticaj agenata PIDE/DGS-a, a predvodio ju je agent Čiko Kačavi, koji je kasnije ubijen dok se provodila istraga o događajima. Vojnicima je ovaj agent rekao da je "naređenje bilo da ih se sve pobije", bez obzira što su pronađeni samo civili, uključujući žene i decu.[3] Sve žrtve su bile civili.
Posledice[uredi | uredi izvor]
Vesti o pokolju su do javnosti stigle tek u julu 1973, nakon što su o njemu pričali britanski katolički sveštenik, otac Ejdrijen Hejstings i još dva španska sveštenika misionara. Hejstings je izneo priču novinama „The Times” koja je objavljena 10. jula, samo nekoliko dana prije posete portugalskog vođe Marsela Kaitana Londonu. Slučaj je ubrzo došao i do Ujedinjenih nacija. Kasnije su iznesene protivtvrdnje u izveštaju nadbiskupa Dar es Salama Laurian Rugambva u kome se navodi da su ubistva izvršili borci FRELIMO-a, a ne portugalske snage.[4] Osim toga, drugi su tvrdili da su navodni pokolji koje su počinile portugalske vojne snage izmišljeni kako bi se narušio ugled portugalske države u inostranstvu.[5] Portugalska novinarka Felisija Kabrita detaljno je rekonstruisala masakr u Virijamuu intervjuišući dvojicu preživelih seljana te bivše pripadnike Komandosa portugalske vojske, jedinice koja je izvršila pokolj. Kabritin izveštaj objavljen je u portugalskom nedeljniku Ekspreso i kasnije u knjizi koja sadrži nekoliko novinarskih članaka.[6]
Istina o pokolju na kraju je nakon 210 dana od njegova počinjenja ipak došla među svetsku javnost zahvaljujući sveštenicima koji su na licu mesta prikupili prve informacije i novinarima koji su pažljivo rekonstruisali zločin, izradili spisak žrtava i naknadno intervjuisali preživele.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ [1] Portuguese Prime Minister Asks for Forgiveness to Mozambique for Wiriyamu Massacre, ECO, Retrieved 15.09.2022, in Portuguese.
- ^ Neves, Joao-Manuel (14. 2. 2022). „Portuguese Fascism's Genocidal Strategy in Mozambique: The Zambezi River South Bank in the Early-Mid 1970s”. Interventions: International Journal of Postcolonial Studies. 25 (2): 192—215. doi:10.1080/1369801X.2022.2029533. Pristupljeno 30. 4. 2022.
- ^ Gomes, Carlos de Matos, Afonso, Aniceto. Os Anos da Guerra Colonial - Wiriyamu, De Moçambique para o mundo. Lisboa, 2010
- ^ Arslan Humbarachi & Nicole Muchnik, Portugal's African Wars, N.Y., 1974.
- ^ Adrian Hastings, The Daily Telegraph (June 26, 2001)
- ^ Cabrita, Felícia (2008). Massacres em África. A Esfera dos Livros, Lisbon. str. 243—282. ISBN 978-989-626-089-7.