Prvi donji pretkutnjak

Stalni zubi čovjeka
Prvi donji pretkutnjak
Prvi donji pretkutnjak stalne denticije (levo) markiran crveno. U mlečnoj denticiji (desno) ne postoji klasa pretkutnjaka.
Zubi gornje vilice
Klasa sjekutića Centralni sjekutić Lateralni sjekutić Klasa očnjaka Gornji očnjak Klasa pretkutnjaka Prvi pretkutnjak Drugi pretkutnjak Klasa kutnjaka Prvi kutnjak Drugi kutnjak Treći kutnjak (umnjak)
Zubi donje vilice
Klasa sjekutića Centralni sjekutić Lateralni sjekutić Klasa očnjaka Donji očnjak Klasa pretkutnjaka Prvi pretkutnjak Drugi pretkutnjak Klasa kutnjaka Prvi kutnjak Drugi kutnjak Treći kutnjak (umnjak)

Prvi donji pretkutnjak (lat. dens praemolaris primus inferior) je četvrti zub od medijalne linije u oba kvadranta donjeg dentalnog luka. U kontaktu je sa donjim očnjakom i drugim pretkutnjakom, a okludira sa očnjakom i prvim premolarom iz gornje vilice. Ovaj zub može se označiti kao tranzitni zub između očnjaka i molara sa funkcionalnog aspekta u ingestiji. On ima veoma slabo izraženu i funkcionalno neaktivnu lingvalnu kvržicu, pa u mastikaciji uglavnom učestvuje u kidanju hrane. Takođe, on pokazuje lingvalni nagib krune i marginalnih grebena, slično prednjim zubima. Linvalni nagib krune doprinosi kontinuitetu oblika donjeg dentalnog luka i najizraženiji je kod ovog zuba. Prvi donji pretkutnjak pokazuje pravilan znak ugla i luka i distalni nagib korena.

U donjoj vilici postoje dva prva premolara, po jedan u svakom kvadrantu, a obeležavaju se na sledeći način:

• stalni donji desni prvi pretkutnjak – 44;
• stalni donji levi prvi pretkutnjak – 34.

Kruna

Kruna zuba je valjkastog oblika i nagnuta je oralno, i to izraženije nego kod donjeg očnjaka. Kruna nije bilateralno simetrična, pošto proksimalne površine asimetrično konverguju prema vratu zuba i stapaju se sa odgovarajućim profilima korena. Karakteristično za sve premolare je pojava grizne (okluzalne) površine sa kvržično-grebenskim i fisurnim kompleksom. Kruna se opisuje iz pet aspekata: bukalnog, lingvalnog, dva proksimalna i okluzalnog.

Bukalni aspekt

Sa bukalnog aspekta kruna ima oblik petougaonika i konveksna je u oba pravca, sa visinom konture u meziocervikalnoj trećini. Dobro izražena, visoka i oštra bukalna kvržica dominira ovim profilom i od njenog vrha polazi dobro izražen bukalni kvržični greben koji se gubi u ispupčenju cervikalne trećine. To je zapravo dobro izražen srednji lobus ove površine, ograničen sa meziobukalnom i distobukalnom razvojnom depresijom. One dele bukalnu površinu na tri vertikalna lobusa, ali su mezijalni i distalni slabije izraženi. Preklopne linije, za razliku od gornjih premolara, su retko prisutne, a cervikalna linija je relativno ravna u mezio-distalnom pravcu.

Sa bukalnog aspekta, uočljivo je da se kontaktne zone nalaze u relativno istom nivou (u okluzalnim trećinama), što je jedinstvena karakteristika.

Lingvalni aspekt

Lingvalna površina krune je naglašeno niža i uža od bukalne, blago je ispupčena i nagnuta oralno. Simetrično je konveksna, sa visinom konture u okluzalnoj trećini. Sa ove strane, zbog slabo razvijene lingvalne kvržice koja liči na cingulum, zub veoma podseća na susedni očnjak. Ceo obim bukalnog profila, kao i veći deo proksimalnih površina, je vidljiv sa oralne strane. Osim toga može se videti i celo unutrašnje okluzalno polje, što je jedinstveno u klasi premolara.

Jedna od karakteristika prvog donjeg pretkutnjaka je izražena meziolingvalna razvojna brazda. Na osnovu ovoga lako je razlikovati mezijalnu i distalnu stranu zuba.

Cervikalna linija je konveksna u apikalnom smeru.

Proksimalni aspekt

Sa proksimalnog aspekta kruna ima oblik romboida. Bukalni profil je konveksan sa visinom konture u cervikalnoj trećini krune i nagnut je oralno. Lingvalni profil je kraći i ima maksimum konveksiteta na spoju srednje i okluzalne trećine. Donji prvi premolar je jedini bočni zub čija je okluzalna površina nagnuta lingvalno, što se jasno vidi sa ovog aspekta.

Mezijalni i distalni marginalni grebeni su paralelni i nagnuti pod uglom od 45º. Jedina razlika je prisustvo meziolingvalne brazde koja razdavaja mezijalni marginalni greben i greben lingvalne kvržice. Kontaktne zone se nalaze u okluzalnoj trećini, s tim što je distalna zona nešto prostranija.

Cervikalna linija je blago konveksna prema griznoj površini ili ravna.

Okluzalni aspekt

Okluzalna površina je okruglog oblika i ima lingvalni nagib, zbog razlike u visini kvržica.

Spoljašnje okluzalno polje

Kontura spoljašnjeg okluzalnog polja je romboidnog oblika i njegove granice čine konture bukalnog i oralnog profila i kontaktne zone na proksimalnim površinama. Bukalni profil je u vidu obrnutog latiničnog slova „V“, a lingvalni profil je konveksan i ne pokazuje lobuse i razvojne depresije.

Unutrašnje okluzalno polje

Unutrašnje okluzalno polje ima oblik trougla, sa bazom koju čini bukalni profil i vrhom koju čini apeks lingvalne kvržice. Mezijalna i distalna strana konverguju oralno i čine bočne stranice trougla. Najizraženije obeležje unutrašnjeg okluzalnog polja je bukalna kvržica. Ona je šira, viša i oštrija od lingvalne. Od vrha kvržice polaze četiri grebena: bukalni (koji se pruža u spoljašnje okluzalno polje, prema bukalnoj površini), palatinalni ili oralni (koji se pruža ka centralnoj brazdi, a naziva se i triangularni) i mezijalni i distalni kvržični greben (koji se pružaju ka odgovarajućim marginalnim grebenima). Bukalna kvržica ima i četiri funkcionalne kose površine: meziobukalna, distobukalna, meziolingvalna i distolingvalna. Lingvalna kvržica je skoro upola manja i nefunkcionalna. Na ovoj kvržici takođe se nalaze slični detalji kao na bukalnoj, a nazivi su im u skladu sa njihovim pravcem pružanja. Proksimalni grebeni čine bočne granice unutrašnjeg okluzalnog polja i mezijalni greben je kraći od distalnog i prekinut je brazdom.

Glavni deo fisurnog kompleksa čini centralna razvojna brazda (lat. fissura centralis) koja se pruža mezio-distalno i proksimalno se uliva u triangularne jame. U dubini svake jame nalazi se jamica (lat. fossula mesialis et distalis) iz koje izviru bukalna i lingvalna brazda i pružaju se ka temenima odgovarajućih uglova. Iz mezijalne triangularne jame polazi i brazda koja preseca marginalni greben .

Vrat

Vrat zuba (lat. collum dentis) se nalazi u predelu gleđno-cementnog spoja. Bukalno i oralno je konveksan prema korenu, na mezijalnoj strani je blago konveksan prema griznoj površini, a distalno je skoro vodoravan.

Koren

Koren zuba (lat. radix dentis) je jednokrak i nagnut distalno. Na poprečnom preseku je ovalan. Ponekad se na proksimalnim površina korena sreću longitudinalne depresije (žlebovi), od kojih je mezijalna obično izraženija.

Dimenzije

Prvi donji pretkutnjak
Mezio-distalna širina	Vestibulo-oralna širina	Visina krune	Dužina korena	Ukupna dužina zuba
7,0 mm	7,5 mm	8,5 mm	14,0 mm	22,5 mm

Razvoj zuba

Početak kalcifikacije	Kompletno formirana kruna	Nicanje (erupcija)	Završen rast korena
13/4 - 2 godine	5 - 6 godina	11 - 12 godina	12 - 13 godina

Varijacije

Zub pokazuje česte i brojne varijacije koje se odnose na:

• broj i položaj lingvalnih kvržica,
• kontinuitet i izraženost transverzalnog grebena,
• broj lingvalnih brazdi i
• broj korenova.

Vidi još

• Topografsko-anatomska obeležja zuba
• Posebne morfološke karakteristike zuba
• Dentalna nomenklatura
• Karijes

Literatura

• Željko Martinović: Osnovi dentalne morfologije, II izdanje („Službeni glasnik“ Beograd). 2000. ISBN 978-86-7549-175-0.;
• Olga Janković, Verica Vunjak: Morfologija zuba, VII издање („Завод за уџбенике и наставна средства“ Београд). 2001. ISBN 978-86-17-08912-0.;
• Darinka Stanišić-Sinobad : Osnovi gnatologije, I издање („БМГ“ Београд). 2001. ISBN 978-86-7330-139-6., COBISS-ID 94080780;