Revolucija 1848. u Italiji

Prvi rat za ujedinjenje Italije
Deo Ujedinjenja Italije
italijanski vojnik prilikom odbrane Venecije 1849. godine
Vreme 1848. godine Mesto Apeninsko poluostrvo Ishod poraz ustanika; bez teritorijalnih promena
Sukobljene strane
Pijemont-Sardinija Sicilija Milano Mletačka republika Rimska republika	Austrijsko carstvo Kraljevstvo Dve Sicilije Papska država
Komandanti i vođe
Đuzepe Macini Danijel Manin Ruđerijo Setimo	Jozef Radecki Šarl Udino

Revolucija 1848. godine izbila je u Italiji kao posledica višedecenijske ekonomske krize izazvana kontrolom Austrijskog carstva. Nakon Bečkog kongresa i pada Napoleona sa vlasti, najveći broj italijanskih država pao je pod uticaj Austrije. Revolucija je završena neuspehom.

Uvod

Tokom Napoleonovih ratova Italija je bila ujedinjena pod francuskom vlašću. Bečkim kongresom ponovno je uspostavljena politička razdrobljenost Italije, iako je broj država sada bio manji: prestala je da postoji Đenovljanska republika (zauzeo ju je Pijemont), Mletačka republika (ukinuta Kampoformijskim mirom; od 1814. godine u sastavu Lombardsko-mletačke oblasti koje su odredbama Kongresa pripojene Austriji) i izvestan broj manjih kneževina koje su pripojene većima. Broj država u Italiji sada je bio osam: Lombardsko-mletačka kraljevina, Pijemont, Kraljevstvo Dve Sicilije, Papska država, Toskana, Parma, Modena i mala Luka. Najveći broj ovih država bio je pod posrednim ili neposrednim uticajem Austrije. Stanovništvo Italije je, sem toga, dosta stradalo u reakcijama monarhističkih država u Evropi nakon poraza Napoleona.

Ekonomski najrazvijenija italijanska država bila je Lombardsko-mletačka oblast koja je, posle Belgije, bila najgušće naseljena teritorija Evrope. Početkom četrdesetih godina imala je 5.600.000 stanovnika. Austrija je nastojala da uspori razvitak ove najnaprednije italijanske oblasti. I pored ovih teškoća, lombardsko-mletačka industrija brzo se razvijala, posebno tekstilna industrija. Porezi koje je Austrija nametala bili su veliki. Porez na zemlju iznosio je 50%, a porez na so bila je deset puta veća od njene vrednosti. Za rešavanje najbeznačajnijih pitanja bilo je potrebno odobrenje Beča u kome su akti poslati iz Milana stojali godinama bez odgovora. Vojvodstva Parma i Luka koja su se nalazila u susedstvu Lombardije, takođe su bila pod kontrolom Austrije. Parma je bila predata Mariji-Lujzi, kćeri Franca I, a Luka Mariji-Lujzi, kćeri španskog kralja Karla IV. Godine 1847. Luka je prisajedinjena Toskani. U Parmanskom vojvodstvu reakcija je bila najjača. Škole su bile u rukama jezuita, a Danteova dela bila su zabranjena. Toskana je bila naprednija i liberalnija država. Formalno je zadržan i Napoleonov kodeks. Slična situacija bila je i u Modeni koju su ostale italijanske države nazivale "bulevarom slobode".

Najnerazvijenije države Italije bile su Papska država i Kraljevina Dveju Sicilija. Papa Pije VII je po padu Napoleona uspostavio svoju kontrolu i Papsku državu podelio na četiri legalstva kojima su upravljali episkopi sa ulogom guvernera. Rimom je upravljao kardinal čije su se nadležnosti poklapale sa upravnikom policije. Kraljevina Dveju Sicilija je po teritoriji i broju stanovnika bila najveća italijanska oblast. Početkom četrdesetih godina u njoj je živelo više od 8.000.000 stanovnika. Austrijska vlada imala je ogroman uticaj.

Položaj između Francuske i Austrije doprineo je da Pijemont ima veću samostalnost od ostalih italijanskih država. U narednim godinama Pijemont će postati najnaprednija italijanska država.

Revolucionarni pokreti pre 1848. godine

Pokret za ponovno ujedinjenje Italije započeli su Karboneri još u vreme Napoleonovih ratova. Osnovani su 1810. godine na jugu Italije. Karbonari su podigli revoluciju u Napulju 1820. godine. Ferdinand I primoran je da prihvati ustav zbog čega se privremeno odrekao prestola. Vojska Svete Alijanse od 16.000 ljudi upala je u Napulj i obnovila Ferdinandovu vlast. Iste godine ugušena je i revolucija u Pijemontu na isti način. Ponovno jačanje revolucionarnog pokreta otpočelo je 1830. godine pod uticajem Julske revolucije u Francuskoj. Već 1831. godine revolucije u Modeni i Papskoj državi ugušili su Austrijanci. Iste godine je Đuzepe Macini u Marseju osnovao revolucionarni pokret "Mladu Italiju" čiji je zadatak bio da promoviše revolucionarne pokrete.

Revolucija

Ekonomska i politička kriza koja se pojavila u svim evropskim zemljama zahvatila je i Italiju već 1846. godine. Kriza je izazvala življi društveni pokret. Kao povod je poslužila smrt pape Grgura XVI. Novi papa, Pije IX, bio je naklonjen liberalizmu te je izvršio određene reforme u cilju liberalizacije. Reforme su oduševile i samog Macinija. Pije i Macini započeli su sa planiranjem ustanka protiv Austrijanaca. Karlo Albert, vladar Pijemonta, stao je na stranu revolucionara.

Dana 12. januara 1849. godine u Palermu na Siciliji izbio je ustanak u kome su vlasti zbačene, a organizovana je privremena vlada na čelu sa Ruđerijem Setimom. Ferdinand II je na Siciliju poslao jake snage, ali su se one morale povući jer su pobunjenim građanima prišli i seljaci. Ferdinand je primoran da 29. januara prihvati ustav izrađen po uzoru na francuski. Ustav je, pored Sicilije, proglašen i u Pijemontu. Zakonodavna vlast prepuštena je kralju, senatu i skupštini. Izvršna vlast pripadala je samo kralju. Katolicizam je bio zvanična religija Pijemonta, a proglašena je i jednakost građana. Dana 12. februara obrazovana je prva svetovna vlada u Papskoj državi.

Dana 22. februara 1848. godine izbila je revolucija u Francuskoj, a 13. marta otpočela je i Bečka revolucija. Meternih je pobegao iz grada. Milano je likovao, a general Jozef Radecki nije uspeo spasti austrijske interese. Narodne mase su u sukobu odnele pobedu nad trupama Radeckog (75.000 ljudi) koje su prinuđene na povlačenje (Pet dana Milana). Dana 22. marta izbio je ustanak u Mlecima. Narod je na juriš zauzeo Venecijanski arsenal, a austrijska vojska povukla se bez borbe. Sledećeg dana proglašena je Mletačka republika ili Republika Svetog Marka na čelu sa advokatom Danijelom Maninom. Sledećeg dana pijemontska vlada objavljuje rat Austriji. Pijemontskoj vojsci pridružili su se dobrovoljci pod vođstvom narodnog heroja oslobodilačkog pokreta, Đuzepea Garibaldija. Ubrzo je u rat ušao i napuljski kralj, a u Toskani je obrazovana radikalna vlada na čelu sa Gveracijem.

Sledećeg, 25. marta, austrijska vojska nanela je Pijemontezima poraz kod Kustoce. Milano se predao Austrijancima, a Radecki se sa vojskom vratio u grad. Pije i napuljski kralj povukli su svoje vojske. Time je rat privremeno prekinut i izgledalo je da nastavka neće ni biti. Međutim, narod je uzeo stvar u svoje ruke i 15. novembra pogubio kardinala Rosija, inicijatora obustavljanja rata. U Rimu je izbio ustanak i proglašena je republika. Prerušen, papa beži u Gaetu koja je bila pod zaštitom Burbona.

Pod pritiskom naroda, Karlo-Albert je započeo novi rat protiv Austrijanaca (12. mart). Trajao je samo 11 dana. Nakon velikog poraza kod Novare, Karlo-Albert je prerušen pobegao sa bojnog polja Austrijancima. Presto je preuzeo njegov sin, Viktor-Emanuel. Austrijanci su neverovatnom surovošću ugušili ustanak. Otpor u severnoj Italiji pružali su samo još Mleci. Papa Pije je uputio poziv u pomoć Francuskoj, Austriji i Španiji. Dana 30. marta započeto je bombardovanje Rima bez ikakve najave. Pet dana kasnije, vojska francuskog generala Udina ulazi u Rim.

Otpor je pružala samo još Mletačka republika. Pijemontezi su zarobili i proterali iz zemlje Đuzepea Garibaldija. Dve trećine Venecije bile su porušene. Grad je zauzet tek 22. januara 1849. godine. Time je ugušen poslednji otpor Italijana u Prvom ratu za ujedinjenje.

Izvori

• Tarle, J. V. (2008). Istorija novog veka. Beograd: Naučno delo. ISBN 978-86-6021-007-6.