Spoljnotrgovinska politika i spoljnotrgovinska razmena u agraru Republike Srpske
Spoljnotrgovinska politika i spoljnotrgovinska razmena u agraru Republike Srpske u pogledu vođenja spoljnotrgovinske politike, a samim tim i mera u domenu spoljnotrgovinske zaštite, je na nivou Bosne i Hercegovine. U skladu sa tim Republika Srpska nema nijedan organ nadležan po pitanju spoljne trgovine i zaštite domaće agrarne proizvodnje od više subvencionisanog i prekomernog uvoza, kao ni sisteme za uvođenje različitih mera koje imaju za cilj izjednačavanje uslova na tržištu.[1]
Opšte informacije[uredi | uredi izvor]
Primarna poljoprivredna proizvodnja je blisko povezana sa prerađivačkom industrijom, koja se u Republici Srpskoj u značajnoj meri oslanja na sirovine uvoznog porekla, zbog čega je spoljnotrgovinski bilans poljoprivredno-prehrambenih proizvoda Republike Srpske nepovoljan.[2]
I izvoz, kao i uvoz agroindustrijskog sektora Republike Srpske su rasli u periodu od 2014. do 2018. godina, bio je podložan promenama, pa je tako:[2]
- do 2017. godine izvoz je rastao brže od uvoza, tako da se deficit smanjivao,
- od 2017. godine deficit izvoza se ponovo povećao i na kraju 2018. godine je bio 589 miliona KM, odnosno na nivou približnom onom sa početka navedenog perioda.
Iz napred navedenog može se izvesti zaključak da u pogledu spoljnotrgovinske razmene agroindustrijskih proizvoda nije bilo značajnijih promena i da je Republika Srpska i na početku 2020-ih godina ostala visoko zavisna od uvoza hrane, sa niskom pokrivenošću uvoza izvozom (od 28% do 42%).[2]
Visoka zavisnost od uvoza hrane stvorila je dodatnu zabrinutost u vreme pandemije izazvane kovidom 19, naročito u periodu kada je međunarodna trgovina bila potpuno obustavljena, odnosno otežana.[2]
Predlog mera[uredi | uredi izvor]
Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske je sa stanovišta unapređenja spoljnotrgovinskog poslovanja i zaštite domaće proizvodnje nadležnom ministarstvu na nivou Bosne i Hercegovine ukazivalo na nekoliko ključnih mogućnosti poput: * razmatranja uvođenja prelevmana:[1]
- privremenih zabrana uvoza,
- carinskih opterećenja
- sezonskih zaštitnih mjra
- uspostavljanje PTIS (poljoprivrednog tržišno-informacionog sistema) na osnovu kog bi se omogućilo efektivno evidentiranje i praćenje kretanja konkurentnih roba, i time ispunile norme i zahtevi s ciljem aktivacije postojećih odluka Odluka o mjerama zaštite domaće proizvodnje od prekomjernog uvoza i Odluka o postupku i načinu utvrđivanja antidampinške i kompenzatorne dažbine).[1]
Međutim, na upućene inicijative od strane Vlade Republike Srpske i MPŠV Republike Srpske s ciljem rešavanja ključnih pitanja u oblasti spoljnotrgovinskog poslovanja i zaštite domaće poljoprivredne proizvodnje, MVTiEO Bosne i Hercegovine nije reagovalo.[1]
Učešće Republike Srpske u ukupnoj razmeni BiH[uredi | uredi izvor]
Učešće Republike Srpske u ukupnoj razmeni Bosne i Hercegovine je bilo je:[1]
- oko 1/3 u izvozu
- nešto više od 1/4 u uvozu,
- dok je učešće u deficitu bilo oko 24%.
Na nivou Bosne i Hercegovine izvoz agroindustrijskih proizvoda u ukupnom izvozu je imao učešće od 7,4% do 10%, dok je uvoz bio u rasponu od 15,9% do 18,6%.
Kada je u pitanju spoljna trgovina agroindustrijskim proizvodima Bosne i Hercegovine ih je u periodu od 2014. do 2018. godine:[1]
- uvozila između 2,7 i 3,1 milijarde KM,
- izvozila između 662 miliona KM do 1,1 milijarde KM.
Učešće agroindustrije RS u ukupnom izvozu na nivou BiH je bio u rasponu od 2,5% do 3,6% posmatrano u vrednosnom smislu, dok se uvoz kretao od 5% do 5,3%.
| 2014. | 2015. | 2016. | 2017. | 2018 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Izvoz agroindustrijskog sektora RS | 224.150 | 263.677 | 346.894 | 370.617 | 311.396 |
| 2. | Uvoz agroindustrijskog sektora RS | 793.995 | 816.079 | 828.635 | 896.261 | 899.554 |
| 3. | Bilans agroindustrijskog sektora RS | -569.846 | -552.402 | -481.741 | -525.644 | -588.158 |
| 4. | Pokrivenost uvoza izvozom (%) | 28,23 | 32,31 | 41,86 | 41,35 | 34,62 |
| 5. | Ukupna BDP | 8.887.307 | 9.205.038 | 9.630.569 | 10.077.017 | 10.679.612 |
| 6. | Učešće izvoza agroindustrije u BDP (%) | 2,52 | 2,86 | 3,60 | 3,68 | 2,92 |
| 7. | Učešće uvoza agroindustrije u BDP (%) | 8,93 | 8,87 | 8,60 | 8,89 | 8,42 |
Struktura izvoza[uredi | uredi izvor]
Dominantno učešće u strukturi izvoza agroindustrijskih proizvoda Republike Srpske, u periodu od 2014. do 2018. godine imalo je jestivo voće i proizvodi od jestivog voća i proizvodi na bazi žitarica.. Ove dve grupe proizvoda čine skoro 1/4 vrednosti izvoza agroindustrije Republike Srpske.[1]
Pored proizvoda biljnog porekla, značajno učešće u strukturi izvoza imaju i mleko i drugi mlečni proizvodi.
Deset grupa proizvoda sa najvećim učešćem čine 81% ukupnog izvoza Republike Srpske, što u novčanoj vrednosti u proseku iznosi oko 245 miliona KM. U načelu nizak je stepen izvoza proizvoda animalnog porekla, samo oko 23% od ukupnog izvoza.
Struktura uvoza[uredi | uredi izvor]
Iz strukture uvoza u Republike Srpske vidljivo je da se najviše uvoze žitarice ostaci i otpaci od prehrambene industrije, pripremljena hrana za životinje kao i meso. Ove tri grupe čine 35% ukupnog uvoza agroindustrijskih proizvoda.
Deset grupa proizvoda sa najvećim učešćem u ukupnom uvozu čine oko 77% ukupnog uvoza Republike Srpske, što je u novčanoj vrednosti u proseku bilo oko 651 milion KM. U Republiku Srpsku se uvoze proizvodi koji se nedovoljno ili uopšte ne proizvode u njoj, kao i proizvodi veće faze prerade koji imaju i veću cenu na tržištu.
Liberalizacija spoljne trgovine[uredi | uredi izvor]
Liberalizacija spoljne trgovine i oscilacije u obimu proizvodnje agroindustrijskih proizvoda imali su uticaj i na kretanje pokrivenosti uvoza izvozom. Kretanje izvoza i uvoza agroindustrijskih proizvoda je imalo simultano kretanje, odnosno kako je rastao izvoz, tako se povećavao i uvoz, ali sa različitim intenzitetom, što uslovljava i promene u ukupnom deficitu.[1]
Republika Srpska ima visoko učešće agroindustrijskih proizvoda u spoljnotrgovinskoj razmeni, što ukazuje na otvorenost agrarnog sektora. Opšta slika je da postoji visoka uvozna zavisnost i konstantan deficit, posmatrano na ukupnom nivou. Posebno je niska zastupljenost animalnih proizvoda u izvozu, a naročito mesa i prerađevina od mesa. Struktura izvoza i uvoza ukazuje i na nepovoljnu proizvodnu strukturu. Republika Srpska uglavnom uvozi proizvode veće faze prerade, a izvozi proizvode nižeg stepena prerade, što se posebno uočava kod animalnih proizvoda.[1]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e ž z „2.7. Spoljnotrgovinska politika i spoljnotrgovinska razmjena...U:Strategije razvoja poljoprivrede i ruralnih područja Republike Srpske 2021–2027. godina” (PDF). Banja Luka: Vlada Republike Srpske Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske. 1. jun 2021. str. 37-38. Pristupljeno 20. 11. 2021.
- ^ a b v g „2.1.Doprinos poljoprivrede nacionalnoj ekonomiji...U:Strategije razvoja poljoprivrede i ruralnih područja Republike Srpske 2021–2027. godina” (PDF). Banja Luka: Vlada Republike Srpske Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske. 1. jun 2021. str. 37-38. Pristupljeno 20. 11. 2021.
- ^ „2.7. Spoljnotrgovinska politika i spoljnotrgovinska razmjena...Obrada autora na bazi podatka UIO...U:Strategije razvoja poljoprivrede i ruralnih područja Republike Srpske 2021–2027. godina” (PDF). Banja Luka: Vlada Republike Srpske Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske. 1. jun 2021. str. 38. Pristupljeno 20. 11. 2021.
