Stadiranje raka
Stadiranje raka ili klasifikacija stadijuma tumora je proces određivanja stepena do kojeg je rak porastao i proširio se. Ova klasifikacija koja je polazna osnova za brigu o pacijentima sa rakom, ima za cilj da pruži nomenklaturu o anatomskom obimu bolesti koja se dosedno može koristiti širom svieta. Kako ona omogućava pouzdanu komunikaciju o određenom pacijentu, ona pruža mogućnost razumevanje stepena bolesti među pacijentima u kliničkom ispitivanju, i na taj način povećava sposobnost kliničara da donose procene o tome koliko se određene strategije upravljanja i povezani rezultati primenjuju na novog pacijenta.[1]
Kako se stavovi i tehnologija u medicini menjala kroz istoriju i sposobnost definisanja nijansi u pogledu obima raka se menja odnosno napreduje, a to mora da prati i nomenklatura koja neprestano mora da se razvija.[2]
Opšte informacije[uredi | uredi izvor]
Pravilno postavljanje stadijuma je kritično jer se lečenje (posebno potreba za preoperativnom terapijom i/ili za adjuvantnim tretmanom, obim operacije) generalno zasniva na ovom parametru. Dakle, netačno postavljanje dijagnoze raka bi dovelo do nepravilnog lečenja.
Za neke uobičajene karcinome proces stadijuma je dobro definisan. Na primer, u slučajevima raka dojke i raka prostate, lekari rutinski mogu da identifikuju da je rak rani i da ima mali rizik od metastaza.[3] U takvim slučajevima, profesionalne medicinske organizacije je protiv upotrebe PET skeniranja, CT skeniranja ili skeniranja kostiju, jer istraživanja pokazuju da je rizik od takvih procedura veći od mogućih koristi.[3] Neki od problema povezanih sa preteranim testiranjem uključuju pacijente koji primaju invazivne procedure, preterano korišćenje medicinskih usluga, nepotrebno izlaganje zračenju i pogrešnu dijagnozu.[3]
Patohistologija u stadiranju raka[uredi | uredi izvor]
Patološko stadijum, gde patolog pregleda delove tkiva, može biti posebno problematičan iz dva specifična razloga:
- Vizuelna diskrecija koja znači da je lekar u stanju da identifikujete pojedinačne ćelije raka pomešane sa zdravim ćelijama na pločici. Nadzor nad jednom ćelijom može značiti pogrešno postavljanje i dovesti do ozbiljnog, neočekivanog širenja raka.
- Nasumično uzimanje uzoraka tkiva odnosi se na činjenicu da se limfni čvorovi uzimaju od pacijenata i ispitauju nasumični uzorci. Ako se kancerogene ćelije prisutne u limfnom čvoru slučajno ne nalaze u posmatranim delovima tkiva, može doći do pogrešnog postavljanja stadijuma i nepravilnog lečenja.
Trenutno istraživanje[uredi | uredi izvor]
Nove, veoma osetljive metode inscenacije su u razvoju. Na primer, mRNA za GCC (gvanilil ciklaza c), prisutna samo u luminalnom aspektu crevnog epitela, može se identifikovati korišćenjem molekularnog skrininga (RT-PCR) sa visokim stepenom osetljivosti i preciznosti. Prisustvo GCC u bilo kom drugom tkivu tela predstavlja kolorektalnu metaplaziju. Zbog svoje visoke osetljivosti, RT-PCR skrining za GCC u velikoj meri smanjuje potcenjivanje stadijuma bolesti. Istraživači se nadaju da će stadijum sa ovim nivoom preciznosti dovesti do prikladnijeg lečenja i bolje prognoze. Štaviše, istraživači se nadaju da se ova ista tehnika može primeniti na druge proteine specifične za tkivo.
Klasifikacija[uredi | uredi izvor]
U ovoj klasifikaciji svakom raku dodeljen je broj od I do IV, pri čemu je I izolovani rak, a broj IV označava rak koji je metastazirao i proširio se od svog porekla. Stadijum generalno uzima u obzir veličinu tumora, da li je zahvatio susedne organe, na koliko regionalnih (obližnjih) limfnih čvorova se proširio (ako ih ima) i da li se pojavio na udaljenijim lokacijama (metastazirao).[4] U medicini se danas koriste dva glavna sistema za stadijranje različitih vrste raka.
Sistem označavanja brojevima[uredi | uredi izvor]
- stadijum 0 – rak je tamo gde je počeo (in situ) i nije se proširio
- stadijum 1 - rak je mali i nije se proširio nigde drugde
- stadijum 2 - rak je porastao, ali se nije proširio
- stadijum 3 – rak je veći i može se proširiti na okolna tkiva i/ili limfne čvorove (ili „žlezde”, deo imunog sistema)
- stadijum 4 - rak se proširio od mesta gde je počeo na najmanje jedan drugi organ, takođe poznat kao "sekundarni" ili "metastatski" rak
TNM sistem[uredi | uredi izvor]
TNM sistem koristi slova i brojeve da opiše rak. Ovaj sistem se koristi na različite načine u zavisnosti od vrste raka koji pacijent ima.[5]
- T - opisuje veličinu tumora, brojevima od 1 do 4 (1 za male, 4 za velike)
- N - označava limfne čvorove, sa brojevima od 0 do 3 (0 znači da nijedan limfni čvor nema rak, 3 znači da mnogi imaju)
- M - označava metastaze ili da li se rak proširio na drugi deo tela, sa brojevima 0 ili 1 (0 znači da se nije proširio, 1 znači da se proširio)
Ova klasifikacija se može dalje podeliti na osnovu tumora kako bi se pružile detaljnije informacije. Na primer u klasifikaciji kolorektalnog karcinoma,
- M1a označava širenje na 1 oblast,
- M1b se širi na 2+ oblasti,
- M1c znači širenje na površinu peritoneuma.
Peritonealna karcinomatoza, posebno, je loš prognostički faktor za kolorektalni karcinom.[6] Ukupna stopa preživljavanja za peritonealne metastaze varira u zavisnosti od primarnog tumora, ali može biti niska i do tri meseca u slučaju nepoznatog primarnog tumora.[7]
Tabelarni prikaz stadijum raka[uredi | uredi izvor]
| Stadijum | T | N | M |
|---|---|---|---|
| Okultni rak | Tx | N0 | M |
| 0 | Tis | N0 | M0 |
| IA1 | T1mi T1a |
N0 N0 |
M0 M0 |
| IA2 | T1b | N0 | M0 |
| IA3 | T1c | N0 | M0 |
| IB | T2a | N0 | M0 |
| IIA | T2b | N0 | M0 |
| IIB | T1a | N1 | M0 |
| IIB | T1b | N1 | M0 |
| IIB | T1c | N1 | M0 |
| IIB | T2a | N1 | M0 |
| IIB | T2b | N1 | M0 |
| IIB | T3 | N0 | M0 |
| IIIA | T1a | N2 | M0 |
| IIIA | T1b | N2 | M0 |
| IIIA | T1c | N2 | M0 |
| IIIA | T2a | N2 | M0 |
| IIIA | T2b | N2 | M0 |
| IIIA | T3 | N1 | M0 |
| IIIA | T4 | N0 | M0 |
| IIIA | T4 | N1 | M0 |
| IIIB | T1a | N3 | M0 |
| IIIB | T1b | N3 | M0 |
| IIIB | T1c | N3 | M0 |
| IIIB | T2a | N3 | M0 |
| IIIB | T2b | N3 | M0 |
| IIIB | T3 | N2 | M0 |
| IIIB | T4 | N2 | M0 |
| IIIC | T3 T4 |
N3 N3 |
M0 M0 |
| IVA | Bilo koji T Bilo koji T |
Bilo koji N Bilo koji N |
M1a M1b |
| IVB | Bilo koji T | Bilo koji N | M1c |
TNM sistem pomaže da se utvrdi anatomski obim bolesti, a kombinacija tri faktora može poslužiti za definisanje ukupnog stadijuma tumora. Ova metoda omogućava pojednostavljenje, sa stadijumom raka od I-IV, pri čemu je stadijum IV najteži stadijum. Faza 0 se koristi za ukazivanje na karcinom in situ, koji se ne smatra kancerogenim, ali može postati rak u budućnosti. Stadijum V se koristi isključivo kod Vilmsovih tumora i javlja se kada su oba bubrega zahvaćena pri početnoj dijagnozi.[9]
Pojednostavljena verzija stadijuma raka i njegov odnos sa TNM klasifikacijom je navedena u nastavku.
Stadijum 0 označava da je rak ili karcinom in situ, i da kod stadijuma abnormalne ćelije rastu na svom normalnom mestu (od latinske reči in situ „na svom mestu“).
Stadijum I je podeljen u stadijum (IA i IV), s tim što se stadijum IA dieli na 3 podgrupe (IA1, IA2, IA3), a, a uključuje T1/T2a N0M0 tumore.
Stadij II se t dieli na stadijum IIA i IIV, uključuje ili T2b/T3N0 M0 tumore ili T1/T2N1 M0 tumore.
Stadijum III se dijeli u stadijum III A, III B i III C. Stadijum III A uključuje T4N0M0 i T3/4 N1 M0 tumore kao i T1/T2 N2M0 tumore. Tumori u III B sadijumu su ili T3/T4 N2 M0 ili T1/T2N3M0. Stadijum III C uključuje T3/T4 N3 M0 tumore.
Stadijum IV je podeljen u stadijum IV A koji uključuje sve vrste M1a ii M1b tumora bez obzira na T ili N klasifikaciju. IV V uključuje sve M1c tumore.
Progresivni stadij raka povezan je sa ozbiljnošću bolesti i smanjenom stopom preživljavanja. Analni karcinom skvamoznih ćelija pokazao je uočenu 5-godišnju stopu preživljavanja od 77% za stadijum I i samo 15% za stadijum IV .[traži se izvor] Kolorektalni karcinom je pokazao petogodišnju stopu preživljavanja od 74% za stadijum I, ali samo 5% za stadijum IV.[10]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ ICC. TNM Classification of Malignant Tumours. 8th ed. Wiley-Blackwell, Hoboken, NJ; 2016
- ^ AJCC. AJCC Cancer Staging Manual. 8th ed. Springer, New York; 2016
- ^ a b v Carlson, Robert W.; Allred, D. Craig; Anderson, Benjamin O.; Burstein, Harold J.; Carter, W. Bradford; Edge, Stephen B.; Erban, John K.; Farrar, William B.; Goldstein, Lori J. (2009). „Breast Cancer”. Journal of the National Comprehensive Cancer Network. 7 (2): 122—192. ISSN 1540-1405. doi:10.6004/jnccn.2009.0012.
- ^ „Bladder Cancer Staging | Bladder Cancer Stages”. www.cancer.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-12-03.
- ^ Rosen, Ryan D.; Sapra, Amit (2023), TNM Classification, StatPearls Publishing, PMID 31985980, Pristupljeno 2024-01-18
- ^ Lotfollahzadeh S, Recio-Boiles A, Cagir B. StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; Treasure Island (FL): Dec 3, 2022. Colon Cancer.
- ^ 2. The Island at the Center of the Bay, University of Hawaii Press, 2020-12-31, str. 26—46, Pristupljeno 2024-01-18
- ^ „What do cancer stages and grades mean?”. nhs.uk (na jeziku: engleski). 2018-06-27. Pristupljeno 2023-12-03.
- ^ Leslie SW, Sajjad H, Murphy PB. StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; Treasure Island (FL): May 30, 2023. Wilms Tumor. [PubMed] [Reference list]
- ^ Lotfollahzadeh S, Recio-Boiles A, Cagir B. StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; Treasure Island (FL): Dec 3, 2022. Colon Cancer. [PubMed] [Reference list]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Detterbeck, F., Chansky, K., Groome, P. et al, The IASLC Lung Cancer Staging Project: methodology and validation used in the development of proposals for revision of the stage classification of non-small cell lung cancer in the forthcoming (8th) edition of the TNM Classification of Lung Cancer. J Thor Oncol. 11: 1433—1446. 2016. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Rami-Porta, R., Bolejack, V., Crowley, J. et al, The IASLC Lung Cancer Staging Project: proposals for the revisions of the T descriptors in the forthcoming eighth edition of the TNM Classification for Lung Cancer. J Thorac Oncol. 10: 990—1003. 2015. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Travis, D., Asamura, H., Bankier, A.A. et al, The IASLC Lung Cancer Staging Project: proposals for coding T categories for subsolid nodules and assessment of tumor size in part solid tumors in the forthcoming eighth edition of the TNM Classification of Lung Cancer. J Thorac Oncol. 11: 1204—1223. 2016. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Kim, H., Park, C.M., Woo, S. et al, Pure and part-solid pulmonary ground-glass nodules: measurement variability of volume and mass in nodules with a solid portion less than or equal to 5 mm. Radiology. 269: 585—593. 2013. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Nietert, P.J., Ravenel, J.G., Leue, W.M. et al, Imprecision in automated volume measurements of pulmonary nodules and its effect on the level of uncertainty in volume doubling time estimation (2009). Chest. 135: 1580—1587. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć)
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
