Stalni epitet

Stalni epitet je stilska figura karakteristična za dela usmenog postanja. Suprotno uobičajenim funkcijama epiteta da “bliže određuje“, “karakterizira“, “individualizira“, stalni epitet određuje opšte, učestalo ili poželjno stanje. Funkcija stalnog epiteta je i u potrebi za utvrđenim metričkim formulama, kao gotovim, unapred datim načinima izražavanja. Tako narodni pevač ne mora da se dovija i izmišlja nove epitete, već iz fonda postojećih preuzima gotove obrasce.

Dešava se da narodni pevači neku formulu tipa epitet + imenica shvate kao jedinstven pojam i tako je upotrebljavaju, ne vodeći računa o značenju njenih delova. Dolazi do mehaničke upotrebe stalnog epiteta: “bijele ruke Arapke đevojke“, “verna ljuba“ u pesmama u kojima se peva o neverstvu žene, “stara majka“ u pesmama u kojima je jasno da se ne radi o staroj ženi, epiteti tautologijskog karaktera (“mlado momče“).

Neki od stalnih epiteta imaju svoje korene u arhaičnom poimanju sveta. Tako se binarna opozicija belo/crno zadržava u načinu obeležavanja: belo kao pozitivni, a crno kao negativni princip.

Izrazitija saznajna ili estetska funkcija epiteta ostvaruje se relativno retko, uglavnom u spoju sa nekim drugim stilskim figurama kao što su antiteza, poređenje ili figure ponavljanja.

beo/bela/belo	vila, crkva, svet, dan/danak, grad, dvori, ruke, lice, grlo, ovce
crni/crna	Arapin, zemlja
rujno (crveno, crvenika)	vino
zeleni/zelena	gora, jela, trava, lug, dolama
vedro	nebo
zlatni/zlatna	kruna, jabuka, sahat, pero, nož
žarko	sunce
jasna	mesečina
gizdava	devojka
grozne	suze
ljuta	guja
oštra	sablja
hitar	knjigonoša
stari/stara	babo, majka
dobar/dobra	čas, junak, konj, devojka
verna	ljuba
mili/mila	Bog, brat, sestra, pobratim

Literatura

• Fragmenti skripti / Dr Marija Kleut, Novi Sad, 2003.