Teodor Gramatik

Teodor Gramatik, ili Teodor Span (druga pol. XIII v.), srpski svetogorski monah i prepisivač. U pirgu Preobraženja na Spasovoj Vodi 1263. prepisivao Šestodnev bugarskog egzarha Jovana iz IX/X v., i dodao dva poduža književno zanimljiva zapisa o nevoljama i progonima svetogorskog protata koje je doživeo tom prilikom jer je bio ćosav (“span”), a takvi nisu smeli boraviti na Atosu. Iz zapisa saznajemo da je bio primoran da u dva maha napušta Svetu goru i najzad završi prepisivanje na jednoj metohiji izvan teritorije Atosa. U ovom živom i dramatičnom svedočanstvu Teodor sa zahvalnošću pominje i Domentijana, koji mu je, uočivši njegovu pismenost i obrazovanje, poverio prepisivanje Šestodneva i docnije se bezuspešno za njega zauzimao, dok mu najzad nije našao skrovište nedaleko od svetogorskih granica. U literaturi se sreće mišljenje da je Teodosije Hilandarac zapravo monaško ime Teodora Gramatika, ali je ova pretpostavka osporena (Đorđe Trifunović, Dimitrije Bogdanović).

Prevod na savremeni srpski

• Zapis Teodora Spana, u: Dragoljub Pavlović, „Stara srpska književnost“, 2, Novi Sad–Beograd, Matica srpska–SKZ, 1970.
• Teodor Gramatik u rukopisnom Šestodnevu; Teodor Gramatik u pogovoru Šestodneva, u: „Stari srpski zapisi i natpisi“, priredio Milorad Pavić, Beograd, Prosveta i SKZ, 1986, 37–39, Stara srpska književnost u 24 knjige, knj. 19.

Literatura

• Dimitrije Bogdanović: Istorija stare srpske književnosti, Beograd, SKZ, 1980.
• Đorđe Trifunović: Kratak pregled jugoslovenskih književnosti srednjega veka, Beograd, Filološki fakultet Beogradskog univerziteta, 1976.
• Dejan Mihailović: Vizantijski krug (Mali rečnik ranohrišćanske književnosti na grčkom, vizantijske i stare srpske književnosti), Beograd, „Zavod za udžbenike“, 2009, str. 191.